بخشی از مقاله
خلاصه:
به منظور بررسی سطوح مختلف دانه گاودانه به صورت خام و عمل آوري شده - خیساندن و اتوکلاو نمودن - به عنوان جایگزین کنجاله سویا بر عملکرد جوجه هاي گوشتی آزمایشی در یک طرح کاملا تصادفی شامل چهار تیمار جیره خوراکی با چهار تکرار باتعداد 480 قطعه جوجه گوشتی یکروزه در 40 گروه 12 قطعه اي انجام شد. تیمارها شامل سطوح مختلف صفر - شاهد - ، 20،10و30درصد گاودانه به صورت خام، عمل آوري به جاي کنجاله سویا در جیره بکار رفتند. افزایش وزن بدن، مصرف خوراك، ضریبتبدیل و چربی داخلی پس از کشتار در پایان آزمایش رکورد برداري شد. .با مصرف دانه گاودانه نسبت به گروه شاهد وزن نهایی وخوراك مصرفی کاهش معنی داري را نشان داد - . - P<0/05
کمترین وزن نهایی و خوراك مصرفی و افزایش وزن روزانه به ترتیب 1319گرم،74/1 گرم در روز 26/1گرم در روز مربوط به گروه دریافت کننده گاودانه به صورت خیسانده بود. اگرچه این صفات دربین تیمارهاي دریافت کننده گاودانه اختلاف آماري معنی داري را نداشت. کمترین ضریب تبدیل خوراك مربوط به گروه شاهدبود - - 1/86 که با سایر تیمارها اختلاف آماري معنی دار داشت - P<0/05 - و بیشترین ضریب تبدیل مربوط به گروه دریافت کنندهگاودانه به صورت خیسانده بود. همچنین گروه شاهد با سایر گروها از نظر وزن چربی داخلی اختلاف آماري معنی دار داشت - - P<0/05 اما بین تیمارهاي دریافت کننده گاودانه اختلاف آماري معنی داري نبود. با همه اطلاعات فوق و با توجه به قیمت پائین تر ماشک، هزینه تمام شده کیلوگرم گوشت در تیمار اتوکلاو نسبت به سایر تیمارها پائین تر بود.
لغات کلیدي: گاودانه، خام و عمل آوري شده، جوجه گوشتی، جیره. مقدمه:
یکی از مهمترین اجزاء جیره هاي طیور مکمل هاي پروتئینی می باشند. با توجه به محدودیت تولید سویا و کنجاله آن در کشور بررسی امکان استفاده از سایر دانه هاي خانواده بقولات براي تامین پروتئین مورد نیاز در جیره ضروري به نظر می رسد. خانوادهبقولات شامل حدود 12000 گونه بوده که به دلیل قابلیت رشد طی رابطه اي همزیستی با باکتري هایی تثبیت کننده ازت و مقاومت بهخشکی ارزشمند می باشند. گاودانه - Vicia ervilia - یا vetch یک دانه لگومینه قدیمی مربوط به نواحی مدیترانه اي بوده که در تغذیه حیوانات نشخوارکننده مخصوصا به منظور افزایش تولید شیر بهصورت سنتی مصرف می شود. ال–کاناوانین، ویسین، کنویسین و ،بتاسیانوالانین از مواد ضد تغذیه اي موجود در این دانه بوده که از عوامل بوجود آورنده مسمومیت در طیور هستند - یعقوب فر وهمکاران ، . - 1381
گاودانه ارزش غذایی بالایی دارد و داراي 28/5 درصدپروتئین خام و3058 کیلوکالري در کیلوگرم انرژي قابلمتابولیسم ظاهري می باشد - طباطبایی و همکاران. - 1378 دانه گاودانه و ماشک به عنوان خوراکی رایج در تغذیه دام مورد استفاده بودولی براي استفاده در خوراك طیور باید مورد عمل آوري قرار بگیرند - پرز و همکاران ، . - 1993 فارن و همکاران - 1995 - نیز به ایننتیجه رسیدند که سطوح تغذیه اي 22/5 درصد ماشک خام در مرغ هاي تخمگذار سبب کاهش وزن بدن آن ها گردید. این محققان هیچ کاهشی در وزن تخم مرغ مرغ هاي تخمگذار تغذیه شده با جیرهحاوي 25 درصد ماشک خام مشاهده نکردند. ساکی و همکاران - 1386 - نشان دادند که تأثیر استفاده از سطوح 5 ، 15 و 25 درصد گاودانه خام در جیره مرغ هاي تخمگذار - سویه لگهورن و بومی - بر وزن مرغ در پایان دوره، ارتفاع، قطر و رنگ زرده معنی دار نبوده ولی وزن تخم مرغ در مرغ هاي لگهورن به طور معنی داري بالاتراز نژاد بومی بود.
