بخشی از مقاله
مقدمه:
در سال هاي پایانی هزارة دوم انقلابی در زندگی خصوصی و اجتماعی بشر در زمینه گسترش و تبادل اطلاعات بوجود آمد که این تحول تمامی ابعاد و شئوون زندگی افراد را دچار تغییر و تحول نمود. این شیوة تبادل اطلاعا ت برخلاف گذشته به جاي ایجاد در فضاي مادي و عینی در فضایی کاملاً مجازي و غیر ملموس که وجود فیزیکی ندارد ایجاد گردید. ابزار مادي و فیزیکی پیشرف ت اطلاعاتی و تک نولوژیکی بشر کامپیوتر یا همان رایانه بود ك در اوایل دهه 50 میلادي کارخانه هاوان امریکا اقدام به ساخت ک امپیوترهایی براي استفاده انحصاري خود نمود. این دستگاهها در بدو ساخت داراي پیچیدگیها و پیشر فتهاي امروزي نبودند بلکه با استفاده از مدارها و لولههاي خلاء ساخته شده بودند که حتی قدم زدن در میان اجزاي آنها براي رفع عیب و نقص امکان پذیر بود.
با پیدایش کامپیوتر و پیشرفتهاي سریع آن براي او لین بار در سال 1964 محقق آمریکایی به نام پائو ل باران - Paul Baran - شبکه تبادل اطلاعات سري ارتش آمریکا را به نام آرپانت Arpanet طراحی و ایجاد رد که این شبکه ارتباطات کامپیوتري فاقد رایانه مرکزي بود. حسن شبکه مذکور در زمان خودش ای ن بود که در صورت تخریب و انهدام یک یا چند رایانه، سایر رایانهها امکان تبادل اطلاعات را بین خودشان ادامه میدادند. در اوایل سال 1970 محققان فعال در حوزه گسترش شبکه اطلاعاتی توانستند پایههاي شبکه اینترنت فعلی را ایجاد بنمایند شبکهاي که قادر بود با هزینه اي کمتر برقراري ارتباط بین اشخاص و سازمانها را میسر سازد.
امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژي بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزر گ در زمینه فناوري ارتباطات ملی و فراملی در تمام فعالیتهاي اقتصاد ي، اجتماعی، سیاسی، فرهنگ ی و علمی بشر هستیم. اگرچه پیشرفتهاي حاصله امکانات و امتیازات زیادي براي بشر به همراه داشته ولی در عین حال نیز توسعه شبکههاي تبادل اطلاعات، مشکلاتی براي جوامع ایجاد کرده که حل آنها نیازمند تدوین شیوهها و راه کارهاي مناسب قانونی است.
از آ نجا که شبکههاي اینترنتی وسیلها ي براي ارتکاب جرایم مختلف شده، لذا نحوة تحقیقات مقدمات ی در آن، چگون گی جمعآوري دلایل و حفظ آثار جرم و چگونگی رسیدگی به جرایم ارتکابی و مراجع صلاحیت دار با شیوههاي سنتی متفاوت میباشد. جرم رایانهاي همزمان با تحول سیستم تبادل اطلاعات و همگام با توسعه آن از دههاي به دههاي دیگر متفاوت بوده و راهکارهاي قانونی برخورد با آن نیز متفاوت با نحوة تعقیب جرایم در شیوه سنتی و کلاسیک بیرونی است.
علم حقوق بویژه شاخه حقوق جزا هنوز نتوانسته پابهپاي پیشرفت سریع عل م و تکنولوژي پیشرفت نموده و قوانین و مقررات منسجم و مستحکمی در برخورد با جرم رایانها ي تدوین نماید. شاید دلیل اصلی این عقبماندگی و ناتوانی مربوط به اصل پدیده تعریف جرم رایانهاي باشد. تنوع ج رایم رایانهاي و ت وصیف آنها و همچنین عناصر متشکله آنها تفاوتهاي زیادي با تع اریف ذکر شده در حقوق جزاي فعلی ما دارد. اگ ر حقوق جزا با داشتهها و تعاری ف خود به راحتی میتواند با جرایم غیر رایانها ي برخورد نماید، در عرصه برخورد با جرایم رایانهاي همان داشتهها کافی و وافی نی ستند و دلیل عمدة این نقص نیز بیشتر مربوط به ماهیت جرایم رایانه اي و تحول سریع آنها و عرصه ارتکاب آنها د ر حوزههاي علمی و فراملی است.
