بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله ، بزرگترین و منحصر بهفرد ترین جزیره دریاي خزر را از دیدگاه گردشگري بررسی می کند.آشوراده در انتهاي شبه جزیره اي به نام میانکاله درجنوب شرقی دریاي خزر قراردارد. روش تحقیق در این مقاله، از نوع توصیفی است و منابع و دادههاي موردنیاز از طریق روش اسنادي- کتابخانه اي فراهم شده است. نتایج مطالعه نشان میدهدکه این جزیره تا قبل ازپیشروي آب دریا - در اوایل دهه - 1370مسکونی بوده و 250 خانوار ترك زبان درآن سکونت داشتند اما امروزه بیشتر به عنوان مهمترین پایگاه صید ماهیان خاویاري و استحصال 40 درصد خاویار ایران محسوب میگردد. تلاشهایی براي توریستی کردن این جزیره درسالهاي قبل ازانقلاب اسلامی صورت گرفته بود و حتی گردشگرانی را ازکشورهاي اروپایی جلب میکرد ولی پیشروي دریا و خراب شدن تأسیسات جزیره از یک سو و تعدد مراکزتصمیمگیري از سوي دیگر، طرح جامع توسعه گردشگري آن را با رکود و بلاتکلیفی مواجه نموده است. این جزیره پتانسیلهاي زیادي براي توسعه گردشگري دارد که مهمترین آنها چشم انداز زیباي آن از خشکی هاي اطراف، وجود آب شیرین زیرزمینی، درختان مختلف و نزدیکی به شهرساحلی بندرترکمن و مجاورت با محدوده حفاظت شده میانکاله می باشد.
کلمات کلیدي: شبه جزیره میانکاله، طرح توسعه گردشگري، جزیره آشوراده
مقدمه:
دریاي خزر ، براي مردم پیرامون خود، همواره از اهمیت ویژه اي برخوردار بوده است. گاه با طوفانهاي سهمگین و پیشروي هاي خود موجب آزار ساحل نشینان می شد وگاه با تقدیم ذخایر ارزشمندش - ماهیان و منابع زیرزمینی مانند نفت - دل آنان را بدست آورده است. موقعیت استراتژیک برخی از مناطق دریاي خزر منجمله شبه جزیر میانکاله و در رأس آن آشوراده برکسی پوشیده نیست. هجوم مکرر ارتش روسیه به این منطقه در طول تاریخ حاکی از اهمیت موضوع است. آثار برجاي مانده از قلعه روسها در این جزیره یادگار از این لشکرکشی ها است. جزیره آشوراده را میتوان تنها جزیره دریاي خزر دانست. گرچه در تاریخ صحبت از جزایر دیگري مانند آبسکون به میان آمده است ولی ممکن است پیشروي آب دریا آنها را زیرآب برده و از دیدگان ما محو نموده باشد. این جزیره از هر نظر حائز اهمیت میباشد.
از نظر اقتصادي، محل صیاد ماهیان خاویاري و استحصال 40 درصد خاویار ارزشمند ایران است. از نظر تاریخی، محل کشمکش قدرتهاي منطقه اي به ویژه روسها بوده است. از لحاظ گردشگري نیز موقعیت ویژه جزیره اي و مناظر زیباي آن، مورد توجه خاص برنامه ریزان و سرمایه گذاران شده است.این مقاله با هدف معرفی قابلیتهاي توسعه این جزیره و آشنایی با اقدامات و چالشهاي فراروي توسعه آن تدوین یافته است. استفاده مناسب و بهینه از منابع و امکانات خدادادي یک منطقه، مهمترین و اولین شرط دستیابی به توسعه همه جانبه میباشد. وجود مکانهایی با ویژگیهاي منحصر بفرد مانندجزیره آشوراده که در کل دریاي خزر خاص و بی نظیر است لزوم توجه خاص و ویژه را دوچندان می کند. سالهاي زیادي گذشته است و این مکان با همه قابلیتها تقریباً بلا استفاده رها شده است.
اقداماتی که در زمینه توسعه گردشگري قرار است در آن صورت گیرد با کارشکنیهاي سازمانهاي مختلف ازجمله محیط زیست و سازمان بازرسی کل کشور قبل از شروع متوقف میشود. حال، این سئوال به ذهن متبادر می شود که آیا در کشورهاي دیگر که از چنین جزایري با تمام ظرفیت استفاده می شود مسائل زیست محیطی وجود ندارد. آن چه که به نظر میĤید باعث توقف برنامه هاي عمرانی و توسعه این جزیره شده عمدتاً به تعدد مراکز تصمیم گیري و فقدان یک راهبرد و اراده قوي براي تحقق آنها مرتبط است. سئوال اصلی تحقیق آن است که جزیره آشوراده داراي چه توانمندیهایی براي توسعه میباشد و چه نوع چالشهایی بر سر راه توسعه آن وجود دارد؟
روش تحقیق:
روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی است و به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردي محسوب میشود. به منظور جمع آوري داده هاي مورد نیاز از روش اسنادي- کتابخانه اي استفاده شده است و در این راستا از منابع مکتوب مانند کتب، آرشیو ادارات و سایتهاي اینترنتی بهره گرفته شد.
