بخشی از مقاله
چکیده
مسئله حجاب که از جمله احکام شریعت مقدس اسلامی است به زنان دستور میدهد که در برخورد با مردان نامحرم در پوشش خود حدودي را رعایت کنند و از حریم عفاف خارج نشوند، این حکم همانند سایر احکام از ملاكها و مصالحی پیروي میکند که از جمله مهمترین آنها تأمین کمال و آزادي زن، امنیت زن، تحکیم خانواده، سلامت اجتماعی و آرامش روانی و از همه مهمتر جلب جهت و رضایت الهی است. ازاینرو در این مقاله سعی شده است حدود پوشش و حجاب براي زنان به استناد آیات و روایات و بر اساس معیارهاي دینی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق به صورت کتابخانهاي جمعآوري شده است. امید است این تحقیق در توسعه فرهنگ حجاب در جامعه تأثیر گذار باشد.
مقدمه
ضرورت پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه ازجمله مسائل مهم اسلامی است که در آیات متعدد بدان اشاره شده است. این پوشش زن از مرد بیگانه یکی از مظاهر لزوم حریم میان مردان و زنان اجنبی است، چنانچه عدم جواز خلوت زن و مرد بیگانه یکی دیگر از مظاهر آن است. پوشش زن از مرد بیگانه قبل از اسلام و در میان برخی ملتهاي سابقه داشته است، اما تاریخ جاهلیت بیانگر آن است که حجاب در زمان جاهلیت وجود نداشته است.
برخلاف برخی دیدگاههاي ظالمانه و جاهلانهاي که درباره فلسفه حجاب ارائه شده است آیین مقدس اسلام حیا، عفاف و پوشش را تدبیري میداند که زن با یک نوع الهام براي گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد بیگانه بهکار برده است. از آنجا که حدود این پوشش در آیات و روایات فراوان آمده و شماري از آیات قرآن بهطور صریح به حدود این پوشش پرداختهاند این نوشتار به حدود شرعی حجاب از دیدگاه قرآن و سنت اختصاص یافته است.
.1 مفهومشناسی
الف - حدود
»حدود» جمع »حد« به معناي منع و فصل میان دو چیز و نهایت هر چیزي، آمده است - ابن منظور، لسان العرب، ج3 ، ص140؛ فراهیدي، کتاب العین، ج3، ص - 19 راغب در المفردات خود معناي حد را اینگونه بیان نموده است: »الحاجز بین الشیئین الذي یمنع اختلاط أحدهما بالآخر ؛ - حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص - 221 حد به معناي واسطه دو چیز است که از اختلاط آن دو جلوگیري میکند» در مجمع البحرین نیز »حد« واسطه دو چیز است که از اختلاط آن دو جلوگیري میکند.»
در مجمع البحرین نیز »حد« واسطه میان دو چیز معنا شده است: الحد، الحاجز بین الشیئین» - فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج3، ص. - 33 این واژه در فارسی به معناي حایل میان دو چیز، نهایت هر چیزي - علی اکبر دهخدا، لغتنامه دهخدا، ص - 1009، حدود و مشخصات هر چیزي، تیزي، اندازه، کیفر و مجازات شرعی - محمد معین، فرهنگ فارسی معین، ص - 460 و فرود آمدن از بلندي به سرازیري و رم کردن - حسن عمید، فرهنگ عمید، ص - 932 آمده است.
ب - حجاب
حجاب به معناي پوشش است که به معناي حجب الشئ و حجته - ستره او را پنهان کرد - و امراه محجوبه، قد سترت بستر - لسان العرب، ج1 ، ص - 298 - زن محجوبه، زنی با پوشش پوشیده - بهکار رفته است. برخی نیز آن را به معناي باز داشتن و ممانعت از دسترس و رسیدن به چیزي دانستهاند.
حجاب در اصطلاح
حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتاًجدید است در قدیم مخصوصاً در اصطلاح فقها، کلمه ستر که به معناي پوشش است بهکار رفته، فقها چه در کتاب الصلاه و چه در کتاب النکاح که متعرض این مطلب شدهاند، کلمه ستر را بهکار بردهاند نه کلمه حجاب را - ر.ك: مرتضی مطهري، مسئله حجاب، ص. - 79 در اینجا مناسب است موارد کاربرد این واژه در قرآن و نصوص مربوط به پوشش را بررسی نموده تا مفهوم دقیقتري از این واژه ارائه شود.
معانی اصطلاحی حجاب
.1 زینت
از جمله واژههایی که در آیات حجاب بهکار رفته و بازشناسی دقیق مفهوم و مصداق آن در تعیین حدود پوشش، نقش اساسی دارد، واژه »زینت» است. خلیل بن احمد »زین» را نقیض » شین» دانسته و در تعریف زینت میگوید: »الزین نقیض الشین ... الزینه، جامع لکل ما یتزین به« - الخلیل بن احمد فراهیدي، کتاب العین، ج7، ص - 387؛ زیبایی نقیض زشتی است ... و زینت به هر چیزي که به واسطه آن، آراستگی صورت گیرد اطلاق میشود.» ابن منظور نیز زینت را مطلق زیبایی معنا میکند و میگوید: «لایبدین زینتهن - نور: - 31 یعنی، زنان زینت باطنی - مثل گردنبند، خلخال و بازوبند و النگو - را آشکار نکنند، اما لباس و صورت زینت ظاهري است« - لسان العرب، ج13، ص. - 201 بنابراین، زینت در معناي اصلی خود مفهومی عام است که هم به زیباییها و آرایههاي طبیعی و هم به آرایههاي عارضی و آراستنی اطلاق میگردد.
.4 جیب
از کتب لغت چنین بر میآید که »جیب« به معناي »طوق گردن« و »مدخل« زمین است. تاج العروس »جیب« را به معناي طوق و گریبان لباس معنا کرده است - سید مرتضی الحسینی الزییدي، تاج العروس، ج2، ص - 210 قریشی معناي اولی جیب را قلب و سینه دانسته است، - سید علیاکبر قرشی، قاموس القرآن، ج2، ص - 91 ولی اگر جیوب را سینه معنی کنیم از لحاظ لغت و آیه اشکالی نخواهد داشت. به نظر میآید، گریبان لباس را به جهت روي سینه بودن، جیب القمیص گفتهاند. مرحوم طبرسی جیوب را به گریبانها معنا کرده است - فضل بن حسین طبرسی مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، ج7، ص. - 138 طریحی افزوده است که میتوان جیب را سینه معنا کرد - مجمع البحرین، ج2، ص. - 28 بنابراین، میتوان گفت آنچه که مفسران در مورد جیب آوردهاند، از معناي لغوي آن گرفته شده است.