با وجود عدم همگامی ح قوق با تحولات بنیادین رایانه و ج رایم ارتکابی در فضاي مجازي، اما باز شاهد تدوین مقررات و قوانین متعددي در برخورد با جرایم مذکور در سطح بینالمللی و ملی هستیم. تصوی ب موافقتنامه جرایم کامپیوتري در سالهاي 1985-1986 توسط شوراي اروپا گامهاي زیادي براي تدوین قوانین مرتبط با جرایم کامپیوتري تدوین نمود.در سال 1989 کمیته تخ صصی شوراي اروپا به منظور یک سان سازي و یک نواخت کردن سیاست جنایی و شیوه مقابله با جرایم کامپیوتري پیشنهادهایی کرد که مورد مو افقت اعضا قرار گرفت.
انجمن بینالمللی حقوق ج زا در سال 1994 مواردي از جرایم کامپیوتري را به عنوان جرایم مستقل تدوین و در سال 2001 موافقت نامهاي شامل چهار فصل و چهل و هفت گفتار وضع کرد. در کشورمان براي اولین بار در دي ماه 1379 قانون حمایت از پدید آورند گان نرمافزارهاي رایانهاي در 17 ماده به تصویب ر سید و آیین نامه اجرایی آن نیز در 70 ماده مورد تص ویب هیأت وزیران واقع شد. در تاریخ 82/10/17 قانون تجارت الکترونیکی در 81 ماده به تصویب مجلس شوراي اسلامی کشورمان رسید و در نهایت قانون جرایم رایانهاي در تاریخ 88/3/20 د ر 56 ماده به تص ویب مجلس شوراي اسلامی رسید تا فصل جدیدي در چگونگ ی برخورد با جرایم اینترنتی در کشورمان باز شود.
گفتار اول: سابقه استفاده از رایانه و نرمافز ارهاي رایانهاي: در اوایل دهه 50 میلادي کارخ انه هاوان آمریکا براي اولین بار توانست اقدام به ساخت نسل اولیه رایانهها بنماید. گرچه رایانههاي اولیه به لحاظ پیشرفته بودن با صنعت رایانه امروزي قابل مقایسه نیست اما همان اقدامات شرکت ه اوان بود که توانست علم و تکنولوژي بسیار مهم و پیچیده و ارزشمندي به نام علم فناوري اطلاعا ت و رایانه را به ج هان امروز ارایه نماید.
در دهه هاي 50 و 60 عمدهترین نرمافزار کامپیوتري مربوط به امور حسابداري و توزیع کالا و نگهداري حسابها به شکل مدرن و ساده بوده است. در دهه 70 برنامهنو یسی رایانهاي پی شرفت نمود و برنامهنویسان توانستند با طراحی و ت حریر نرمافزارها، حسابها و کارها ي مهم مالی و تج اري را بواسطه رایانههاي بزرگ انجام دهند. مهمترین اتفاق این دوره تبادل الک ترونیکی دادهها و نقل و انتقال حسابها و اطلاعا ت میان چندین رایانه و کاربر بوده است که این دوره آغاز ظهور بحث تجارت الکترونیک در جهان میباشد. دهه 70 اولین زمانی است که کش ورمان نیز از رایانه استفاده نموده و سازمان سنجش توانسته است در بحث کنکور و ثبت اطلاعا ت داوطلبان و تصحیح کارنامهها و ... از رایانه استفاده کند.
در دهه 80 کارشناسان و محققان علوم رایانه توانستند بح ث نرمافزار رایانهاي و پرداختهاي الکترونیکی را مطرح کنند. در این دوره به سبب گ سترش استفاده از رایانه امور مهمی مثل شبکههاي رایانهاي و اینترنت، حفاظت از دادهها و حریم خصوصی اش خاص و نرمافزارهاي ابداعی افراد مورد بحث قرار گرفت. در دهه 90 سیستمهاي بانکداري در زمینه پرداختها، تبادل اطلاعات، امور اداري و مالی پیشرفته بیشترین استفاده را از رایانه بعمل آوردند. در کنار بانکها، مراکز علمی و دانشگاهی و مراکز تحقیقات صنعتی نیز توانستند بسیاري از امور خود را بو سیله رایانه انجام دهند.
