بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه شهروندی هم به عنوان هدف و هم معیار کیفیت زیستی جوامع و مشروعیت حکومت ها، اهمیت ویژه ای یافته است. وجه اکتسابی و ترویجی شهروندی نیازمند اقدام و توجه جدی نظام های شهری - مشتمل بر مدیریت های شهری، حکومت های شهری، دولت های شهری، سازمان های شهری، مقامات شهری و شهرداری ها - در بهره گیری از سیاست های شهروند - سازی شهری برای تنظیم شکلی از روابط حاکمان با شهروندان و شهر است که بهترین شیوه زیست و مؤثرترین مواجهه را با مسائل پیچیده شهری امکانپذیر می سازد.هدف اصلی این پژوهش، بررسی جایگاه شهروندان در عرصه مدیریت شهری است. با توجه به گفته های فوق این سؤالات مطرح می شود که:
1.شهروندان چگونه می توانند تاثیر موثرو مطلوبی در مدیریت شهری داشته باشند؟نتایج حاصل بدست آمده از این مقاله بدین ترتیب خواهد بود که؛ مدیریت شهری می تواند با آموزش شهروندی و تشویق شهروندان به پیگیری حقوق خویش، اتخاذ رویکرد شهروندمداری و ایجاد فضای گفتگو میان شهروندان و مدیران شهری، اصلاح نظام اداری و مراعات حقوق شهروندی، جامعیت و عدم تبعیض میان شهروندان، حاکمیت قانون، مسئولیت پذیری در قبال شهروندان، کارآیی و اثربخشی، شفافیت و پاسخگویی در جهت ارتقاء مشارکت شهروندان نقش آفرینی کند.
واژگان کلیدی: شهروندان- مدیریت شهری- مشارکت مطلوب
طرح مسأله:
توزیع فضایی جمعیت در کشورهای جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه عدم تعادل در شبکه استقرار جمعیت و بهره برداری از منابع انرژی را نشان می دهد. - نظریان،1386 ، - 34 این عدم تعادل روز به روز بیش تر می شود. شهرها با مسائل و مشکلات بی شماری از قبیل: آلودگی ها، اسکان غیر رسمی، بیکاری، فقر، مشکلات مدیریتی و برنامه ریزی، بی هویتی شهری و نظایر آنها رو به رو شده اند و روز به روز شدیدتر می شود. ساماندهی و برنامه ریزی های شهرهای جهان که از سال های بعد جنگ جهانی دوم در کشورهای پیش رفته آغاز شده بود، در دهه های اخیر مورد توجه برنامه ریزان شهری قرار گرفت. و به منظور یافتن راه حل های منطقی در نظم دهی و طرح ریزی شهری علاوه بر سیاست های راهبردی و کلان، سیاست های راهبردی خاصی در مجموعه های شهری و مناطق کلان شهری نیز مورد نظر واقع شد. در این میان یکی از سیاست های راهبردی خاص که مورد توجه بیشتری قرار گرفت » روابط اجتماعی و احساس شهروندی « است.
از دهه ی 1970 به بعد، پارادایم جدیدی از تحلیل فضایی شهر مورد توجه قرار می گیرد. جغرافیای رادیکال که در بین سالهای 1990-1973 و به دنبال جنگ ویتنام مطرح شد عدالت اجتماعی برای همه ی طبقات اجتماعی را مطرح ساخت. در این مکتب، اساس کار جغرافیدانان تأکید بر مسائل اجتماعی- اقتصادی مردم است. آنان توزیع درآمد در شهرها- میزان دسترسی مردم به خدمات عمومی و خصوصی کالاها، اوضاع محیط زندگی، عوامل مؤثر در درآمد خانواده ها و کیفیت زندگی مردم در محلات و مناطق داخلی شهرها را مورد مطالعه قرار دادند. در این زمان - 1973 - بود که » دیوید هاروی « معروفترین اثر خود را با عنوان » عدالت اجتماعی « و » شهر « منتشر نمود. با توجه به این نظریات اجتماعی و همچنین بروز مشکلات عدیده ی شهری از دهه 1980 به بعد موضوع جدیدی در مدیریت و برنامه ریزی شهری مطرح شد و آن توجه به نقش مقامات محلی - شورای شهر - و شهروندان به عنوان سرمایه های اجتماعی شهرها بود.
