بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامی عبارت است از سبک زندگی کردن، رفتار اجتماعی، شیوهى زیستن ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم باید به سبک زندگی اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی، باز پرداختن به سبک زندگی مهم است .بنابراین مسئله، مسئلهى اساسی و مهمی است.در مقاله حاضر به روش توصیفی به تحلیل بیانات مقام معظم رهبري در رابطه با مولفه هاي سبک زندگی اسلامی ، ایرانی پرداخته که رهبر انقلاب اسلامی، در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوي مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهاي فردي و اجتماعی در محیطهاي مختلف، اشاره کردند و افزودند: در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر می گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند.
در ادامه ضمن تعریف و تبیین مفهوم و واژه سبک زندگی ومسئله خرد مقدمه فهم استراتژیک و به علت شناسی چرایی اهمیت سبک زندگی و تبیین سبک زندگی کنونی ما در مواجهه با غرب و سبک زندگی معنوي در خانواده و مصداقی از سبک زندگی در فرمایشات مولاي متقیان حضرت علیه السلام در نهج البلاغه پرداخته و در پایان به ارائه دیدگاه قرآن در مورد سبک زندگی و یکی از صاحب نظران در این زمینه ونتیجه گیري در رابطه با سبک زندگی از منظر مقام معظم رهبري پرداخته شده است .
مقدمه:
رهبر معظم انقلاب در جمع جوانان استان خراسان شمالی در تاریخ 1391/7/23 مطالب ارزشمندي حول محور سبک زندگی ایراد فرمودندکه نشان دهنده اهمیت این موضوع از منظر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی است. در این بیانات مقام عظمی ولایت چند نکته حائز اهمیت می توان دیدکه به بررسی آن می پردازیم: نکته اول اینکه یکی از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامی عبارت است از سبک زندگی کردن، رفتار اجتماعی، شیوهى زیستن ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم باید به سبک زندگی اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی، باز پرداختن به سبک زندگی مهم است .بنابراین مسئله، مسئلهى اساسی و مهمی است.
نکته دوم این است که فارغ از اینکه اصطلاح سبک زندگی در فرهنگ واژگان آیتاالله خامنهاي تازگی دارد یا نه، آنچه که در کشور ما از آن به عنوان سبک زندگی یاد میکنند، از همان آغاز رهبري ایشان یا حتی قبلتر از آن دغدغهي ایشان بوده است :بنده زمان ریاست جمهورى در شوراى عالی انقلاب فرهنگی قضیهى طرح لباس ملی را مطرح کردم و گفتم بیایید یک لباس ملی درست کنیم عربها لباس ملی خودشان را دارند، هندىها لباس ملی خودشان را دارند، اندونزىیاییها لباس ملی خودشان را دارند من و شما که ایرانی هستیم، لباسمان چیست؟ - بیانات در دیدار جمعی از جوانان استان همدان - 1383/04/17 نکته سوم در خور توجه، مطالبات مقام معظم رهبري در حوزههاي گوناگون نشانگر مسائل و مباحثی است که نیازمند تمرکز و فعالیت بیش از پیشی روي آنهاست .مواردي کهبعضاً، با دل مشغولی مسئولین، به امري به ورطهي فراموشی سپرده شده است.
مقام معظم رهبري، با انذار و توجه به جا، سعی دارند گفتمان و مشی اصلی را یادآور شوند .سبک زندگی از مواردي است که با توجه به حضور تمام قد فرهنگ غربی در رسانهها و تأثیرگذاري شگرف در افکار عمومی جوامع، به خصوص نسل جوان، باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و این امر نیاز به کار کارشناسی در اتاق فکرهاي خلاق و عملیاتی دارد تا بتواند ثمربخش واقع شود.رهبر فرزانه انقلاب جوانان و نخبگان کشوررا مورد خطاب قرار داده و با بیان اهمیت والاي سبک زندگی ، آسیب شناسی وریشه یابی و بررسی ابعاد مختلف آنرا در سطح کشور خواستار گردیدندو خاطرنشان کردند جوانان و نخبگان کشور مسئولیت و وظیفه- ي خطیري در این مسیر بر دوش دارندواین امر خود نشانگر اهمیت بسیاربالاي موضوع می باشد.
