بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی جریان های سلفی تکفیری پرداخته است. بر این اساس، سلفیها گروهی از مسلمانان تندرو از اهل سنت شاخه حنبلی هستند که عقاید و باورهایی انحرافی از اسلام دارند. خشونت طلبی، افراط گرایی و قرائت های ارتجاعی از دین وجوه اشتراک همه گروه های سلفی است. اشخاصی چون احمدبن حنبل، ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب متفکرانی هستند که اندیشه ها، آرا و عقاید آنها تأثیر مستقیمی بر اندیشه های گروه های سلفی و جریان های وابسته به آن داشته است. احمد بن حنبل با داشتن عقایدی چون، سنت گرایی افراطی، خردستیزی، انعطاف ناپذیری در برابر پدیده های نوین فکری و مدنی؛ ابن تیمیه با افکاری چون منع زیارت قبور، حرام بودن سوگند به یامبر و ائمه، شیعه ستیزی، جبرگرایی، تغییر متن احادیث و محمدبن وهاب با داشتن عقایدی چون حرام بودن برگزاری مجالس سوگواری برای پیامبر و ائمه، حرام بودن ساختن گنبد روی آرامگاه و مزار انبیا و ائمهحرام، بودن زیارت انبیا و ائمه و توسل کردن به آنها، عملاً مروج افکار تند و خشونت آمیز بوده اند و راه را برای برداشت تند از افکار خود را توسط گروه های تندرو و تکفیری ها باز گذاشتند.
رهبران سلفی خود را خلیفه مسلمانان می خوانند و معتقدند دیگر مسلمانان باید از آنها پیروی کنند. خلافت، اصلیترین مؤلفه فرهنگ سیاسی تکفیری هاست و مؤلفههایی چون جهاد و شهادت از جمله اعتقادات مذهبی آنهاست. از نگاه آنان جهاد ابزار تحقق خلافت بوده و باعث برپایی حکومت اسلامی در کشورهای مسلمان می شود. این گروه ها انجام عملیات تروریستی خود را با توجه به نگرش خود به جهاد و شهادت برای اجرای شریعت و تشکیل حکومت اسلامی توجیه میکنند. شاخه عملیاتی اندیشه سلفی ها معتقد است اسلام از اصل خود منحرف شده است و اعتقادات مسلمانان اعم از شیعه و سنی کافرانه و شرک آمیز است و باید اسلام خالص و بدون بدعت و شرک شکل بگیرد.
گروه های سلفی خود را تابع چنین اسلامی میدانند و جهاد میکنند؛ دست به سلاح و اقدامات خشن و حرکات تروریستی میزنند تا به هر وسیله و هر جنایتی که شده همه جهان اسلام را با خود همراه سازند و اندیشه آنها را بپذیرنداسلام. ستیزان مخصوصاً استعمارگران غربی با استفاده از این موقعیت با نگاهی ابزاری به جریان های سلفی، حضور هژمونیک خود را در سرزمین های اسلامی و خلیج فارس توجیه کرده و فضای اسلامهراسی را در جهان حاکم نموده و با انحراف افکار عمومی و درگیر کردن دولت های محور مقاومت در جنگ های مذهبی و فرسایشی منافع خود و امنیت رژیم صهیونیستی را تأمین می کنند.
واژه های کلیدی: جریان شناسی، سلفی، تکفیری، شیعه، سنی
مقدمه
در طول تاریخ اسلام، افراد، فرقه ها و گروه های افراطی وجود داشته که مخالفان خود را تکفیر می کرده اند و با کوچک ترین عاملی آنان را خارج از دین می شمردند و حکم به وجوب قتل آنان می دادند. آنها با استناد به آیاتی که در باره کفار و مشرکان صدر اسلام و اقوام جاهلی نازل شده بود، مسلمانان را تکفیر و به شرک متهم می ساختند و اعمال آنها را مطابق اعمال کفار قلمداد می کردند. در حال حاضر یکی از عوامل مهم فتنه گری در جهان اسلام جریان سلفی تکفیری است که در لباس دفاع ازمسلمانان مخصوصاً اهلسنت، عملاً در مسیر منافع استعمارگران غربی و دشمنان اسلام گام برمی دارند. آنها با داشتن افکاری خشن و افراطی اختلاف، جنگ و خونریزی میان مسلمانان اهل تشیع و تسنن را بوجود آورده اند و گروه های مسلمان مخصوصاٌ شیعه را تکفیر می کنند و فتوی به قتل آنها می دهند.
