بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل حیاتی جهت حفظ سلامت جسم و تعادل روان و ارتقاء کیفیت زندگی انسان نور و رنگ است. امروزه با در نظر داشتن میزان تأثیر مفاهیم روانشناسی محیطی در کیفیت محیط، ضرورت توجه به این مقوله در طراحی فضاها در جهت دستیابی به یک فضای مطلوب را مهم می شمارد.فضای دلخواه کودک مکانی است که بتواند پیوند عاطفی را بین کودک و محیط افزایش دهد. رنگها در طراحی فضاها تأثیرحیاتی و بسزایی دارند، به طوری که یکی از عناصر اساسی در طراحی محیط محسوب شده و کودک در ساعاتی از روز خود، باقرارگیری در فضاهای مختلف به صورت آگاهانه و یا نا آگاهانه با رنگ ها در تعامل و ارتباط قرار می گیرد و از آنها تأثیر می پذیرد.لذامطالعه بر روی رنگها و شناخت ویژگی ها و خصوصیات آنها و توجه به علم همنشینی رنگها و آگاهی از این تأثیرات و نحوه ی استفاده ازآنها امری ضروری به نظر می رسد که در بهبود و ارتقا کیفیت فضاها نقش مؤثری ایفا می کند.هدف از این پژوهش ، بررسی بعد روانشناختی رنگ و اهمیت دادن به فضای زندگی کودکان و حضور فیزیکی آنها است. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای انجام شده و نتیجه می شود که می توان با در نظر گرفتن علایق کودکان در حیطه رنگ ها و در زمینه علم روانشناسی محیط از تاثیرات منفی آن جلوگیری نمود و در شکل گیری شخصیت کودکان و آینده آنان تاثیر مثبتی گذاشت. هم چنین رتگ با قدرت تاثیرگزاری بر روحیات و تاثیر بر ضمیر ناخودآگاه نقش مهمی در افزایش هوش ،آرامش ،اشتها و خلاقیت کودکان دارا است.
واژههای کلیدی: رنگ، روانشناسی،شخصیت،کودک، طراحی کودکانه
-1مقدمه
حواس ما دریچه هایی است که ما را با جهان خارج مرتبط می سازد، در میان حواس حس بینایی اهمیت ویژه ای دارد - قاسم زاده،. - 1386 فرایندهای بینایی، الکترومغناطیسی و شیمیایی در چشم و مغز به طور موازی و هم زمان با فرایندهای روانی حادث می شوند. در میان محرک های بصری رنگ از اهمیت خاصی برخوردار است. پیامدها و واکنش های ناشی از مشاهده و تجربه رنگ ممکن است به درونی ترین مراکز بدن منتقل شده از آنجا بر مرکز اصلی روانی، ذهنی و عاطفی تأثیر می گذارد - سید صدر، 1384، . - 233 رنگها روح دارند و زنده اند,رنگها کلمه اند و همچنین کلمات سخن میگویند:از نهان سبز جنگل ها,از راز آبی آسمان و دریاها,از شفافیت و زلالی قطرات باران و از پاکی سفید برف;بلی رنگها از روح آدمی و دنیای پر رمز و راز انسان سخن میگویند و رنگهایی که انسانها بدان می پوشند و می نگارند و نقش میزنند نیز حکایت از گوشه ای دیگر از درون ایشان دارد.
در تأیید این مطلب گوته در "فاربن لهر" بیان می کند: وقتی چشم رنگی را می بیند بلافاصله فعالیتش را شروع می کند و به شکلی ناخود آگاه و اجتناب ناپذیر رنگ دیگری را ایجاد می کند که با پیوستن به حلقه رنگ ها، ترتیب حلقه رنگ را کامل می کند و این تأثیر متقابل احساس غنای رنگ به انسان می بخشد. مقصود از هماهنگی رنگ، هنر وسعت دادن به درون مایه ها و مضامینی از تناسبات اصولی رنگ است که می تواند به عنوان پایه ای برای کمپوزیسیون یا آفرینش هنری به خدمت گرفته شود . رنگها نیروها و انرژی های درخشنده ای هستند که چه آگاه و چه ناخود آگاه روی ما اثر مثبت و منفی خواهند داشت - هموطن سلام - .