اوسیو و همکاران - - 1980 با گنجاندن سطوح 15 ، 25 و 35 درصد گاودانه در جیره هاي آغازین جوجه هاي گوشتی شاهد کاهش اضافه وزن و مصرف خوراك این جوجه ها در مقایسه با گروه شاهد بودند. یعقوبفر و همکاران - 1381 - در تحقیق خودبه این نتیجه رسیدند که جوجه هاي تغذیه شده با گاودانه خام داراي وزن بدن، مصرف خوراك و راندمان لاشه پایین تر - به ترتیب بهمیزان 27، 9/9 و 1/09 درصد - و ضریب تبدیل بالاتري نسبت به گروه شاهد بودند این محصول در استان چهار محال و بختیاري درسطح وسیعی از مزارع استان کشت می شود.هدف از انجام این آزمایش بررسی امکان جایگزینی به صورت خام و یا فرآوري شده گاودانه در تغذیه جوجه هاي گوشتی به جاي کنجاله سویا می باشد.
مواد و روش کار:
تعداد 480 قطعه جوجه یک روزه گوشتی سویه رآس به 40 گروه 12 قطعه اي به نحوي که میانگین وزن جوجه ها در گروههاي مختلف آزمایشی تقریباً یکسان بودند، تقسیم شدند و از 4 سطح جایگزینی دانه گاودانه خام، عمل آوري شده با آب و اتوکلاو - سطوح جایگزینی به جاي کنجاله سویا صفر،10 ،20 و - 30 استفاده شد..در روش عمل آوري با آب، دانه ها به مدت 72 ساعت با تعویض 12 ساعته درآب - با نسبت1:10خیسانده - شده ونهایتاً در دماي اتاق خشک شدند. در عمل آوري با اتوکلاو، در ابتدا دانه هابه مدت 12 ساعت درآب خیسانده شده - با نسبت - 1:5 و سپس در اتوکلاوي با دماي 120 درجه سانتیگراد به مدت 20 دقیقه حرارتدهی شد و خشک شدند.
جیره پایه به عنوان جیره شاهد در نظر گرفته شد. کلیه جیره هاي آزمایشی داراي انرژي ومواد مغذي یکسان بودند.دوره پرورش و واکسیناسیون مطابق معمول انجام و دریایان آزمایش که به مدت 45 روز انجام شد جوجه هاکشتار و تجزیه لاشه شدند. خوراك مصرفی و اضافه وزن هفتگی رکورد برداري کردید و در پایان وزن نهائی ، خوراك مصرفی، ضریب تبدیل خوراك ، وزن لاشه و اجزاء لاشه محاسبه گردیددر. این تحقیق طرح کاملاً تصادفی متعادل با 10 تیمار و 4 تکرار، هر تکرار شامل 12 قطعهجمعاً - 480 قطعه - جوجه استفاده شد. مدل آماري طرح به شرح زیر بود و آنالیز آماري با استفاده از برنامه نرم افزار آماريSAS - 2001 - انجام و میانگین ها با روش دانکن مقایسه شد.
نتایج و بحث:
برخی از نتایج حاصل از این آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است. همچنین نتایج تجزیه تقریبی دانه گاودانه شامل درصدماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، عصاره عاري از ازت، الیاف خام و خاکستر به ترتیب 95/49 ،21/27، 3/81، 60/78 ، 4/63 و5 درصد به دست آمد. در این آزمایش تغذیه گاودانه خام و عمل آوري شده به جاي کنجاله سویا، مصرف خوراك جوجه ها را به صورت معنی داري پائین تر ازگروه شاهد نشان داد - . - P<0/05 اگر چه مصرف خوراك در روش عمل آوري با اتوکلاو بیش تر ازسایر تیمارها بود ولیکن اختلاف آماري معنی داري در میزان مصرف خوراك جیره هاي حاوي گاودانه خام یا عمل آوري شده یافتنشد.