پژوهش حاضر در صدد است تا این جریان های افراطی را که بلای بزرگی برای مسلمانان به حساب می آیند بیش از پیش ریشه یابی نماید تا چهره واقعی آنها را به جهان اسلام و دیگر جوامع بشناساند. برای بررسی این موضوع این سؤال مطرح می شود که، نحوه شکل گیری جریان های سلفی چگونه بوده و مهمترین این جریان ها کدامند و افکار و اندیشه های آنها چیست؟اهمیت پژوهش از این جهت است که علیرغم گذشت چندین دهه از فعالیت های جنایت آمیز و تروریستی گروه های تکفیری، اغلب پژوهش هایی که انجام شده به مبانی فکری جریان های تکفیری در طول تاریخ پرداخته اند، اما در این پژوهش با رویکردی علمی، نحوه شکل گیری و پیامدهای عملی و رفتاری ناشی از آنها به این جریان ها پرداخته می شود.
مبانی نظری پژوهش
مبانی اندیشه های سلفی به گذشته های دور برمی گردد ولی در قرن اخیر نقش مهمی در تحولات جهان اسلام داشته است. جریان شناسی سلفیان و نقش آنها در جهان اسلام توسط محققان بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است، برخی دایره مکتب سلفی گری را چنان گسترده تصور کرده اند که همه اهل سنت را در برمی گیرد و سابقه آن را به صدر اسلام باز می گردانند و برخی دیگر آن را مترادف با وهابیت می دانند. عده ای دیگر نیز ریشه این تفکر را به آراء و اندیشه های احمدبن حنبل بنیانگذار فقه حنبلی و شاگردان وی نسبت می دهند.
پیشینه پژوهش
در رابطه با شناخت جریان های سلفی تکفیری پژوهش های زیادی انجام شده است و هر کدام از زاویه ای خاص به آن پرداخته اند. گروهی این جریانها را معضل بزرگی برای جهان اسلام و رسالت آنها را خدشه دار شدن چهره پاک پیامبر رحمت و عموم مسلمانان می دانند. برخی نیز آنها را گروهی به ظاهر جهادی می دانند که با حکام مستبد و استعمارگران مبارزه می نمایند. از پژوهشگرانی که در خصوص جریان های سلفی ها و وهابیت تحقیق جامعی را انجام داده مریم السادات حسینی است که عنوان آن»مبانی فکری و رویکرد عملی گروه تکفیری داعش« می باشد. وی در این ژوهش تلاش نموده با اتکاء و استناد به قرآن، سیره نبوی و روایات، انحراف گروه تکفیری را از خط مشی اسلامی تبیین نماید. همچنین مبانی فکری گروه تکفیری داعش و تضاد آن با قرآن، روایات و سیره نبوی؛ مبانی نظری شیعه ستیزی تکفیری ها؛ دیدگاه علما و اندیشمندان اهل سنت در باره پیامدهای عملی اندیشه تکفیری ها را تشریح نموده است. از دیگر پژوهشگران سید مهدی علیزاده، رمضان البطولی، جعفر سبحانی، عبداالله علی بخشی و ... را می توان نام برد که هر کدام با نگاه های متفاوت جریان های سلفی تکفیری و اندیشه ها و پیامدهای منفی اعتقادات آنها را برای جامعه مسلمانان مورد بررسی قرار داده اند.
روش پژوهش
پژوهشگر در صدد است با مطالعه کتابخانه ای و روش تحلیلی- تاریخی موضوع پژوهش را بررسی نماید و جواب سؤال پژوهشی را به نحوی قابل قبول ارائه نماید تا نتایج حاصل از این تحقیق از اعتبار و روایی لازم برخوردار باشد.
