بخشی از مقاله
چکیده:
در پژوهش با توجه به نوع پژوهش ، نمونه گیری توسط پژوهشگر صورت می گیرد. به طوری که نمونه انتخابی بخشی از جامعه تحت بررسی می باشد که با روشی که از پیش تعیین شده است انتخاب می شود.از آنجایی که می توان با استفاده از نمونه مورد نظر استنباط هایی درباره کل جامعه بدست می آید ، بنابراین نمونه ، نماینده جامعه آماری مورد نظر می باشد.با توجه به اینکه امکان پژوهش بر کل جامعه برای اکثر پژوهشگران به علت صرف وقت و هزینه بالا امکان پذیر نمی باشد ، انتخاب نمونه کوچکتر بسیار حائز اهمیت است.در این مقاله سعی شده است با استفاده از کتابهای در دسترس انواع روش های نمونه گیری و اهمیت آن مورد بررسی قرار گیرد.
کلمات کلیدی: نوع پژوهش، کل جامعه، جامعه اماری، روشهای نمونه گیری، نمونه انتخابی
مقدمه
پس از انتخاب موضوع تحقیق و بیان مسئله ، یکی از تصمیمات مهمی که در پیش روی هر پژوهشگری قرار دارد انتخاب نمونه است ، در واقع پایه و اساس انجام تحقیقات به "نمونه" و "جامعه آماری" بستگی دارد - تیرگر ، - 27 : 1394 معمولا در پژوهش ،جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره ی صفت - صفت ها - متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد.تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد یعنی این تعریف باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در بر بگیرد و در ضمن با توجه به آن از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آن پرداخته شود جلوگیری به عمل آید. - سرمد-بازرگان-حجازی،. - 177 : 1388 بیشتر اوقات پژوهشگران توانایی انجام پژوهش را با کل اعضای جامعه ندارند.به همین دلیل پژوهش خود را محدود به نمونه کوچکی می کنند.یکی از تصمیم های مهمی که پیش روی پژوهشگر وجود دارد انتخاب نمونه است،نمونه ای که باید نماینده جامعه ای باشد که پژوهشگر قصد تعمیم یافته های تحقیق را به آن دارد . نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیا از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه.مزیت انتخاب یک نمونه از یک جامعه ،جلوگیری از اتلاف وقت محقق و صرفه جویی در منابع مالی است. - دلاور، - 109 : 1386
خطا در نمونه گیری:
-1 انتخاب افرادی به عنوان نمونه تحقیق تنها به این دلیل که این افراد در دسترس محقق هستند.
-2 انتخاب افرادی که حتی در یک جامعه مناسب قرار ندارند.محقق این نوع انتخاب را تنها به خاطر سهولت کار انجام می دهد. -3 انتخاب گروه گواه و آزمایش از جوامع مختلف که این کار سبب سوگیری می شود. در برخی از مواقع تعیین و شناسایی یک نمونه مستلزم صرف وقت و هزینه است.روش انتخاب یک نمونه از جامعه می تواند کل پروژه تحقیقی را در معرض انتقاد قرار دهد.البته نمونه انتخاب شده نباید به نحوی انتخاب شود که فقط نماینده واقعی جامعه باشد ،بلکه باید اندازه آن نیز به حدی باشد که پژوهشگر مطمئن شود که اگر نمونه دیگری با همان روش انتخاب کند،نتایج مشابهی بدست خواهد اورد. - دلاور،-111- 110 :1386 - 112
جامعه آماری
اولین قدم در نمونه گیری ، تعریف جامعه مورد نظر است. جامعه آماری به مجموعه ای از افراد یا واحدها که حداقل در یک صفت و خصیصه مشترک بوده و با هدف و موضوع تحقیق ارتباط داشته باشند گفته می شود. به بیان دیگر جامعه آماری همان جامعه اصلی است که مورد مطالعه و تحقیق قرار می گیرد و نمونه از آن انتخاب می گردد.جامعه می تواند محدود یا نامحدود باشد. جامعه محدود: جامعه ای است که محدود و تعداد عناصر آن کاملا مشخص است، مانند:جامعه کتابداران شهر تهران جامعه نا محدود :جامعه ای است که عناصر آن دقیقا مشخص نیست ، مانند: جامعه زنان خانه دار کشور ایران - تیرگر ، - 27 :1394 نمونه گیری
