بخشی از مقاله
چکیده
انتخاب پروژه های فناوری مناسب یکی از مهمترین چالش های کسب و کار در دهه های اخیراست. ضرورت به کارگیری و استفاده از فناوری اطلاعات در سازمان ها ضرورتی انکارناپذیر است که موجب پیشروی سازمان ها به سوی سرمایه- گذاری در زمینه پروژه های فناوری اطلاعات می شود. با اینکه پروژه های فناوری اطلاعات، بزرگترین هزینه سرمایه را برای اکثر شرکت ها داشته است، اما هنوز پروژه های زیادی اجرا شده اند که موفق نبوده اند. بواسطه اهمیت چنین سرمایه گذاری هایی، به چارچوب علمی برای تجزیه و تحلیل آنها نیاز است .از آنجا که هدف سازمان ها از پیاده سازی پروژه های فناوری اطلاعات، مواردی چون حفظ مشتریان فعلی و جذب مشتریان جدید و کسب مزیت رقابتی است، بنابراین، شناسایی عوامل موفقیت و شکست آن ها نیز، دارای اهمیت فراوانی می باشد. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از روشی کتابخانه ای و مروری بر تحقیقاتِ گذشته،سعی در شناسایی این چالش ها نموده و در جهتِ ارائه راهکارهایی برای مقابله با آنها راهحل هایی را ارائه داده است.
واژههای کلیدی: مدیریت پروژه، برنامهریزی استراتژیک، پروژههای فناوری اطلاعات، مزیت رقابتی.
-1 مقدمه
صاحبنظران دانشگاهی بر این امر توافق دارند که سرمایه گذاری هایی که در خصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام می شود، باید به دقت تنظیم، اندازه گیری و کنترل شود. پروژه های فناوری اطلاعات و ارتباطات دارای ویژگیهای خاصی از جمله ریسک بالا، بازگشت سرمایه محدود، ناملموس بودن نتایج، دارا بودن هزینه ها و منافع پنهان هستند. وقتی پروژه های آینده نگاری حوزه فناوری اطلاعات انجام می شود ناملموس بودن نتایج چشمگیرتر می شود .[1]در سالهای اخیر گسترش استفاده از فناوری اطلاعات به عنوان یکی از عوامل مهم رقابتی برای سازمانها مورد توجه قرار گرفته است. سازمانها در راستای انجام پروژه های فناوری اطلاعات خود به دنبال بهره گیری از بهترین منابع داخلی و خارجی هستند تا بیشترین سود را از طریق بهره گیری از فناوری اطلاعات بدست آورند. - الوانی؛ اشرف زاده - 1386 به همین دلیل موضوع استفاده از منابع برون سازمانی جهت بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان از موضوعات کلیدی و مباحث مهم بشمار می رود.
بر این اساس مسائل مهمی پیش روی مدیران قرار می گیرد. به عنوان مثال اینکه کدامیک از فعالیتهای فناوری اطلاعات را باید به منابع بیرون از سازمان سپرد، برای مدیران اهمیت بسیاری پیدا خواهد کرد .[2]پروژه های فناوری اطلاعات آن دسته از پروژه هایی هستند که مرتبط با فناوری باشند. این پروژه ها دربرگیرنده تولید برنامه های کاربردی، ارائه برنامه های تحت اینترنت، کار با بانک های اطلاعاتی و کاوش در داده ها می باشد و همراه با توسعه نرم افزار در عصر حاضر به دلیل جدایی ناپذیربودن فناوری اطلاعات از سازمان های امروزی، اهمیت فراوان دارد .[3, 4] پروژه فناوری اطلاعات، ممکن است توسط یک میزبان از گروه های ذینفع، از جمله حامی مالی پروژه، کاربران سیستم، تیم پروژه، نگهداری و پشتیبانی پرسنل، حسابرسان داخلی و خارجی، و مدیریت ارشد مورد بازرسی قرارگیرد. موفقیت یک پروژه در هرزمان، کاملا متفاوت از زمان های دیگر است و شباهت دو پروژه بعید می باشد .[5]
در حالی که موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات می تواند مزایای قابل توجهی را برای سازمان به همراه آورد، شکست آن پیامدهای ناگوار را هم از جنبه های مملوس و هم جنبه هزینه های ناملموس برای سازمان درپی خواهد داشت .[6] برای موفقیت در مدیریت پروژه فناوری اطلاعات، ویژگی های خاصی در پروژه های فناوری اطلاعات نیاز می باشد که آن ها را از انواع دیگر پروژه ها متمایز کند . مدیریت پروژه به ابزاری موثر و سریع برای مقابله با وظایف پیچیده مانند آن هایی که مربوط به پروژه های فناوری اطلاعات هستند، تبدیل شده است .[7] اگر پروژه های فناوری اطلاعات به درستی و به همراه استفاده مؤثر از فناوری اطلاعات پیاده سازی شوند، پیشرفت های قابل توجهی را در عملکرد سازمان ها به وجود خواهند آورد [3, .8]