سایر محققین نظیر اوسیو و همکاران - 1980 - نیزکاهش مصرف خوراك در جوجه هاي تغذیه شده با سطوح مختلف گاودانه را گزارش نموده اند. در یک تحقیق جوجه هاي گوشتی تغذیه شده با 5 درصد گاودانه حرارت دیده شده تا انتهاي دوره رشد مصرفخوراك مشابه با گروه شاهد داشتند - یعقوب فر و همکاران، - 1381 که احتمالا به دلیل درصد کم مصرف گاودانه در جیره بوده است.فارن و همکاران - 2001 - نیز نشان دادند که مصرف خوراك جوجه هاي تغذیه شده با سطوح بالاي گاودانه - 60درصد - عمل آوريشده با آب به طور معنی داري نسبت به گاودانه خام بهبود یافت.کاهش مصرف خوراك در جوجه هاي تغذیه شده با گاودانه می تواند مربوط به خصوصیات فیزیکی خاص این دانه از قبیل سفت بودن بافت آن و عدم خوشخوراکی یا مزه تلخ آن باشد.
علت ناکارآمدي عمل آوري با آب می تواند به دلیل عدم استخراج کاملعوامل ضدتغذیه خصوصاً کاناوانین و لکتین ها از دانه باشد. تأثیر روش هاي مختلف عمل آوري بر روي این فراسنجه معنی دار بوده و نشان داد که اتوکلاو کردن گاودانه در کلیه سطوح میانگین وزن بدن را نسبت به گروه دریافت کننده گاودانه خام بهبود بخشید ولی آن را به گروه شاهد نرسانید و با شاهد تفاوت معنی داري داشت . - P<0/05 - یعقوب فر و همکاران - 1381 - کاهش رشد و وزن بدن و بهبود این فراسنجه به دنبال اعمال تیمارهاي حرارتی حین تغذیه جوجه ها با گاودانه را گزارش دادند. در این آزمایش ضریب تبدیلجیره هاي حاوي گاودانه خام و عمل آوري شده به طور معنی داري بالاتر از شاهد بود - . - P<0/05
این نتایج منطبق با نتایج فارن وهمکاران - - 2001 و یعقوب فر و همکاران - 1381 - بود که افزایش ضریب تبدیل غذایی و کاهش اضافه وزن روزانه و کاهش رشد را به عنوان پیامدي از گنجاندن سطوح مختلف گاودانه گزارش دادند. درصد بازده لاشه با افزایش سطوح گاودانه صرفنظر از شیوه عمل آوري کاهش یافت اوسیو و همکاران - 1980 - ، فارن و همکاران - 2001b - و یعقوب فر و همکاران - 1381 - نیز بیان نمودند که تغذیه با گاودانه خام سبب کاهش معنی دار بازده لاشه گردیده بود. تنها گاودانه عمل آوري شده به وسیله اتوکلاو نسبت به سایر روشهاي عمل آوري در این آزمایش و نسبت به گاودانه خام عملکرد بهتري داشت. اما نکته مهم در این تحقیق هزینه تمام شده کیلوگرم وزن لاشه بود که با توجه به قیمت پائین تر گاودانه نسبت به کنجاله سویا می توان گاودانه را به صورت عمل آوري با اتوکلاو تا 20درصد جیره بکار برد و سود بهتري را دریافت کرد.
منابع مورد استفاده:
ساکی،ع.الف ، ج. پوررضا ، م.ع . ادریس ، م.م. طباطبائی ، الف. احمدي ، س.ع. حسینی ، ع . رحمانی ، س . میرزائی گودرزي و م. حقیقت. .1386 مقایسه عملکرد مرغ لگهورن با طیور تخمگذار بومی در استفاده از دانه گاودانه. مجموعه مقالات دومین کنگره علوم دامی و آبزیان کشور - جلد اول - .کرج. ایرانطباطبایی ، م.م. ، ح. علی عربی ، ف. کفیل زاده و ن. کیانی. .1378 تعیین ارزش غذایی ماشک و گاودانه به روش .in vivo دومین سمینار پژوهشی تغذیه دام و طیور کشور. کرج . ایران یعقوب فر ، الف. ، ن. پورحسینی ، و م. شیوازاد. .1381 تعیین سطوح مناسب استفاده از دانه گاودانه خام و حرارت داده شده در جیره غذایی