معرفی منطقه مورد مطالعه
آشوراده و شبه جزیره میانکاله : یکی از پدیده هاي منحصر بفرد طبیعی در سواحل جنوبی دریاي خزر است که حاصل نهشته شدن رسوبات رودخانه هاي جنوبی دریا بویژه گهرباران می باشدکه بوسیله جریان دریائی موجود در دریا - با جهت غربی ، شرقی - بصورت زبانه اي به طول تقریبی60 و پهناي 2الی 6 کیلومتر - امین سبحانی:1365، - 338 بوجود آمده و از شمال بهشهر آغاز شده و تا دهانه خلیج گرگان در مجاورت بندرترکمن امتداد دارد. براساس مطالعات، زمین هاي این شبه جزیره عمدتاً ماسه اي است و از پوشش گیاهی متنوعی از جمله انار وحشی ،توت، سیاه تلو و ازگیل برخوردار است.مالکیت این شبه جزیره طبق آخرین اطلاعات بین دو استان گلستان و مازندران می باشد و مرزاین دو استان حدود نصف النهار 53 درجه و 45 دقیقه طول شرقی - صیدگاه تازه آباد ، چهارکومه غربی - تعیین شده است.
جزیره آشوراده که در منتهی الیه شرقی شبه جزیره میانکاله واقع شده ازنظرتقسیمات کشوري متعلق به استان گلستان و شهرستان ترکمن می باشد. در این شبه جزیره، تأسیسات بندر امیرآباد، پاسگاههاي حفاظت محیط زیست، صیدگاههاي صیادان ماهیان استخوانی و خاویاري وجود دارد و تأسیسات شیلات ناحیه 4 - واقع درآشوراده - قراردارند. آشوراده از نظر لغت، ریشه اي ترکمنی داشته و به معنی » جزیره آشور « است و در زبان ترکمنی » آده « به معنی جزیره می باشد. هرگاه آب دریاي خزر افزایش یابد آشوراده بصورت جزیره درمی آید. مرز آشوراده و میانکاله، کانالی بنام کانال ُخزینی که در زمان اشغال شمال ایران توسط روسها ایجاد شده است. فاصله آبی آشوراده با ساحل بندرترکمن در حدود 2 کیلومتر است که ارتباط از طریق قایق هاي موتوري و یدك کش موسوم به بارکاز صورت می گیرد - آنامرادنژاد، . - 1387
تاریخچه آشوراده:
سیر تاریخی جزیره آشوراده مبین این واقعیت است که این جزیره در مقاطعی از گذشته مرکز مبادلات تجاري و فعالیتهاي مختلف اقتصادي بوده است در سال 1215 هجري شمسی برابر با 1836 میلادي جزیره به اشغال روسها درآمد و محل رقابت استعماري روسیه تزاري و بریتانیا بوده و از این جهت موقعیت حساسی داشته است. در زمان ناصرالدین شاه ، میرزا تقی خان امیرکبیر درصدد پس گرفتن آشوراده برآمد و سرانجام پس از سقوط تزاریسم بموجب عهدنامه مودت بین ایران و روسیه منعقده مورخ 26 فوریه 1921 در مسکو چنین مقررگردید؛ بواسطه عدم تمایل دولت شوروي نسبت به استفاده از ثمره غاصبانه دولت تزاري از جزیره آشوراده و همچنین خرید فیروز آباد با اراضی آن مطابق قرارداد28 می 1892 از طرف ایران به روسیه انتقال داده شده بود به ایران مسترد گردید.
درباره مشخصات این جزیره در حدود 200 سال قبل این گونه نوشته اند:» روسها این جزیره را یوگنی مقدس - سن یوگنی - یا اورستا می خواندند. فصل طوفان در دسامبر و ژانویه بود که بین 24 تا 48ساعت طول می کشید و آب دریا بیش از نیمی از جزیره را می پوشاند؛ جزیره اي که یک ورست طول و نیم ورست عرض داشت. در جزیره درخت به دشواري غرس می شد. در وسط جزیره کلیسا و در شرق آن انبار چوبین شرکت تجاري قفقاز ساخته شده بود. کشتیها جزیره را دور می زدند و از سمت شرق سواحل ترکمن به لنگرگاه می آمدند. بخشی از ساحل ایران، رو به روي جزیره را روسها شبه جزیره