دهه 90 زمان ظهور اصطلاح Cyb er Space و جرایم سایبري بود زیرا در این دهه سیستم هاي رایانهاي، مخابراتی و ماهوارهاي در معرض خرابکاري، دستبرد، جعل و تغییر دادهها و اطلاعا ت مجرمان بود. با پیشرفت سریع رایانه امروز ما شاهد حضور این ما شین معجزهگر در تمام ابعاد زندگ ی خصوصی و اجتماعی افراد، سازمانها، شرکتها و ادارات هستیم. حتی رایانه آنقد ر براي خود جا باز کرده که مراکز آموزشی به تدریج با حذف کت ب و جزوات معمول، اقدام به امر آموزش از طریق رایانه مینمایند. قراردادهاي مکتوب تجاري ج اي خود را به ق راردادهاي اینترنت ی داده، حتی در بدترین نوع استفاده که همان استفاده نظامی است دیگر بمباران اهداف دشمن بوسیله خلبان صورت نمیگیرد بلک ه با استفاده از ه واپیماهاي بدون س رنشین و هدایت شونده، اهداف ن ظامی را پیش میبرند.
گفتار دوم: پیشینه جرایم رایانهاي:
راجع به اولین جرم رایان هاي در جهان اطلا عات متقن و دقیقی وجود ندارد اما محققان تاریخ چه جرایم رایانهاي را به سه نسل طبقهبندي کردهاند:
1.نسل اول جرایم رایانهاي به دهههاي 50 و 60 میلادي برمیگردد. در این دوره از آنجا که هنوز رایانه، شبکههاي رایانها ي، سیستمهاي رایانهاي و غیره به شکل پیشرفتهاي وجود نداشت لذا جرایم آن دوره نیز داراي ابعاد پیچیده نبوده است. در این دو ره که از رایانه در امور حسابداري و توزیع کالاها استفاده میشد اولین مجرم رایانهاي به نام الدون رویس برنامهنویس یک شرک ت توزیعی با است فاده از رایانه اقدام به حسابرسی کرده و با تغییر قیمتها و تنظیم درآمد، مبالغی از حسابهاي مختلف کسر و در حسابهاي موهومی وا ریز مینماید و بع د از آن با صدور چکهاي متعدد مبالغ کسر شده را برداشت مینماید . از آنجا که برنامه طراحی شده بوسیله رویس داراي مکانیزم ت وقف نبوده لذا رویس پس از کلاهبرداري یک میلیون دلاري در فاصله 6 ساله، مجبور میشود داوطلبانه خودش را به مراجع قضایی معرفی نماید ک ه در نهایت دادگاه وي را به 10 سال حبس محکوم میکند. در این دوره محوریت جرایم با خود رایانه بود.
2.نس ل دوم جرایم رایانهاي نسل دوم جرایم رایانهاي به دهههاي 70 و 80 مربوط میشو د.در این دوره جرایم مهمی مثل کلاهبرداري رایانهاي، جعل رایانهاي، جاسوسی، نقض جرایم خصوصی افراد، سرقت نرمافزارهاي رایانهاي و غیره مطرح میشود .گسترش جرایم رایانهاي در این دوره باعث میشود تا شوراي اروپا 12 نوع ج رم رایانهاي را مطرح میکند که مهمترین آنها جع ل و کلاهبرداري در دادههاست.
در این دوره برخلاف نسل اول که محوریت جرایم با رایانه بود، در این مرحله محوریت جرایم با دادهها و علیه دادههاست به عبا رت دیگر، در این دوره استفاده از دادهها مطرح بوده است. مهمتری ن جرمی که در این دوره در ایران واقع میشود مربوط به سال 137 8 میباشد که یک دانشجوي ک رمانی به همراه کارگر چاپخانه اقدام به جعل چکهاي تضمینی و پرینت رنگی از چک هاي جعل شده بوسیله رایانه مینمایند.
