بخشی از مقاله
جرایم و قوانین و مجازات های اطلاعاتی و رایانه ای
ايجاد تغيير و تخريب در برنامههاي كامپيوتري
اين نوع فعاليت عبارت است از دستيابي به سيستمها و برنامهغةاي كامپيوتري با استفاده از ويروس، كرم، يا بمبهاي منطقي.ايجاد خسارت از طريق پاك كردن، صدمه زدن، مخدوش نمودن يا موقوفسازي دادهها يا برنامههاي كامپيوتري انجام ميشود.
تخريب دادهها گاه نتيجة حملة فيزيكي به تأسيسات كامپيوتري است. اينگونه اعمال معمولاً از طريق روشهاي كامپيوتري و تكنيكي صورت ميگيرد (مثلاً به وسيلة ويروسهاي كامپيوتري يا بمبهاي منطقي زماني) برنامههاي ويرويسي به تكثير و برنامههاي فايل ميپردازد و تخريب زيادي را به همراه دارد. در ادامه به توضيح مختصري راجع به ويروسها، كرمها و بمبهاي منطقي ميپردازيم:
ويروس
ويروس نوعي كد برنامه است كه خود را به برنامههاي مجاز چسبانده به ديگر برنامههاي كامپيوتر منتقل ميشوند. ويروس ميتواند از طريق يك قطعه مجاز نرمافزاري كه به ويروس آلوده شده به سيستم كامپيوتر وارد ميشود.
كرم
كرم نيز به طريق ويروس ايجاد ميشوند تا با نفوذ در برنامههاي دادهپردازي مجاز، دادهها را تغيير داده يا نابود سازد اما تفاوت كرم با ويروس اين است كه كرم تكثير نميشود. به عنوان مثال در پزشكي، كرم را ميتو.ان به غدة خوش خيم و ويروس را به غدة بدخيم تشبيه كرد. با استفاده از برنامة تخريبي كرم ميتوان به كامپيوتر يك بانك دستور داد كه وجوه موجود در بانك را به طور دائم به يك حساب غيرمجاز منتقل كند.
بمب منطقي
بمب منطقي را بمب ساعتي نيز ميگويند، يكي از روشهايي كه به كمك آن ميتوان دست به سابوتاژ كامپيوتري زد، بمب منطقي است. برخلاف ويروس و كرم، كشف بمب منطقي پيش از انفجار آن كار بسيار سختي است و بمب منطقي از سيار ترفندهاي كامپيوتري خسارت بيشتري را به همراه دارد.
سابوتاژ كامپيوتري و اخاذي كامپيوتري
كليه عمليات كامپيوتري كه به منظور تختل ساختن عملكرد عادي سيستم، به حساب ميآيد سابوتاژ كامپيوتري ميگويند. سابوتاژ كامپيوتري وسيلهاي است براي تحصيل مزاياي اقتصادي بيشستر نسبت به رقيبان. سابوتاژ براي پيشبرد فعاليتهاي غيرقانوني تروريستها و يا براي سرقت دادهها و برنامهها به منظور اخاذي نيز به كار گرفته ميشود.
در جرم سابوتاژ كامپيوتري، اختلال و جلوگيري از عملكرد سيستم كامپيوتري ملاك است. عناصر متشكله جرم سابوتاژ كامپيوتري عبارت است از:
1- ابزار و راهها
2- هدف
كميتة تخصصي شوراي اروپا در تعريف سابوتاژ كامپيوتري ميگويد: سابوتاژ عبارت است از «وارد كردن، تغيير، محو يا موقوفسازي دادهها يا برنامههاي كامپيوتري يا مداخله در سيستمهاي كامپيوتري با قصد اخلال و جلوگيري از عملكرد كامپيوتر».
نفوذ كامپيوتري (اخلالگران)
اين دسترسيهاي غيرمجاز به كامپيوتر و سيستمهاي كامپيوتري داراي انگيزههاي گوناگوني است كه اهم آنها كنجكاوي، تفريح و تفنن است و براي بهرهبرداري مالي انجام نميگيرد.
از نظر گروه سني بيشتر اخلالگران (Hackers) جوان و در ردة سني 15 تا 24 سال هستند.
با فنآوريهاي جديد همچون اينترنت اين افراد داراي زمين بازي مجازي به وسعت دنيا شدهاندو فقط از طريق اتصال به اينترنت ميتوانند با ساير اخلالگران در آن سوي دنيا ارتباط برقار كنند .
امروه عمل نفوذيابي (Hacking) جرم تلقي ميشود ولي با اين حال اخلالگران در حال افزايش بوده و داراي بولتن، انتشارات و برنامههاي آمادة اجرا هستند و از طريق اينترنت به معرفي آثار و برنامههاي خود ميپردازند.
خطر اخلالگران به حدي گسترده است كه آنها را قادر نموده به سيستمهاي كامپيوتري سازمانهاي بزرگ دست يابند.
سيستمهاي مخابراتي مدرن نيز همچون ساير سيستمهاي كامپيوتري در معرض سوء استفاده از طريق دستيابي از راه دور قرار گرفهاند. اخلالگران با دستيابي به يك سيستم مخابراتي ميتوانند به تمامي شبكة ارتباطي يك شهر يا يك كشور نفوذ كرده و از آن سوء استفاده كنند.
استراق سمع غيرمجاز
استراق سمع اطلاعات، از جمله جرايم كامپيوتري است كه موجب گشته در اكثر كشورها حمايت از مكالمات تلفني و شفاهي مدنظر باشد. بنا به تعريفي كه ارائه شده، استراق سمع عبارت است از: استراق سمع يا قطع، كه بدون حق و توسط ابزارهاي تكنيكي بر روي ارتباطات، وارده يا خارجه انام ميشود، اين عمل به كمك يك سيستم يا شبكة كامپيوتري انجام ميشود.
نمونهگيري و تكثير غيرمجاز برنامههاي كامپيوتري
از آنجايي كه براي توليد برنامههاي كامپيوتري هزينه و وقت بسيار زيادي صرف ميشود، تكثير و استفاده غيرمجاز از آن زيان اقتصادي قابل ملاحظهاي براي صاحبان آنها به همراه دارد. اين جرم از زمرة جرايم مالي است و شباهت زيادي به جرائم كلاسيك ديگر در اين خصوص دارد. اين نوع سرقت، شامل كپي و استفاده غيرمجاز از برنامههاي كامپيوتري است و اغلب بدان «سرقت نرمافزار» يا «ربايش نرمافزار» ميگويند. در سالهاي اخير سرقت نرمافزار وسعت يافته و حجم وسيعي از تخلفات را به همراه دارد.
شوراي اروپا براي تعريف اين نوع جرم ميگويد: «تكثير، توزيع يا انتشار همگاني و بدون داشتن مجوز حق، يك برنامه كامپيوتري كه تحت حمايت قانون است.»
پورنوگرافي كامپيوتري
هرگونه نوشته، فيلم، تصوير مربوط به امور جنسي كه فاقد ارزش ادبي، هنري، سياسي و علمي است، پورنوگرافي گويند و اعمال مجرمانه پورنوگرافي يعني اينكه شخصي ابزار سمعي و بصري، وسايل و تصاوير و همچنين عكسهاي هرزه را بفروشد، پخش كند يا در معرض نمايش بگذارد.
اين نوع اعمال مجرمانه با توسعه و پيشرفت كامپيوتر و اينترنت از لحاظ گستردگي وسعت در زمينة پخش و توزيع، در نوع خود بينظير است.
براي مثال ميتوان صندوقهاي پستي، آدرسهاي الكترونيكي و ساي
تهاي در اينترنت اشاره كرد. به تليغ، پخش و عرضة تصاوير «پورنو» ميپردازند.
نوع ديگر اين جرايم، آزار و اذيب خبري در محل كار است، بدين ترتيب كه مجرمان با دستكاري كامپيوتري متصل به اينترنت، بزه ديده را مجبور به تماشاي تصاوير پورنوگرافي ميكنند و يا با توزيع موضوعات پورنوگرافي جنسي آنها را رنج ميدهند.
بزهديدگان موضوع جرم در پورنوگرافي جنسي غالباً كودكان و نوجوانان دختر و پسر و يا زنان ميباشند كه ردة سني آنها از 7 سال شروع ميشود.
جرايم چندرسانهاي (Multi Media)
«چند رسانهاي» در فرهنگ اصطلاحات كامپيوتري ميكروسافت ناميده ميشود و عبارتست از: «ت ركيب صوت، تصوير، انيميشن و فيلم» و در دنياي كامپيوترها، «مولتي مديا» زيرگروهي از فوق رسانه است كه عناصر چند رسانهاي و فوق متني را با هم تركيب كرده و اطلاعات را با هم ارتباط ميدهد.
جرم چند رسانهاي كه با جرائم نسل سوم كامپيوتر و اينترنت وابسته است، تنها در محيط مجازي يا همان سايبر سپيس قابل تحقق است. جرم چند رسانهاي شامل هرگونه اقدام ممنوعه و غيراخلاقي در ارتباط با سوء استفاده از تكنولوژي ارتباطات و رسانه است. مرتكبان ناشناس در فضاي ناشناخته دست به اعمال خود ميزنند.
ويژگي جرم چند رسانهاي جرائم چندرسانهاي اين است كه اين پديده، ناقض يا از بين برندة برخي منافع قانوني است.
برخلاف جرم كامپيوتري كلاسيك، علامت هيچ خسارت قابل ملاحظهاي به منافع اقتصادي وارد نميكند. در اين نوع جرم، آنچه مطرح است، قبح رفتار است. براي مثال توزيع اطلاعات با محتواي غيرقانوني عدم سودمندي اجتماعي را به هم راه دارد.
ارتباط ساده با شبكة بينالمللي اينترنت نشان ميدهد كه اينگونه جرائم احتياج به هيچ دانش خاصي ندارد. معمولاً جرم چند رسانهاي از جرايم مطبوعاتي متمايز از فعاليت مجرمان اخلالگر است.
ويژگي اين جرم نامحدود و نامشخص بودن بزهديدگان است زيرا كه جزء در موارد استثنايي، مرتكب افراد خاصي را هدف قرار نميدهد (مثلاً در توزيع موارد پورنوگرافي جنسي) بنابراين جرم چند رسانهاي نشاندهندة يك مجرميت بدون بزهديد مشخص است و اين ويژگي باعث شده است كه تعداد كمي از موارد جرم چند رسانهاي گزارش شود.
ويژگي ديگر جرم چند رسانهاي، خصومت فراملي بودن آن است. هيچ شكل ديگر از جرائم چند
رسانهاي نيست كه تا اين حد مستقل از محل ارتكاب باشد. زيرا وجود تسهيلات نامحدود شبكة ديجيتال و وقوع در محيط مجازي، مرتكب را قادر ميسازد كه فعاليتهايش را بدون ارتباط با يك محل معين و مشخص انجام دهد. مرتكبين در بيشتر موارد حتي نميداند كه اطلاعات به كجا ارسال ميشود و يا از كجا ميآيد. لذا با بسط و گسترش اينگونه جرائم خطر جدي براي مجموعه جامعة بينالمللي به حساب ميآيد.
جرائم ديجيتال در محيط سايبر سپيس
در اواسط دهة 90 ميلادي نسل جديدي از تكنولوژي كامپيوتري تجلي پيدا نمود. در اين دوره كامپيوترها در يك روند تكاملي، به ديگر سيستمهاي كامپيوتري كه قابليت ارتباط به سيستمها و شبكههاي بينالمللي را پيدا كردهاند،تبديل شدند.
كامپيوترها به كمك شبكهها روز به روز ارتباط گستردهتري پيدا كرده و از طريق مخابرات و ماهواره ، قدرت دريافت هرگونه انتقال، صدور علائم، تصاوير، صداها، نوشتهها و نشانهها را پيدا كرده است لذا با توجه به اين قابليت شگرف تكنولوژي ارتباطاتي، تحول عظيم در دنياي ارتباطات و عصر تكنولوژي اطلاعات (IT) بوجود آمده از شاخصههاي اين فنآوري جديد، شكلگيري ارتباط بين افراد و ملل دنيا در يك فضاي مجازي است.
در محيط سايبر افراد با هويتهاي غيرواقعي و تنها براساس تخيلات شخصي در محيط رسانهاي اينترنت حاضر ميشوند و خود را در هر قالب و با هر عنواني معرفي كرده و با ديگران ارتباط برقرار ميكنند. امروز در هر نقطهاي از دنيا با هر عنوان و شغلي و سليقهاي ميتوان در قالب يك شخص ظاهر شده و دوستيابي كنيد، تبادل افكار نماييد و يا حتي به معاملات تجاري كلان دست بزنيد. حضور پررنگ و بيشمار افراد مختلف و از قشرهاي گوناگون جامعه در شبكههاي بينالمللي (اينترنت) باعث شده است انواع جديدي از جرايم كامپيوتري وارد فرهنگ حقوق جزاء شود.
براي مثال ميتوان به تطهير نامشروع پول كامپيوتري پورنوگرافي كودكان، خريد و فروش مواد مخدر اشاره نمود. در ادامه اين گفتار به تعريف «محيط سايبر»، «اجزاء مشخصات فضاي سايبر» و «انواع
جرائم در محيط سايبر» ميپردازيم.
الف- تعريف و مفهوم «محيط سايبر» و «سايبر سپيس»
از لحاظ لغوي در فرهنگهاي مختلف «Cyber» به معني - مجازي و غيرملموس و مترادف لغت انگليسي Virtual است.
از لحاظ تعريف سايبر سپيس به چند نمونه از تعاريف در سطح بينالمللي اشاره ميكنيم.
1- «سايبر سپيس» مجموعة به هم پيوستة موجودات زنده از طريق كامپيوتر و ارتباطات راه دور است بدون در نظر گرفتن جغرافياي عيني.
2- سايبر سپيس اثر فضا و اجتماعي است كه توسط كامپيوتر، شبكههاي كامپيوتري و كاربران شكل گرفته است.
به عبارت ديگر يك دنياي مجازي است كه كاربران اينترنت وقتي Online هستند موجوديت پيدا ميكنند.
3- «سايبر سپيس» يك توهم و تصور باطل است كه انسانها در خلق آن توافق كردهاند.
4- «سايبر سپيس» جايي است كه شما هنگامي كه با تلفن صحبت ميكنيد هستيد.
5- «سايبر سپيس» يك ناحيه «واقعي» است. در اين ناحيه فعاليتهايي چون تبادل اطلاعات و راههايي براي تجمع اطلاعات (مثل گردهمايي خبري …) اتفاق ميافتد.
براي روشن شدن مفهوم تعاريف فوق توضيحاتي پيرامون اجزاء سايبر و نحوة ورود به آن به كمك تسهيلات مخابراتي و فنآوري كامپيوتري ارائه ميگردد.
به طور كلي براي وارد شدن به اينترنت يا فضاي شبكههاي بينالمللي نياز به تجهيزات كامپيوتري است. امروزه وارد شدن به شبكههاي بينالمللي يعني رود به سايبر سپيس لذا اجزاء آن عبارت است از كامپيوتر، M odem ، وصل بودن به شبكه بينالمللي اينترنت (Online) ، شبيهسازي و مجازيسازي.
از مصاديق شبيهسازي ميتوان به كسب شخصيت يا موقعيت موهوم و خيالي معتبر، اشاره كرد.
در محيط ساير اشياء و اطلاعات به صورت فيزيكي و ملموس وجود ندارد. آنچه در صفحة مانيتور ديده ميشود، همه مجازي است و به صورت ديجيتالي وارد شبكه شده است.
براي آنكه شخص (كاربر) وارد سايبر سپيس شود بايد پس از فراهم نمودن تجهيزات اوليه (كامپيوتر، مودم، خطوط مخابراتي) به شبكه وصل شده (Online) و پس از آن آدرس و سايت موردنظر خود را انتخاب و با توجه به نوع، موضوع و هدف خود به بررسي و يا اقداماتي در آن بپردازد.
با وجه به توضيحات فوق و تعاريفي كه از متخصصان بيان شد ميتوان سايبر سپيس را چنين تعريف نمود: «محيطي مجازي و غيرملموس، موجود در فضاي شبكههاي بينالمللي (اين شبكهها از طريق شاهراهاي اطلاعاتي مثل اينترنت به هم وصل هستند) در اين محيط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگها، ملتها، كشورها و … بصورت فيزيكي و ملموس وجود دارد (به صورت نوشته، تصوير، صوت، اسناد) كه به شكل ديجيتالي در دسترس استفادهكنندگان و كاربران است.
ب- ويژگيهاي سايبر سپيس
پس از ورود به محدودة شبكههاي بينالمللي به كمك تسهيلات مخابراتي و فنآوري كامپيوتر، كاربران ميتوانند به هرگونه خدمات اطلاعاتي الكترونيكي دستيابي پيدا كنند. بدون در نظر گرفتن اينكه اين اطلاعات و خدمات در كدام نقطة دنيا واقع شده است. محيط سايبر زمينة فعاليتهاي اقتصادي و انجام معاملات تجاري را در سطح بينالمللي بدون دخالت مستقيم بشر فراهم كرده است.
در «سايبر سپيس» محدودة فعاليت كاربر به مرزهاي فيزيكي يك خانه يا يك محل كار و حتي
مرزهاي يك كشور محدود نيست و كاربر ميتواند در هر زماني و مكاني با مردم در هر نقطهاي از جهان ملاقات كرده و هر اطلاعاتي را با هر كميت و كيفيت مباد له كند بدون اينكه محل حضور واقعي و هويت وي مشخص باشد.
ج- جرائم در سايبر سپيس (Cyber Crime)
جرم ارتكابي در شبكه بينالمللي و ارتباطي كه ناشي از تحول تكنولوژي (IT) است، عنوان نسل سوم از جرائم تكنولوژي كامپيوتر را دارد. امروزه جرايم سايبر با سرعت رو به تكثير و افزايش است.
مرز كاپيوتري (فضاي سايبر) هنوز در مراحل اوليه است. طبيعت اين جرائم و سوءاستفادههاي مرتكب شده در اين دنياي مجازي جديد هيچگاه در دنياي حقيقي ديده نشده است و دولتها در تلاشاند تا سياستهاي حقوقي جديدي را براي مهار كردن اين جرائم تدوين كنند.
اينترنت فرصت بسيار مناسبي را در اختيار افراد شرور قرار ميدهد. فضاي سايبر براي جستجو و پيدا كردن جرم پيچيدهتر است.
در دنياي واقعي دزدي از بانك كاملاً مشخص است چرا كه ديگر بعد از سرقت در خزانه بانك پولي موجود نيست. ليكن به كمك تكنولوژي كامپيوتري ميتوان يك خزانه را بدون هيچ علامتي خالي كرد. براي مثال سارق ميتواند يك كپي ديجيتال كامل از نرمافزار بگيرد و نرمافزار اصلي را همانطور كه دقيقاً بوده باقي بگذارد. در فضاي سايبر، كپي عيناً عين اصل است. با كمي كار روي سيستم، سارق ميتواند امكان هرگونه تعقيب و بررسي را مثل پاك كردن اثر انگشت تغيير دهد. تنها جنبه نگرانكنندهترين سايبر انتشار سريع اطلاعات در آن است. مثلاً در لحظههاي كوتاهي قسمتي از اطلاعاتي كه ميتواند به طور بالقوه مورد سوء استفاده قرار گيرد، كشف ميشود.
بسياري از هكرها (سارقين كامپيوتري) معتقد نيستند كه كارشان نادرست است. آنها معتقدند كه Hacking (سرقت دادهها يا ورود غيرمجاز به سيستم) صرفاً ارضاء حسن كنجكاوي آنهاست. خيلي از هكرها در محدودة قانون باقي ميمانند حتي اقليت هكرهايي كه در سرقت سيستمهاي كامپيوتري دست دارند در فعاليتهاي خود معتقد به نگرش «ببين! اما دست نزن» هستند.
در حال حاضر در اكثر كشورها نگهداري و تبادل اطلاعات در مورد چگونگي ورود به سيستمهاي كامپيوتري خلاف قانون نيست.
در حال حاضر جرائم سايبر همهگير شده است. به دليل طبيعت مجازي فضاي سايبر بعضي از هكرها آن را به ديدة يك بازي مينگرند و در تمايز فضاي سايبر از دنياي مجازي مشكل دارند. براي آنها Hacking فقط يك ماجراجويي است كه آنها در دنياي كامپيوتر تجربه ميكنند.
اكثر هكرها سايتها را «هك» ميكنند كه به اطرافيان خود لياقت خود را نشان دهند و ارزش و احترام كسب كنند، آنها در بسياري موارد روشهاي تكميلي را بين خود ردوبدل ميكنند.
د- انواع سايبر كرايم
در يك تقسيمبندي كلي ميتوان جرائم سايبر را اينگونه دستهبندي كرد:
الف- جرائم سنتي در محيط ديجيتال شامل:
سايبر سپيس.
ب- جرائم ناظر به كپي رايت و برنامهها
ج- جرائم عليه حمايت از دادهها
د- جرائم در تجارت الكترونيك (مثل پرداختهاي الكترونيكي)
هـ- جرائم در بانكداري الكترونيك
و- جرايم مخابراتي و ماهوارهاي
ز- جرائم عليه محتوا (پورنوگرافي كودكان و زنان)
ط- جرائم عليه امنيت ملي و بينالمللي (سايبر ترور)
جرائم نسل نوين موجب تغيير در اجزاء عنصر مادي و بعضاً عنصر معنوي جرائم و نحوة ارتاب آنها شده است. به طوري كه ميتوان گفت اساس حركت مجرمانه را دچار تحول نموده است.
در ادامه اشارهاي كوتاه به نمونههائي از جرائم در محيط سايبر داريم.
1- كلاهبرداري كارت اعتباري در سايبر سپيس
پروفسور ديويد كارتر استاد دانشگاه ميشيگان آمريكا، پيرو پارهاي مطالعات شايعترين جرمي كه در سالهاي اخير در سايبر انجام شد كلاهبرداري كارت اعتباري دانسته. دزدي و سوء استفاده از كارتهاي اعتباري (Carding) بيحد و حصر است. دلايل ارتكاب به اين جرم عبارت است از وسوسه، دسترسي آسان و عدم لزوم مهارتهاي تكنيكي خاص.
اخلالگران (Hackers) در مدت كوتاهي تنها با يك تلفن، كامپيوتر و مودم وصل شدن به شبكه (Online) بدون نياز به مهارت خاصي از كارتهاي اعتباري سوء استفاده ميكنند.
2- افترا و نشر اطلاعات از طريق پست الكترونيك (E.mail)
به كمك پست الكترونيك علاوه بر فايلهاي متن، صوت، تصوير فايلهاي ويدئويي نيز ميتواند به ديگر كاربران شبكه (اينترنت) ارسال شود. هر كاربر ميتواند در اينترنت از طريق يك آدرس مشخص الكترونيك شناخته شود كه با دسترسي به رمز آن ميتوان به آساني در آن تقلب كرد. اين قابليت پست الكترونيك وسيله جالبي براي نشر اطلاعات مجرمانه يا نشر اكاذيب و افترا به اشخاص ميباشد و احتمال كنترل اطلاعات براي تهيه كننده كاملاً مشكل است.
3- تطهير پول نامشروع كامپيوتري در سايبر سپيس
تطهير پول نامشروع (Money Laundery) از جرايم كلاسيك است و از قدمت زيادي برخوردار است با تكنولوژي كامپيوتر و بسط شبكههاي بينالمللي، مصاديق جديد اين جرم در سايبر سپيس به كمك اينترنت، پست الكترونيك و شبكههاي بينالمللي ارتباطي صورت ميپذيرد. نحوه ارتكاب بدين صورت است كه باندهاي بزرگ نامشروع توسط پست الكترونيك يا اينترنت بدون هيچگونه اثر و نشاني درخواست ارسال مبالغي پول به حساب شخص معيني را ميكنند. آنها در تقاضاي خود نحوة ار
سال پول و دستمزد و مدت استرداد را بيان و در صورت قبول طرف مقابل نوع و نحوة تضمينات لازم را نيز اعلام ميدارند. سپس در زمان استرداد پول يك عنوان مشروع در تجارت الكترونيك را با منشأ تجاري انتخاب و با هدف خود هماهنگ مينمايند.
لازم به ذكر است اكثر اين درخواستها رد كشورهائي است كه از لحاظ تكنولوژي اطلاعاتي و
ارتباطي و هماهنگي پليسي در سطح پايينتري قرار دارند.
4- سايبر ترور
امروزه تروريستهاي اطلاعاتي فقط با استفاده از يك صفحه كليد و يك موس كامپيوتر ميتوانند وارد سيستمهاي كامپيوتري- امنيتي شده، ايجاد اختلال كنند. مثلاً با تداخل در سيستم ناوبري هوائي ميتوان باعث سقوط هواپيما يا قطع برق سراسري يا مسموم كردن منابع غذايي شد.
در شرايطي كه چند جوان ميتوانند به آساني وارد اطلاعات كامپيوترهاي پنت اگون شوند، كسب اطلاعات از منابع و مراكز مهم نظامي و سياسي كار سهلي است.
از اقدامات ديگر سايبرترور ارتباط بين تروريستها از طريق شبكههاي بينالمللي و تبادل افكار و اعمال مجرمانه در سطح بسيار پيچيده است. كه از ويژگيهاي اين نوع ارتباط اين است كه توانايي پليس در كنترل و شنود اين ارتباطات تقريباً غيرممكن است.
5- قاچاق مواد مخدر به كمك سايبر
به كمك سايبر و دسترسي آسان افراد به هم از طريق پست الكترونيك و اينترنت هرگونه قاچاق مواد مخدر اعم از خريد، فروش، پخش و توزيع مواد مخدر از طريق شبكههاي كامپيوتري انجام ميشود. از ويژگيهاي اين نوع قاچاق، حذف واسطهها، گسترش دامنة فعاليت قاچاقچيان تا سطح بينالمللي، جذب مشتري بيشتر.
اقدامات پليس بينالملل در خصوص كشف فروشندگان و خريداران مواد مخدر سايبر، به سختي و در مواردي غيرممكن است.
6- سوء استفاده از كودكان در سايبر سپيس
بنا به اظهار صاحبنظران تا سال 2005 ميلادي حدود 7/7 ميليون كودك به صورت «Online» از اينترنت استفاده ميكنند. لذا بزهكاران اينترنتي از سادگي كودكان استفاده و سعي ميكنند آنها را از طريق چت (Chat) و پست الكترونيك به انحراف كشانده و از آنها به صورت پورنوگرافي سوءاستفاده جنسي كرده و تصاوير آنها را روي سايتهاي مستهجن منتشر كنند.
به تازگي پليس بينالملل (اينترپل) با عملياتي به نام (Over) در حال شناسايي و دستگيري باندهائي است كه با ساختن سايتهايي مستهجن از كودكان سوء استفاده جنسي ميكنند. مطابق آمار از هر 5 كودك آمريكايي، يك كودك با موضوعات جنسي در اينترنت برخورد مستقيم دارد.
از طرف ديگر 77 درصد قربانيان جرائم اينترنت بين سنين 14 تا 22 سالند. به هر صورت موضوع سوء استفاده از كودكان و پورنوگرافي كه در جرائم عليه محتوا دستهبندي ميگردد از مسائل بسيار مهم در جرائم سايبر است.
هـ- عكسالعمل كشورها در خصوص جرائم سايبر
كشورهاي مختلف در ارتباط با جرائم سايبر، سعي كردهاند تركيبي از فاكتورهاي تكنيكي و حقوقي را در نظر بگيرند. در نتيجه آخرين و مهمترين گردهمايي و مصوبه راجع به جنايات سايبر، در كنفرانس بوداپست، اواخر سال 2001 ميلادي برقرار شد و در آن بيشتر كشورهاي اروپايي همراه كانادا، ژاپن و آفريقاي جنوبي و آمريكا مصوبهاي به نام «كنوانسيون جنايات سايبر» امضاء كردند. در مجموع بيش از 32 كشور به مصوبات كنفرانس بوداپست صحه گذاشتند ليكن روسيه، اسلواكي، تركيه، ليتواني،لوكزامبورگ، چك، دانمارك و بوسني هنوز به اين مصوبه جواب ندادهاند.
در اين كنفرانس چهارچوب مشخصي براي جنايات سايبر مورد تأييد قرار گرفت و به عنوان مصوبه بيرون آمد. فاكتورهاي اصلي تأييد شده اين مصوبه عبارت است از 1- دسترسي غيرقانوني به اطلاعات رايانه و شبكههاي رايانهاي از طريق نفوذ 2- دخالت در اطلاعات و دستكاري آنها، 3- تخريب دادههاي سيستمي از طريق حمله به شبكههاي بزرگ مثل ISPها، 4- دسترسي غيرقانوني به كد برنامههاي حساس، 5- تخطي از قوانين كپي رايت و نقض حقوق تأليف نظري اينترنت، 6- تكثير غيرقانوني موسيقي و فيل روي اينترنت.
كنفرانس بوداپست اولين همايش فراملي درباره جنايات سايبر است كه پس از آن تاريخ، همچنان در حال توسعه و گسترش است.
مبحث دوم: اقدام ارگانهاي بينالمللي درباره تقسيمبندي جرايم كامپيوتري و اينترنتي
جرائم كامپيوتري و اينترنتي پديدهاي است كه به دليل شرايط خاص و ماهيت بينالملل بودن خو
د، نوعي سياست جنائي متحدالشكل را به دنبال ميآورد. در كشورهاي پيشرفته قانونگذاران، انواع مختلفي از اعمال مجرمانه كامپيوتري را شناسايي و در قالب قوانين كيفري خود گنجاندهاند. همزمان با اين اقداماته پراكنده، مراجع بينالمللي نيز فعاليت خود را در اين زمينه آغاز كرده و با دستهبندي جرائم شناخته شده، ليستهايي از اينگونه جرائم را ارائه نمودند. از جمله سازمانهاي بينالمللي و منطقهاي پيشرو در اين زمينه ميتوان به سازمانهاي زير اشاره نمود.
1- سازمان همكاري و توسعه اقتصادي (OECD)
2- شوراي اروپا
3- انجمن بينالمللي حقوق جزاء (AIDP)
4- سازمان ملل
اقدامات هر يك از اين سازمانها در خصوص تقسيمبندي جرائم كامپيوتري و اينترنتي ميپردازيم.
الف- عملكرد سازمان همكاري و توسعه اقتصادي (OECD)
در سال 1986 براي اولين بار (OECD) براساس تجزيه و تحليل تطبيقي قوانين ماهوي موجود و پيشنهادهاي اصلاحي چند كشور، يك طبقهبندي از جرائم كامپيوتري ارائه شد و در آن پنج دسته از اعمال مجرمانه شناخته شده كه عبارت است از:
1- ورود، تغيير، محو (پاك كردن) يا موقوفسازي دادههاي كامپيوتري، يا برنامههاي كامپيوتري كه بصورت ارادي با قصد انتقال غيرقانوني صورت گرفته باشد.
2- ورود، تغيير، پاك كردن و يا موقوفسازي دادههاي كامپيوتري، يا برنامههاي كامپيوتري كه عمداً با قصد ارتكاب جعل صورت گرفته باشد.
3- ورود، تغيير، پاك كردن يا موقوفسازي دادههاي كامپيوتري، يا برنامههاي كامپيوتري يا هرگونه مداخله در سيستمهاي كامپيوتري كه عمداً و با قصد جلوگيري از عملكرد سيستم كامپيوتري صورت گرفته باشد.
4- تجاوز به حقوق انحصاري مالك هر برنامه كامپيوتري حفاظت شده با قصد بهرهبرداري تجاري يا ارائه به بازار.
5- استراق سمع يك سيستم كامپيوتري كه آگاهانه و بدون كسب مجوز از مسئول سيستم مزبور چه با تخطي از تدابير امنيتي و چه با هدفهاي غيرشرافتمندانه صورت گرفته باشند.
ب- عملكرد شوراي اروپا
شوراي اروپا در سالهاي 1986-1985 مسئلة جرم كامپيوتري را در برنامه كار خود قرار داد. اين كميته كار خود را در سال 1985 شروع و در سال 1989 به پايان رساند. در آخرين نشست، كميته مزبور يك گزارش و يك توصيهنامه تهيه كرد كه در ژوئن 1989 بررسي و پس از تأييد در تاريخ 13 سپتامبر 1989 به كميته وزراي شوراي اروپا فرستاده شد. اين كميته دو فهرست تحت عناوين «فهرست حداقل» و «فهرست اختياري» را پيشنهاد كرد كه مورد تصويب واقع شد و تحت عنوان استراسبورگ 1990 درج گرديد و با توصيهنامه مربوط به مسائل آئين دادرسي كيفري
جرائم كامپيوتري در سال 1995 كامل شد. اين فهرست به شرح زير است:
1- فرست حداقل جرائم ضروري جهت يكنواختي سياست جنائي مربوط به تضمين جرائم كامپيوتري:
1- كلاهبرداري كامپيوتري
2- جعل كامپيوتري
3- وارد آوردن خسارت به دادههاي كامپيوتري يا برنامههاي كامپيوتري
4- سابوتاژ كامپيوتري
5- دستيابي غيرمجاز
6- استراق سمع غيرمجاز
7- تكثير غيرمجاز برنامه حمايت شدة كامپيوتري
8- تكثير غيرمجاز پورنوگرافي
2- فهرست اختياري
1- تغيير دادهها يا برنامههاي كامپيوتري
2- جاسوسي كامپيوتري
3- استفاده غيرمجاز از كامپيوتر
4- استفاده غيرمجاز از يك برنامه كامپيوتري حمايت شده
سرانجام شوراي اروپا در سال 2001 مبادرت به وضع موافقتنامه جرائم كامپيوتري كرد. موافقتنامه ضمن بيان اهميت حفاظت جامعه در مقابل جرائم كامپيوتري، به تغييرات عميقي كه به وسيلة دنياي ديجيتال و شبكههاي رايانهاي در جهان امروز بوجود آمده پرداخته و نگراني خود را نسبت به استفاده از شبكههاي كامپيوتري اعلام كرده و خواستار همكاريهاي بينالمللي فزاينده در حفاظت از فناوريهاي اطلاعاتي شده است.
موافقتنامه شوراي اروپا مصوب سال 2001 در چهار فصل و چهل و هشت گفتار تصويب شد. در فصل اول به ارائه تعريف از دادههاي به كار رفته در متن موافقتنامه ميپردازد.
در فصل دوم ابتدا جرائم عليه مطالب محرمانه و سپس، تماميت و دسترسي غيرمجاز به اطلاعات و سيستمها مطرح كرده است. مانند استراق سمع غيرقا نوني و … در اين فصل به جعل و
كلاهبرداري و سپس جرائم مربوط به توليد، ارائه و توزيع و پردازش تصاوير مستهجن از كودكان پرداخته است.
جرائم مربوط به تخلف از قانون كپي رايت و حقوق وابسته به آن از ديگر مباحثي است كه در اين فصل مطرح است.
فصل سوم ناظر به همكاريهاي بينالمللي و اصول عمومي مربوط به آن است در اين فصل مقرر شده كه دولتهاي عضو بايستي به گستردهترين شكل به پيگيري اعمال مجرمانه مربوط به سيستمها و دادههاي كامپيوتري بپردازند.
فصل چهارم در مورد چگونگي پيوستن دول عضو و غيرعضو به كنوانسيون و فسخ و خروج از آن است، همچنين مرجع حل اختلاف دربارة تغيير و استعمال مواد كنوانسيون نيز بيان شده است.
ج- عملكرد انجمن بينالمللي حقوق جزاء (AIDP)
اين انجمن سازماني غيردولتي است كه همكاري فعال با سازمان ملل دارد. اين انجمن هر چهار سال يك بار چند موضوع را به عنوان موضوعات مورد بحث مطرح و از كشورهاي عضو ميخواهد تا اقدام به ارسال مقدماتي تحت عنوان گزارش ملي در آن مورد كنند.
در سال 1990 انجمن موضوع جرائم كامپيوتري و ديگر جرائم عليه تكنولوژي اطلاعات را مطرح كرد. اعضاي انجمن مقالات خود را در اين زمينه ارسال و در سال 1992 نشست مقدماتي اين بحث در دانشگاه ورستبورگ آلمان انجام شد. نتيجة كار انجمن چاپ كتابي ويژه جرائم كامپيوتري و همچنين صدور قطعنامهاي حاوي فهرست اين جرائم بود.
اين انجمن در نشست خود در سال 1994 در ريودوژانير و اعمال زير را به عنوان جرائم مستقل كامپيوتري ذكر كرد:
1- قاچاق كلمه رمز
2- انتشار ويروس
3- دستيابي به مطالب محرمانه برخلاف قانون
4- به كارگيري و دگرگوني غيرقانوني دادهها
د- عملكرد سازمان ملل
سازمان ملل متحده ضمن تأييد بر تقسيمبنديهاي شوراي اروپا (O.E.C.D) جرائم كامپيوتري را چنين فهرست ميكند:
1- كلاهبرداري كامپيوتري
2- جعل كامپيوتري
3- تخريب دادهها يا برنامههاي كامپيوتري
4- دستيابي غيرمجاز به سيستمها و خدمات كامپيوتري
5- تكثير بدون مجوز برنامههاي كامپيوتري قانوناً حمايت شده
بحث نهايي
در خاتمه بايد گفت، وجود تكنولوژي كامپيوتر و رشد سريع و گسترش اين فن نوين و تبديل آن به تكنولوژي اطلاعاتي (IT) و شبكهاي بينالمللي مسائل مختلفي را به همراه دارد كه در تمام ابعاد علوم، از جمله، حقوق تأثير گذاشته است.
در بعد حقوق كيفري، جرمهاي كامپيوتري گسترة وسيعي از جرايم را دربردارد. اين دگرگوني در حقوق جزاء كه با گذر از نسل اول جرائم كامپيوتري و ظهور نسل سوم ابعاد تازهاي به خود گرفته است، مشكلات جديدي را نيز به همراه داشته كه نتيجة آن بروز جرائم بسيار پيچيده و تخصصي است. اين جرائم متفاوت از جرمهاي سنتي است و ميتوان گفت با جرائم نسل قبل نيز متفاوت است.
در زمان حال جرائم كامپيوتري در يك محيط غيرفيزيكي و بدون حضور مرتكب جرم بوقوع ميپيوندند در اين جرم كامپيوتر، جزء آن و تكنولوژي مرتبط با كامپيوتر نيز بستر و زمينه، و اينترنت شاهراه شبكه بينالمللي تبادل اطلاعات است.
مبارزه و پيشگيري
با عنايت به توضيحات فوق اين فصل مبارزه و پيشگيري را در سه مبحث پي ميگيريم.
مبحث اول، لزوم تحول و تدوين قوانين و مقررات ضروري در دنيا و حقوق كيفي ايراني.
مبحث دوم، گسترش اقدامات خاص امنيتي و ضرورت برخورد كارشناسانه عوامل اجرايي.
مبحث سوم، مسائل مربوط به علوم جنايي تحت دو عنوان «پيشگيري» و «بزه ديدهشناسي».
مبحث اول: لزوم تحويل و تدوين قوانين و مقررات ضروري
در طي قرون گذشته سيستمهاي قضايي بر موضوعات ملموس و عيني متمركز شده بود وليكن امروزه اموال غيرمادي اهميت سبزايي يافته است. از آنجا كه رژيم حقوقي براي اموال غيرفيزيكي نميتواند بر مبناي قوانين موجود و صرف موضوعات مادي حكم كند، دگرگوني تغيير در طرح و چارچوب قضايي كشورها بسيار ضروري به نظر ميرسد. دكترين جديد حقوق كيفري بايد در زمينه تكنولوژي ارتباطي بر مبناي اصول جريان آزاد اطلاعات و تكيه بر موضوعات غيرملموس و مجازي بنيان شود.
هنوز قوانين تدوين شده در زمينة جرايم كامپيوتري و شبكهاي جايگاه و منزلت خود در قوه قضائيه را به طور كامل نيافته است. در كشورهايي همچون كانادا، آلمان و يونان تغييراتي در مقررات كيفري شكف گرفته است. آمريكا و هلند كشورهايي هستند كه قوانين جداگانهاي در خصوص جرايم كامپيوتري وضع نمودهاند. از نظر روش قانونگذاري سه طريق از سوي كشورها برگزيده شده است:
1- اصلاح مقررات قبلي
2- درج فصلي جداگانه مختص به جرايم كامپيوتري در مجموعه قوانين
3- تصويب قانون خاص.
در كنار اين كشورها، سايرين يا در مرحله انديشيدن به تمهيدات قانون مناسب به س
ر ميبرند و يا در مرحلة تفكر صرف دربارة مبحث جرايم كامپيوتري بدون در نظر گرفتن طرحهاي قانوني ميباشند.