پیاده سازی پروژههای فناوری اطلاعات خالی از مشکلات نیست، زیرا بالغ بر 50 درصد پروژههای فناوری اطلاعات شکست خوردهاند، 83 درصد از آنها اهداف، زمان تحویل و قیمت را محقق نساخته و بیش از 30 در صد آنها قبل از تحویل به طور کامل منحل شدهاند [9]. اجرای صحیح پروژه های فناوری اطلاعات در گرو شناسایی و سنجش مهم ترین ریسک های پروژه های فناوری اطلاعات است [10]. ال-احمدٌ - - 2012 در مقاله ای با عنوان "دانش پروژه فناوری اطلاعات" بیان می کند که در شناسایی عوامل موفقیت و شکست پروژه ها، باید به عوامل مشترک موفقیت و شکست و بررسی علل ریشه ای در آن ها پرداخت [11] و در داخل کشور نیز، اخوان و دیگران - - 1383 عوامل مدیریتی و استراتژیکی را از مهم ترین عوامل زیربنائی تاثیرگذار بر شکست یا پیروزی این پروژه ها معرفی نموده اند .[6]
پیاده سازی پروژه های فناوری اطلاعات در سازمان ها با چالش های گوناگونی مواجه است که سبب موفقیت و یا شکست این پروژه ها می شود. این پژوهش در نظر دارد با بهره گیری از روشی کتابخانه ای، به معرفی چالشهای فراروی فناوری اطلاعات و ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از آن ها در سازمان های ایرانی، بپردازد. نتیجه این پژوهش می تواند به مدیران پروژه های فناوری اطلاعات و پژوهشگران علاقمند به این مسائل، جهت پیشگیری از شکست این پروژه ها و رسیدن به موفقیت، کمک شایانی نماید.
-2 مفاهیم نظری پژوهش
1-2 پروژه و مدیریت آن
پروژه، یک تلاش موقتی برای تولید یک محصول منحصر به فرد، خدمات و نتایج حاصله که رسیدن به یک هدف مشترک است، می- باشد [12] پروژه همانند هر ساختار و سازمان هدف گرا نیازمند مدیریت است. این مدیریت شامل فرایندها، ابزارها تکنیکهایی است که به مدیر پروژه برای بیشینهسازی احتمال نتایج رویدادهای مثبت و کمینهسازی احتمال نتایج رویدادهای مضر کمک میکند .[13]
2-2 پروژههای فناوری اطلاعات
پروژهها در اندازههای بزرگ و کوچک میباشند و یک نفر یا هزاران فرد را شامل میشوند. ممکن است یک روزه انجام گیرندیا سال- ها برای تکمیل آن وقت لازم باشد. پروژههای فناوری اطلاعات، پروژه هایی هستند که از نرم افزار، سخت افزار و شبکهها برای ایجاد یک محصول، خدمات یا نتایج استفاده میکنند .[14]میتوان گفت پروژههای فناوری اطلاعات، سرمایه گذاریهای سازمان هستند که به موارد زیر نیاز دارند :[15] - زمان - بودجه- منابعی دیگر از قبیل : افراد، فناوری - دانش فنی - ، ابزارها و غیره.پروژههای فناوری اطلاعات پیچیدگی، انعطافپذیری، نتایج ناملموس و ریسک بالایی دارند [16, 17] و سازمانها از انجام پروژههای فناوری اطلاعات اهداف متفاوتی را دنبال میکنند که این اهداف عبارتند از :[6]
·کاهش هزینه
·افزایش کارایی
·کسب مزیت رقابتی
·فراهم کردن زیرساخت فناوری
·کسب رضایت مشتری
·رقابت با سایر سازمانها
·تلفیق فناوری اطلاعات با استراتژی
3-2 مزیت رقابتی
مفهوم مزیت رقابتی یکی از با سابقه ترین مفاهیم اقتصادی است .[18] بنیانگذار این نظریه مایکل پورترٌ - - 1990 بوده است [2]، که بیان نمود برای موفقیت یک کشور در تجارت جهانی نمی توان تنها به مزیت نسبی آشکار شده بسنده نمود، بلکه اقتصادها باید از طریق شناخت وضعیت و ساختار خود و ظرفیت سازی به خلق مزیت نیز بپردازند .[19]مزیت رقابتی وضعیتی است که یک بنگاه را قادر می سازد با کارایی بالاتر و به کارگیری روش های بهتر، محصول را باکیفیت بالاتر عرضه نماید و در رقابت با رقبا سود بیشتری را برای بنگاه فراهم آورد .[20]
-3 میزان موفقیت و شکست پروژههای فناوری اطلاعات در سالهای اخیر
مارچوکاٍ - - 2003، میزان شکست و موفقیت پروژه های فناوری اطلاعات را با توجه به اندازه سازمان در جدول - 1 - و به صورت زیر اعلام می کند. [21]میزان موفقیت در پروژههای بزرگتر کمتر است و ریسک آنها از پروژههای متوسط و کوچکتر بیشتر است [15]. در جداول - 2 - و - - 3 گزارشی از چاوسَ مربوطه به سال های 1994 تا 2013 آورده شده است که طبق تحقیقات گروه استندیشُ میزان موفقیت و شکست پروژههای فناوری اطلاعات در سازمانها آورده شده است .[22 , 23]