نمونه گیری عبارت است از انتخاب درصدی از یک جامعه به عنوان نماینده آن جامعه. برای اینکه مطمئن شویم نمونه انتخاب شده نماینده نمونه واقعی جامعه است، نمونه را باید به طور تصادفی از جامعه مورد نظر انتخاب کنیم،اگرچه چنین انتخابی به ندرت صورت می گیرد و بیشتر جنبه ایده الی دارد. - دلاور، - 116 : 1386 نمونه نباید به نحوی انتخاب شود که فقط نماینده واقعی جامعه باشد بلکه اندازه آن نیز باید آنقدر باشد که پژوهشگر مطمئن باشد اگر نمونه دیگری با همان روش و به همان اندازه انتخاب کند به نتایج مشابهی دست خواهد یافت. - تیرگر ، - 28 :1394
انواع نمونه گیری و روش های انتخاب آن
گردآوری داده های مورد نیاز در پژوهش های غیر آزمایشی - توصیفی - که با روش پیمایشی و همبستگی انجام می شود به دو طریق امکان پذیر است:
الف - شمارش کامل افراد جامعه مورد مطالعه
ب - نمونه گیری و انتخاب نمونه معرف از جامعه - سرمد-بازرگان-حجازی، - 178 : 1388
مزایای نمونه گیری
در پژوهش های علوم رفتاری نمونه گیری در مقایسه با شمارش کامل از چند جنبه برتری دارد.از جمله این جنبه ها می توان موارد زیر را برشمرد: -1 با صرفه بودن -2 سرعت عمل و کوتاه بودن زمان مورد نیاز -3 کیفیت داده ها از طریق دقت بیشتر در گردآوری و استخراج آن - سرمد-بازرگان-حجازی، - 178 : 1388
انواع روش های نمونه گیری:
برای نمونه گیری باید فهرست کامل افراد جامعه در دسترس باشد.این فهرست چارچوب نمونه گیری نامیده می شود. یکی از جنبه های مورد نظر در گزینش روش نمونه گیری، آن است که چارچوب نمونه گیری در دسترس باشد.به طور کلی در پژوهش های علوم رفتاری متداولترین روش های نمونه گیری به شرح زیر است:
الف-نمونه گیری تصادفی ساده
ب-نمونه گیری سیستماتیک
ج-نمونه گیری خوشه ای
د-نمونه گیری چند مرحله ای - سرمد-بازرگان-حجازی، - 180 : 1388
نوع دیگری از این دسته بندی بشرح نمودار ذیل می باشد:
نمونه گیری احتمالاتی و انواع آن :1نمونه گیری تصادفی الف-نمونه گیری تصادفی ساده به روش قرعه کشی
-نمونه گیری تصادفی با استفاده از جدول اعداد تصادفی
2 نمونه گیری منظم یا سیستماتیک
نمونه گیری طبقه ای
:4-1نمونه گیری خوشه ای نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای
نمودار-1روشهای نمونه گیری احتمالاتی و انواع آن - تیرگر ، - 1394
1-1 نمونه گیری تصادفی:
انتخاب نمونه تصادفی را به دو شیوه میتوان انجام داد:شیوه اول به صورت قرعه کشی و شیوه دوم با استفاده از جدول اعداد تصادفی.برای انتخاب یک نمونه تصادفی ساده یه شیوه قرعه کشی باید با توجه به چارچوب نمونه گیری از میان افراد جامعه یک نمونه به حجم مورد نظر از میان افراد فهرست شده به حکم قرعه انتخاب کرد.در شیوه دوم باید حجم جامعه را مورد نظر قرار داد.سپس به تعداد ارقام تشکیل دهنده حجم جامعه ،ستون یک رقمی در جدول اعداد تصادفی منظور داشت.پس از یک نقطه شروع به طور تصادفی برای انتخاب واحدها اختیار کرد.سرانجام عمل انتخاب را از یک نقطه آغاز کرده و هر عددی که کوچکتر یا مساوی حجم جامعه می باشد به عنوان نمونه انتخابی منظور داشت. - سرمد-بازرگان-حجازی، - 181 : 1388 برای استفاده از این روش باید جامعه مورد بررسی دارای شرایطی باشد که عبارتند از:
- جمعیت آماری متجانس باشد
- فهرست همه افراد جامعه در دسترس باشد.
- در انتخاب نمونه ،امکان داشتن شانس برای همه افراد جامعه برای انتخاب شدن به عنوان عضو نمونه وجود داشته باشد. - عزتی، - 162 : 1392