اینگونه دغدغهها نسبت به روش زندگی در اوایل رهبري آیتاالله خامنه اي بیشتر از پیش نمایان گشت .نگاهی گذرا به نامگداري سالها در دههي هفتاد شمسی نشان میدهد که ارتقاي فرهنگ عمومی در کشور براي ایشان اهمیتی فوقالعاده داشته است .انتخاب نامهایی همچون وجدان کاري، انضباط اجتماعی انضباط اقتصادى و مالی »و «صرفهجویی ناظر بر آسیبشناسی جامعهي آن روز ایران بود؛ آسیبهایی همچون زیادهروى و نابودکردن اموال عمومی و اموال شخصی و نیز ریخت و پاش و اسراف .در این میان نامهایی مانند حرکت به سوى اصلاح الگوى مصرف »و« همت مضاعف و کار مضاعف براي نسل هاي جوانتر جامعهي ایرانی آشناتر است.
روش تحقیق:
در این مقاله سعی بر آن شده است که به روش توصیفی و تحلیلی به دنبال چگونه بودن موضوع و بررسی و توصیف منظم و نظام داري از سبک زندگی حال حاضر و توصیف مولفه ها و صفات و ویژگی هاي آن در بعد کاربردي پرداخته شده و تصمیم گیري ها و سیاست گذاري ها و همچنین برنامه ریزي ها ي لازم و موثر در این زمینه که در قلمرو و حیطه کار مدیران جامعه اعم از مدیران عالی سیاسی و یا مدیران عالی رده هاي پایین چه در بخش دولتی و عمومی و چه در بخش خصوصی پرداخته شود .
واژه شناسی سبک زندگی :
واژه ي سبک زندگی که در ادبیات امروزي به مثابه ي واژهاي کلیدي مطرح شده است، از نظر لغوي و موارد کاربرد، گسترة وسیعی را دربرمیگیرد؛ یعنی از رفتارهاي خاصی که هر فردي براي زندگی خود برمیگزیند تا رفتارهاي خانوادگی، فامیلی، محلی، شهري، کشوري و بینالملل قابل اطلاق است. از این منظر، میتوان سبک زندگی را ویژگیهاي رفتاري انسان تعریف کرد و بر اساس اختلاف این ویژگیها، تعدد سبکها را در نظر گرفت؛ اما این ویژگیها از دیدگاههاي مختلف قابل تقسیم به أشکال مختلف است؛ گسترة این تقسیمبندي سبک زندگی فردي، خانوادگی، گروه خاص، افراد یک شهر یا منطقه و زندگیهاي بینالمللی را شامل میشود.
شایسته است در مردمشناسی بهصورت توصیفی به بیان این مسائل بپردازند. اینکه ساکنان هر منطقهاي چه ویژگیهاي رفتاري دارند، خودبهخود بار ارزشی مثبتی یا منفیاي ندارد. این یک نوع تقسیمبندي به لحاظ گستره متعلَق است. نوع دیگر تقسیمبندي از نظر عواملی است که در این ویژگیها مؤثر است؛ یعنی گاهی عوامل طبیعی، اقلیمی و جغرافیایی مانند نوع آب و هوا یا غذاها یا لباس و عوامل اجتماعی و تاریخی در آن مؤثر است. در نهایت، عوامل فرهنگی یا به تعبیر دیگر عوامل ارزشی منشأ این تقسیمبندي می شود؛ یعنی روشهاي زندگی جوامع مختلف را ارزشگذاري، و بر این اساس خوب یا بد بودن کاري را مشخص میکنند که نتیجه آن انتخاب روش خوب است.
پس به طور کلی می توان گفت مفهوم »سبک زندگی« از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است که اخراًی و در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه اي بودن عوامل متعددي که در شیوه هاي زندگی یا اقلیم هاي زیستن انسان تأثیر می گذارند، به وجود آمده است.
تقرباًی در اکثر تعریف هاي سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه »سبک« باز می گردد: اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصري است که کم و بیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند.
همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندي اکُلین را از کُل هاي دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندي، کلیت، هویت و تمایز در بیانات اخیر رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوي متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم. واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی: سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، جهادي، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی: سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آمریکایی و وسترنیزه می باشد اما آن چه در تعریف هاي سبک زندگی، جلوه گر می شود آن است که این تعریف قرابت بسیاري با مفهوم هویت پیدا می کند اما با این تفاوت که علاوه بر هویت، مناسبات و رفتارهاي عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود و می توان مثالها و مصداقهایی از زندگی واقعی را شاهد آورد که رهبر انقلاب نیز به بیش از بیست مورد از آنها اشاره کردند.
مفهوم شناسی سبک زندگی :
مفهوم سبک زندگی - - Life style از زمره مفاهیمی است که پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی براي بیان پاره اي از واقعیت هاي فرهنگی جامعه آن را مطرح و به کار می برند و دامنه به کارگیري آن در ادبیات علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی رواج زیادي یافته است تا حدي که بعضی معتقدند که این مفهوم قابلیت جانشینی بسیاري از واژگان موجود از جمله مفهوم طبقه را داراست و می تواند به نحو دقیق تري، گویاي واقعیت پیچیده رفتارها و حتی نگرش هاي فرهنگی و اجتماعی در جامعه امروز ما باشد و حتی برخی اندیشمندان به کارگیري آن به جاي مفاهیم فراگیري چون قومیت و ملیت را مطرح کرده اند.
سبک زندگی در رشته مطالعات فرهنگی به مجموعه رفتارها، مدلها و الگوهاي کنش هاي هر فرد اطلاق می شود که معطوف به ابعاد هنجاري، رفتاري و معنایی زندگی اجتماعی او باشد و نشان دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش ها و واکنش هاي فرد و جامعه می باشد. به عبارتی سبک زندگی دلالت بر ماهیت و محتواي روابط، تعاملات و کنش هاي اشخاص و آحاد مردم در هر جامعه دارد.
مسائل خرد مقدمه فهم استراتژیک/ روش رهبر انقلاب: از استقراء به استنتاج : از منظري که سبک زندگی و بررسی ابعاد و وجوه آن، حوزه بسیار تخصصی وحرفه اي در مطالعات فرهنگی به خود اختصاص می دهد، مقوله بسیار تعیین کننده و محوري در مطالعات و بررسی هاي کلان استراتژیک و طراحی چشم اندازهاي یک فرهنگ نیز می باشد. اصولاً باید دانست حوزه مطالعات استراتژیک برخلاف بار لغوي آن که همواره نوعی نگاه کلان را مطرح می سازد، در حوزه فرهنگ تنها بر پایه مطالعات و بررسی هاي جزئی امکان پذیر است.
به عبارتی در مطالعات و بررسی هاي راهبردي، از لحاظ متدولوژیک و روششناختی، بایستی بر مبناي مشاهدات و تحلیل هاي جزئی، کوچک - و استقرایی - حرکت کرد تابه تحلیل و توصیف و تبیین کلان نزدیک شد و پس از آن به حوزه پیش بینی، آینده پژوهی و آینده نگري، که اساس مباحث راهبردي بر آن استوار است، نزدیک شد. بنابراین مجموعه توصیف هاي ریز و جزئی مبناي تحلیل هاي راهبردي محسوب می شوند و پس از آن متغیرهاي کلان یا ساختاري را بایستی در این گونه بررسی ها وارد و اعمال نمود.
چرا که واقعیتهاي موجود و پراکنده که امکان بررسی و سنجش تجربی و ملاحظه عینی داشته باشند میتوانند پایه نتیجه گیري هاي کلان و راهبردهاي آینده نگرانه باشد. در واقع با به کارگیري مفهوم سبک زندگی و ژرف اندیشی و تعمیق درباره مفهوم آن می توان از هنجارهاي پنهان که در اذهان، باورها و رفتارهاي مردم یک جامعه قابل مشاهده است، سردر آورد واز جهت گیري ها و الگوهاي موجود یا در حال شکل گیري آتی جامعه، به نحو واقع بینانه اي تفسیر به دست داد.
