بخشی از مقاله
چکیده:
قرآن کریم به عنوان یک امانت الهی، ضامن سعادت و هدایت نهایی برای حق جویان و پویندگان مسیر علم و کمال می باشد. از این رو در آموزه های دینی، آموزش این کتاب آسمانی مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. در قرآن کریم در بسیاری از موارد ، خداوند متعال خود و پیامبرانش را به صفت تعلیم و معلمی قرآن ستوده است، تا جایی که خداوند متعال این صفت را قبل از خلقت انسان در سوره مبارکه الرحمن بیان می نماید و خود را به عنوان اولین معلم قرآن معرفی کرده است. در روایات نورانی ائمه معصومین - علیهم السلام - نیز بارها به این مهم اشاره شده است که این نشان دهنده مقام رفیع معلمی قرآن در آموزه های دینی می باشد.در این تحقیق با عنوان جایگاه معلم قرآن در آموزه های دینی که به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است پس از مفهوم شناسی واژه های مرتبط با تحقیق ، جایگاه و اهمیت قرآن و آموزش آن و نیز جایگاه معلم قرآن درآموزههای دینی بررسی شده است . از مهم ترین نتایج این تحقیق شناخت مقام رفیع معلم قرآن است که خود از عوامل ارتقای سطح جامعه و نسل جدید در عرصه فعالیت های آموزشی قرآن کریم است.
واژگان کلیدی: قرآن- معلم- معلم قرآن-جایگاه معلم.
مقدمه:
قرآن کریم معجزهی پیامبر اسلام و منشأ هدایت و سرچشمهی فیض الهی است. آیات روشن خداوندی معجزهای است گویا که پاسخ گوی ناتوانی قوانین جهان امروز است و در بیان مسائل و مشکلات گوناگون بشری بیانات ارزشمندی را ارائه میکند. کتابی حکیم که با ژرف نگری در آن در مییابیم که ساختهی دست بشر نیست و آن رحمتی است برای کسانی که به آن ایمان آوردهاند و بدان متمسک شوند.قرآن کریم حق است به این دلیل که در آن دروغ و خرافه و وعدههای بی اساس وجود ندارد و آن چه صلاح و سعادت بشریت در آن است را با خود به ارمغان آورده است.کتابی جامع و دارای قدرت بیانی محکم که هر آن چه برای هدایت انسانها لازم است را با زبان عربی و فصیح که از هر گونه کژی و انحراف به دور است را بیان نموده است.
علاوه بر قرآن که ثقل اکبر است، در عترت و آموزههای نورانی ائمه هدی - علیهم السلام - که از آن تعبیر به ثقل اصغر شده است، معارف و احتیاجات انسانها به زیبایی بیان شده است و همراه و همگام با آموزههای قرآنی به هدایت و سعادت بشر پرتو فشانی میکنند، و همین بس که این دو از هم پیوندی ناگسستنی دارند و هیچ یک بدون دیگری به کمال نخواهند رسید.از زمره مباحث و آموزههای شناخت قرآن کریم، مقولهی آموزش قرآن کریم و به نحو اخص جایگاه معلم قرآن است که آیات و روایات فراوانی به آن پرداخته و از زوایای مختلف آن سخن به میان آوردهاند.با این همه در حال حاضر به نظر می رسد شناخت مناسبی از جایگاه معلم قرآن واهمیت آن در بسیاری از موارد وجود ندارد که معتقدیم با تمسک به آیات نورانی قرآن کریم و روایات هادیان بشر می توان به شناخت دقیق تر نسبت به جایگاه معلم قرآن دست یافت که این خود باعث شکوفایی وآغاز تحول قرآنی در جامعه خواهد شد.
مفهوم شناسی
مفهوم قرآن
در کتب لغت در مورد ریشهی واژهی قرآن بحث های زیادی را مطرح کرده اند که به برخی از آنها اشاره میکنیم :در کتاب العین این کلمه از ریشهی - ق ر أ - به معنای خواندن ذکر شده است، و تصریح شده است که این واژه در مورد شعر یا حدیث زمانی به کار میرود که خواندن از روی نوشته باشد - فراهیدی، بی تا: - 204 برخی این کلمه را مشتق از - ق ر ن - به معنای ضمیمه کردن دانسته اند و معتقدند چون سورهها، آیات و حروف در آن به هم ضمیمه شده به آن قرآن گویند، این قول به اشعری نسبت داده شده است - سیوطی، بی تا: - 188در معنای قرآن وجوه مختلفی عنوان شده که عبارتند از: - همان: - 163-162
-1 قرآن، اسمی جامد و غیرمشتق است -2 قرآن، اسمی است مشتق ولی غیر مهموز -3 قرآن اسمی مشتق و مهموز است : مشتق از مادهی قرأ به معنای تلاوت است . در این جا از باب تسمیه مفعول به مصدر، مقروء، یعنی خوانده شده و یا خواندنی، به نام قرآن، یعنی خواندن به کار رفته است، مثل آن که کتاب، که به معنای نوشتن است، به مکتوب - نوشته شده - اطلاق میگردداز میان اقوال فوق، قول آخر از همه قوی تر به نظر میرسد - زرقانی، بیتا:. - 14 زیرا قرأ همان تلاوت آیات الهی است . علاوه بر اینکه امر اقرأ در آغاز وحی به پیامبر این نظریه را تقویت میکند زیرا به معنای - بخوان - است.
معلم:
تعلم به معنای یاد گرفتن و دانش آموختن است ؛ چنان که تعلیم به معنای آموختن و آموزش دادن است . - همان: - 5971تعلیم و تعلم برگرفته از واژه علم و از مشتقات آن است که در باب تفعیل و تفعل - ثلاثی مزید - به کار رفته است تا معنایآموزش دادن و نیز آموزش گرفتن را بیان دارد. - همان:5971؛ فرهنگ فارسی: - 1103در لغت نامه دهخدا، معلم را به معنای آموزاننده ،آموزنده ،تعلیم کننده، مدرس ،آموزگار، آموزنده، استاد و شیخ بیان کرده است. - همان -
معلم قرآن:
یکی از مهم ترین چالش هایی که با بحث تعلیم قرآن دست به گریبان است عدم وجود تعریف جامع و مناسب از تعلیم قرآن در سطح جامعه و به تبع آن تعریفی جامع از معلم قرآن است.به نحوی که اگر این سوال را مطرح کنیم که: منظور از تعلیم قرآن و معلم قرآن چیست؟ با پاسخهای مختلفی روبرو خواهیم شد و هر شخص و گروه و ارگانی طبق نظر خود به این سوال پاسخ میدهند.بر کسی پوشیده نیست که تا هنگامی که تعریف مناسبی از موضوع مورد نظر در اختیار نداشته باشیم نمیتوانیم آن گونه که شایسته است در آن مسیر قدم برداریم و به نتایج مطلوب و مورد نظر دست پیدا کنیم .برای انس با قرآن، پنج عنوان »قرائت «1، »تلاوت «2، »ترتیل «3، »استماع و انصات «4 و »تدبر «5 در قرآن آمدهفَاقْرَؤُا ما تَیسَّرَ1 مِنَ الْقُرْآنِ« .مزمل20 /