که در این ارتباط می توان به مفاد »برنامه مدیریت شهری« سازمان ملل متحد و مصوبات اجلاس 1996 - هابیتات - 2 در استانبول ترکیه اشاره کرد که با پیش نهاد در طرح عمده : » افزایش کیفیت معیارهای عملکردی مدیریت شهری « و »تشویق مردم به مشارکت در امور شهری« راهی برای بهبود زندگی شهری و مدیریت شهری جهانی را ارائه نمود.بنابراین بطور کلی با توجه به گفته های ذکر شده می توان بیان کرد؛ جمعیت شهرنشین دنیا در فاصله سالهای 1970 تا پایان قرن بیستم با جهشی بی سابقه رشد یافته است. تغییر نقش ساکنان شهر به شهروند در مطالعات شهری به موضوعی محوری بدل شده است. مدیریت و برنامه ریزی اقتضاء می کند که مردم به عنوان شریک و نه رقیب در امور مربوط به اداره شهرها مشارکت داشته باشند. امروزه نقش شهروندی در فرایند توسعه کشورهای مختلف مسلم فرض شده است.
جهت دستیابی به تعریف درک مناسب شهروندی، مراجعه به تحولات تاریخی و نظری آن ضروری به نظر می رسد. باید دانست » شهروندی نه تنها به موقعیت قانونی، کلیه به ارمان های هنجار دموکراتیک باز می گردد و قصد ارائه موقعیت و هویت مشترک و عام را دارد که به پیوند و همبستگی میان اعضای جامعه کمک می کند - «دایره المعارف فلسفه 42،. - 2000 امروزه شهروندی هم به عنوان هدف و هم معیار کیفیت زیستی جوامع و مشروعیت حکومت ها، اهمیت ویژه ای یافته است. وجه اکتسابی و ترویجی شهروندی نیازمند اقدام و توجه جدی نظام های شهری - مشتمل بر مدیریت های شهری، حکومت های شهری، دولت های شهری، سازمان های شهری، مقامات شهری و شهرداری ها - در بهره گیری از سیاست های شهروند - سازی شهری برای تنظیم شکلی از روابط حاکمان با شهروندان و شهر است که بهترین شیوه زیست ومؤثرترین مواجهه را با مسائل پیچیده شهری امکانپذیر می سازد.
یکی از مسائل و موضوعات مهمی که در حوزه مطالعات شهری - برنامه ریزی و مدیریت شهری - در سطح جهانی مطرح شود، بحث مربوط به حقوق شهری، زندگی شهری و مدیریت شهری باشد. چنانچه نظام مدیریت شهری را به عنوان یک نظام اجتماعی دارای سلسله مراتب و تقسیم کار بدانیم این نظام شامل فرآیندهای سیاستگذاری، برنامه ریزی، هماهنگی، سازماندهی و نظارت بر اداره امور شهر و شهرداری است. اهمیت حقوق شهری را باید در تدوین قوانین و مقررات راجع به شهرسازی، برنامه ریزی و مدیریت شهری و تأثیرات مثبت ناشی از قانونمند کردن زندگی شهری و در برنامه ریزی و مدیریت شهری می توان جستجو کرد. هدف اصلی از تمامی بحث ها در این زمینه وارسی جایگاه شهروندی در قوانین، مقررات شهری، حقوق شهروندی و عناصر مدیریت شهری است.
اهمیت شهر
شهرها کاملترین اشکال ممکن آبادی انسانی اند. آنها هم چون مشعلی فروزان انوار خود را فرا راه انسانیت و تمدن پاشیده اند. آنها هم چون موج شکن بر پهنه گیتی ایستاده، امواج تعدی را درهم شکسته و بدین ترتیب به حیطه امنیت بدل گردیده اند. آنها آدمی را در وصول به نقطه اعلای فرهنگ یاری رسانیده اند. آنها در پناه دیوارهای خود محیطی مناسب را برای پرورش اصلی ترین دستاوردهای علمی و هنری فراهم آورده اند. آنها میدان آوری بوده اند که به پیروزی آزادی انجامیده است - امیریار احمدی، . - 14 :1378 اما هرگاه یکی از ابعاد چهارگانه مفهومی شهر - ذهنیت، عینیت، مکان و زمان -
نادیده انگاشته شده و به آن کم بها داده شود- که اغلب نیز چنین بوده است - شهر »زنده- فضا« به شهر زنده در فضا تبدیل می شود - آن هم تنها به دلیل حضور انسانهایی که در آن ساکن هستند - و این آغاز فرآیند فروریزی بنیانهای زندگی شهری و شروع از هم پاشیده شدن شالوده -های شهر است. شهری که دیگر نمی تواند با موازین علمی سنجش پذیر باشد، عینیت واقعی بودن خود را از کف می دهد. شهری که نه در زمان بلکه در مکان می زید، دارای فضاهای زنده شهری نخواهد بود و اگر جنب و جوشی در آن به چشم می خورد نه به سبب کنش و واکنشهای فضایی است که ایجاد می کند، بلکه به خاطر حضور انسانهایی است که علی رغم کارا نبودن فضای شهری مجبور به زیست در آن هستند - حبیبی، . - 212 :1383
مفهوم شهر:
در این قسمت می توان به پاره ای از تعاریفی که همگی حکایت از » اهمیت شهر « دارند، اشاره نمود. این تعاریف عبارتند از:
