بخشی از مقاله
چکیده:
جرائم سایبری و مخاطرات ناشی از آن باعث شده است تا متولیان این امر به ارتقاء و تدوین دکترین سایبری بپردازند. ارکان سیاست جنایی شامل بخشهای تقنینی، قضایی و اجرایی و مشارکتی است. با توجه به معیارهای پیشبینی جرم، شناسایی جرم و پیشگیری از جرم، نقش هرکدام از این ارکان متفاوت است. ازآنجاییکه سیاست جنایی جرائم سایبری یکی از شاخهها یا رشتههای مهم در دکترین سایبری و جرمشناسی است، اتخاذ راهبردهای منطقی در این حوزه ضروری است. به اقتضای ویژگیهایی از قبیل سهولت ارتکاب جرم ، کثرت بزهدیدگان و کم بودن اغلب مجرمان آن در فضای سایبری، در کنار اصول عمومی اصول جرم انگاری خاصی را میطلبد. به لحاظ اهمیت موضوع توجه جدی به راهبردها و رویکردهایی برای پیشگیری و اتخاذ قوانینی در این باب ضروری به نظر میرسد. در این مقاله به بررسی سیاست جنایی در مورد این مهم پرداخته میشود.
واژگان کلیدی: جرایم سایبری، سیاست جنایی، جرمشناسی
مقدمه:
رایانه و اینترنت یک فناوری جدید است. مانند هر فناوری دیگری تا زمانی که استفاده از رایانه و اینترنت عمومیت پیدا نکرده بود هیچ پیش فرض در باره مزایا و مخاطرات احتمالی آن وجود نداشت. اما حالا به تدریج زوایای بسیاری از ان آشکار می شود.چند دهه ایست که رایانه و اینترنت همه گیر شده و در مناسبات اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جای خود را یافته است به نحوی که در جوامع پیشرفته استفاده از ان به عنوان یک ضرورت مطرح شده است و روز به روز رسوخ سیستم های رایانه ای در اینترنت گسترش یافته است. - لک و عناینی، 1395، - 54 با پیشرفته تر شدن جوامع امروزی، دسترسی آسان و سریع یک دستگاه رایانه از طریق اینترنت به اطلاعات شخصی مردم از یک طرف و همچنین ناشناس بودن در اینترنت هم یکی از ویژگی های جالب و جذاب نزد اکثر متخلفان اینترنتی است. - دزیانی، 1382، - 45 با گسترش این فرآیند و آسانی ارتکاب آن و سختی پیشگیری و کشف آن و متاسفانه جذابیت استفاده از آن حتی برای کودکان راه را برای ارتکاب ان جرایم باز و موجبات افزایش آن را فراهم کرده است و هر چند شیوه ارتکاب آن بسیار ساده ولی در عین حال خطرناک نیز هستند.
این جرایم جزء جرایمی هستند که جدید و ناشی از تکنولوژی مدرن هستند. توجه به این دو نکته یعنی جدید بودن و ناشی از تکنولوژی مدرن بودن، در هر گونه آنالیز جنایی اثر فراوان دارد. - دزیانی، 1385، - 42 آسانی ارتکاب و هزینه بر بودن کشف آن مسئولان هر دولت را بر آن داشته تا سیاستی را در جهت پیشگیری از آن اتخاذ کنند.کشور ما نیز از این اصل مستثنی نبوده و در پی ابداع متد موثری برای مبارزه با این جرایم بوده و از آن جا که شبکه سایبری دارای رویکرد جهانی می باشد داشتن قانونی جامع و همخوان با جامعه بین الملل از اولویت های مقنن محسوب می گردد.د این مقاله به بررسی فضای سایبری و متد های موثر سیاست جنایی در قبای آن جرایم می پردازد.
پیشنه تحقیق:
پیرامون پژوهش مور نظر منابع پراکنده ای وجود دارد، ولی تاکنون مطالعات جامعی با این عنوان صورت نگرفته است و همین امر ضرورت انجام تحقیق و پژوهش در این خصوص را آشکار می سازد. بند اول: مفهوم سیاست جنائی اصطلاح سیایت جنایی برای اولین بار توسط " فون فوئرباخ" 1در کتاب حقوق کیفری اوکه در سال 1803 میلادی منتشر گردید به کار برده شد از نظر او سیاست جنایی "مجموعه شیوه های سرکوب گرانه ای که دولت با استفاده از آنها علیه جرم واکنش نشان می دهد" می باشد. - یزدی نظری نژاد،1387،ص - 4 ترتیب سیاست های جنایی تنها در چارچوب حقوق کیفری و آیین دادرسی کیفری یا جرم شناسی نمی گنجد بلکه در یک طرح و استراتژی کلی یعنی در چارچوب سیاست اجتماعی یک کشور معین قرار می گیرد. سیاست جنایی در مفاهیم مضیق و موسع به کار رفته که به آن ها اشاره می شود:
مفهوم مضیق : جرم انگاری و برخورد کیفری توسط دولت با مجرمین ،برجسته ترین شکل برخورد با جرم و مجرم می باشد به همین علت نخستین کاربردهای سیاست جنایی ر معنایی معادل حقوق کیفری که مبتنی بر جرم - مجازات و قانون می باشد بوده است همچنانکه در تعریف فوئرباخ سیاست جنایی به شیوه های سرکوبگر ،اعمال شونده از سوی دولت و علیه جرم محدود شده است که در مقایسه با تحولات مفهوم سیاست جنایی می توان آن را مفهوم مضیق سیاست جنایی و یا سیاست کیفری نامید. - کوسن، 1394، - 47
مفهوم موسع : هر کدام از ارکان سه گانه مفهوم مضیق سیاست ،در فرایند تحولات توسعه یافته است . فون لیست در اواخر سده نوزدهم سیاست جنایی را "مجموعه منظم اصولی که دولت و جامعه به وسیله آنها مبارزه علیه بزه را سازمان می بخشد" تعریف می کند. - کی نیا، 1370، - 12 همچنانکه می بینیم در این تعریف در کنار دولت جامعه نیز مسئول سازماندهی و اعمال سیاست جنایی در نظر گرفته شده است و از نظر خانم دلماس مارتی "سیاست جنایی شامل مجموعه روش هایی می شود که هیات اجتماع با توسل به آن ها پاسخ را به پدیده مجرمانه سازمان می بخشد ". - 1محمودی جانکی، 1382، - 71
بند دوم :انواع سیاست جنائی
هر سیاست جنایی هدفداری ،جهت دستیابی به اهداف خود به ابزار کارامدی احتیاج دارد که باتوجه به ابزار مورد استفاده سیاست جنایی ، می توانیم آن را به سیاست جنایی تقنینی ، سیاست جنایی قضایی ، سیاست جنائی اجرائی و سیاست جنایی مشارکتی تقسیم نمائیم.
الف- سیاست جنایی تقنینی
این نوع سیاست جنایی ، بیانگر طرز برداشت و تلقی مقام قانونگذاری در قالب وضع و تصویب قوانین مختلف از سیاست جنایی است. در این سیاست جرم انگاری رفتارها در مجلس قانونگذاری اصولا مسبوق به بررسی و کنکاش درباره طرح ها و لایحه هایی است که سپس به لباس قانون در می آیند.در این میان ،نهادهای گوناگون از جمله رسانه های گروهی؛در آگاه سازی مردم و در نتیجه شرکت دادن آنها در فرایند تهیه و تنظیم یک یش نویس قانونی تا تصویب آن نقش مهمی بر عهده دارند. - نجفی ابرندآبادی، 1371، - 267 با توجه به افزایش پدیده مجرمانه و ظهور شکل های نوین بزهکاری و نیز عدم موفقیت و کارآیی ابزارهای سنتی نظام حقوقی کیفری در کاهش و پیشگیری از جرم و بزهکاری طرح مشارکت هر چه وسیعتر مردم ، تشکل های مردمی و نهاد های غیر دولتی در پیشگیری از جرم و بازپروری مجرمین می تواند در پیشبرد اهداف سیاست جنایی موثر واقع گردد.
در واقع پیشگیری از جرم و بزه کاری بدون کمک و مشارکت مردم نمی تواند نتیجه مطلوبی حاصل نماید و حرکت های دولتی به تنهایی کافی نیست،زیرا که جرم معضلی اجتماعی است و کنترل جرم وظیفه هر شهروند است. همچنان که در گذشته - و حتی در حال حاضر - در جوامع کوچک و بسته ، پیشگیری از ارتکاب جرم از طریق کنترل غیر رسمی و نظارت خود مردم صورت می گیرد . در اجتماعاتی که پایه های دین و پایبندی به ارزشهای اخلاقی قوی تر است و انسجام و یکپارچگی مردم کامل است،نظم و مقررات بطور کامل اجرا می گردد وامنیت مردم به خوبی تامین می گردد. - معین ازغدی،1381، ص - 11
ب- سیاست جنائی قضائی
سیاست جنائی قضائی ،سیاستی است که از ابزارهای قضایی مانند مجازاتهای جایگزین حبس یا نظام نیمه آزادی جهت نیل به اهدافش استفاده می نماید. در این سطح جامعه مدنی می تواند از رهگذر ابزارهایی چون رسانه های گروهی ،زمینه یک دادرسی عادلانه را فراهم نماید. زیرا حضور رسانه ها در جلسات دادگاهها به منظور آگاه سازی مردم در پرتو علنی بودن دادرسی ها؛ نه تنها به انجام دادرسی های منصفانه و بی طرفانه کمک می کند،بلکه در نقد منصفانه و به دور از غرض ورزی دادگاهها و تصمیمات قضایی نیز می تواند موثر باشد. - باقری ،1391، - 132
ج- سیاست جنائی اجرائی
سیاست جنایی ترکیبی از پیشگیری و سرکوبی را مفید می داند و در این راستا تعامل و همکاری میان دولتمردان و آحاد افراد جامعه را ضروری می انگارد. از یکسو دولت در معنای وسیع کلمه را مسئول اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و برخورد با جرم و انحراف با جرم و انحراف تلقی می کند و از دیگر سو به نقش مردم در این فرایند اهمیتی خاص می دهد.
د- سیاست جنائی مشارکتی
سیاست جنائی مشارکتی جدیدترین و مهمترین گرایش سیاست جنایی محسوب می گردد که در دوره معصر در غرب ،بنا به علل و عوامل سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و جرمشناختی ،بویژه بحران ناکارآمدی و ناتوانی نظام عدالت کیفری در استفادهصرف از ابزارهای سنتی زرادخانه حقوق کیفری جهت مقابله با پدیده مجرمانه بروز پیدا کرد و بنابراین از عمر آن بیش از چند 1 عبارت "هیات اجتماع" علاوه بر نهادهای مختلف دولتی ،جامعه مدنی را نیز در سازمان دهی مقابله با پدیده مجرمانه سهیم می گرداند