امروزه هر چیزی را که بشر می سازد دارای رنگ است و اهمیت رنگ به حدی رسیده است که در روانشناسی نوین »رنگ« و »رنگ ها« یکی از معیارهای سنجش شخصیت به شمار می آیند چرا که هر یک از آنها تأثیر خاص روحی و جسمی در یک فرد باقی گذارده و رنگ نشانگر وضعیت روانی و جسمی وی می باشد - لوشر، . - 279 : 1370 کودکان دنیا را به صورتی کاملا متفاوت ادراک می کنند. این ادراک، تصویری از محیط را در ذهن کودک به وجود می آورد که با تصاویری که از محیط در ذهن بزرگسالان ایجاد می شود تفاوت بنیادین دارد. گاردنر معتقد است که تصویر و تخیلی که در اوایل دوران کودکی شکل میگیرد ، مبنای خلاقیت در دوران بلوغ است از این رو اثرات رنگ نه تنها از لحاظ بصری بلکه از جنبه های روان شناسی و روان شناختی نیز باید بررسی شونددر این پژوهش هدف بررسی تاثیر روان شناختی رنگ اتاق بر شخصیت کودکان 7-3 سال است که روش تحقیق به صورت توصیفی –تحلیلی است و گرد آوردی اطلاعات با استفاده از کتاب های مرتبط و سایت های اینترنتی بوده است. این تحقیق برای دستیابی به روشی تاثیر گذار در ارتقا کیفیت محیط از لحاظ رنگ برای کودمان در افزایش خلاقیت و رشد شخصیتی آن ها و بررسی تصویر ذهنی آن ها از فضای ایده آل کمک می کند.
-2شخصیت کودک
کودکان تقرباًی یک چهارم جمعیت جهان را تشکیل می دهند. هیچ جامعه ای بدون کودک نیست. تفاوت های فردی در آنها نیز مانند بزرگسالان وجود دارد. کودکان از نظر روحی و جسمی ، در منش، شخصیت و رفتار با هم تفاوت دارند . هر یک از آنها مظهر جدیدی از هستی هستند. گفته اند که: با تولد هر کودک، جامعه انسانی تولدی دوباره می یابد. کودک از لحظه ای که به وجود می آید، در وضعیت دائمی قرار می گیرد. - معینی ، - 1394 کودک فقط کودک است. یک انسان کوچک، با ضمیری پاک و آماده برای آموزش دیدن ، کسی که باید با روح و جسم خود در میان مردم زندگی کند، کسی که احتیاجات روحی و جسمی خاصی دارد، با حواسی برای حس کردن و آزمایش جهان اطراف خود، با قلبی پر از محبت و نیازمند به محبت، با احساساتی مستعد برای پروراندن آرمانهای انسانی ، با استعدادی ذاتی برای تشخیص خوب و بد و دارای قدرت پیشرفت و تکامل فردی . اگر خانواده مربیان ، نویسندگان ، تصویر نگاران و برنامه ریزان وسایل ارتباطی، موجودیت کودک را قبول کرده ، از یگانه بودن جسم و روح او آگاهی یابند، آنوقت نیازهای او را شناخته، در جهت رشد و تکامل آن گام برخواهند داشت. آن وقت استکه کودک می تواند عضو مفیدی برای ملت خود و جامعه بشری شود. - میر هادی ، - 53:1836
دکتر حسین لطف آبادی، استاد روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید بهشتی، شخصیت را چنین تعریف می کند: مجموعه ای از تمام ویژگی ها، توانایی ها، انگیزه ها، خلق و خوی، نگرش ها، باورها، واکنش های هیجانی، منش و اخلاقیات در برگیرنده تمام جنبه های رفتار انسان می باشد. - گسترش صنعت، - 8 :1388با توجه به اینکه عمده ویژگی های شخصیتی انسان در سال های اولیه کودکی - پیش از دبستان - شکل می گیرد و با توجه به نقش محیط بر انسان چه به لحاظ واکنش درونی و چه به لحاظ رفتار بیرونی ،طراحی محیط کودک باید بر اساس مبانی نظری مبتنی بر ویژگی ها و نیازهای کودکان ،چگونگی ادراک منظر و محیط توسط آنان و با توجه به تاثیر محیط بر رشد همه جانبه کودکان صورت پذیرد. - معینی ،1394 - به عقیده ژان پیاژه شناخت شناس و پژوهشگر سویسی رشد عقلی از میان کنش مداوم کودک و جهان پیرامون او پدید می آید. در این میان کنش یا تاثیر متقابل به تدریج کودک را قادر می سازد تا با انجام دادن خواست های محیط خود سازش حاصل کند.یعنی هنگامی که می خواهد به مفهوم چیزی یا وضعی پی ببرد از قالبهای فکری بهره می گیرد.پیاژه معتقد است که رشد از دوره ها و مرحله های مشخصی تشکیل می گردد و همان گونه که رشد بدنی به صورت یک رشته دگرگونی ها با نظم و تربیت معینی پدید می آید ،رشد روانی نیز همان دوره ها و مرحله ها را می پیماید. - پیاژه ، - 1386
از آنجا که عامل سن در کودکان در مواجه شدن آنها با محیط اطراف و شکل گیری فعالیت هایشان اهمیت زیادی دارد، در بررسی های انجام شده دیده شده است که در سال های کودکستانی 5 - و 6 سالگی - کودک با آزمایش های گوناگون، با وسایل بازی کارهای فنی و هنری کودکانه و... به تمرین دستیابی به توانایی ها و دیدگاه های شخصی درباره اشیاء وقایع حول و حوش خود می پردازد. - گسترش صنعت، - 79 : 1388 در تأکید عامل سن کودکان در شکل گیری شخصیت و فعالیتشان می توانیم به این موضوع اشاره کنیم که کودکان کوچک تر بیشتر رنگ های گرم و بچه های بزرگ تر، رنگ های سرد را انتخاب می کنند - قاسم زاده، . - 1386
-3اتاق کودک
محیط یک مفهوم عمومی است که به همه اوضاع ، نیروها و احوالی که از راه محرکهایی که در فرد اثر می کنند و از آنها متاثر می شود، اطلاق می کنند.اتاق بچه ها به منزله ی خانه ای کوچک و نیز دریچه ای برای شناخت دنیاست. از طریق بازی و زندگی کودک چیزهای بسیاری می آموزد. در واقعه اتاق کودک فضایی است که شخصیت او را تعریف می کند به همین دلیل باید اتاق را به مکانی دلپذیر تبدیل کرد. - مشعل، - 1387 طراحی اتاق کودک می بایست با روحیه ی کودکان در تطبیق باشد، یا به طوری طراحی شود که تا مدرسه رفتن کودک مورد استفاده قرار گیرد. از این رو در طراحی فضای کودکان شناخت کودک اهمیتی خاص می یابد. کودکان معمولاً دوست دارند درباره ی اینکه اتاقشان چگونه دیده می شود بحث کنند. آنها اظهارت مهمی می نمایند و نظراتی درباره ی رنگ اتاق، دیوارها و مبلمان مناسب خود بیان می کنند و می خواهند در مورد آنها تصمیم پذیری شود. - سیرکولاسیون، - 1388
بچه ها در مقایسه با بزرگ ترها زمان بیشتری را در اتاق خود می گذرانند به همین دلیل در چیدمان اتاق آنها باید نهایت دقت را به خرج داد به ویژه در دوران پیش از دبستان. اتاق محلی برای بازی و شناخت است. پس از ورود به مدرسه این شناخت گسترده تر می شود. روابط دوستانه شکل می گیرد و نیاز فرزند به فضایی برای مطالعه و انجام تکالیف بیشتر می شود - مشعل، . - 1387 از این رو با مد نظر گرفتن المان های زیر خواهیم توانست ایجاد محیطی مناسب و متناسب با حال و هوای آنان و هر آنچه در رشد و تعالیشان تأثیرگذار است فائق گردیم.
-1 مشورت: با کودک صحبت کنید، علایق او را در یابید. کودکان با کمک در آفرینش محیط یاد گرفته مسئولیت پذیر باشند.
-2 تقسیمات فضایی: از آنجا که کودکان از اتاقشان برای بسیاری از فعالیت ها در کنار استراحت و خواب استفاده می کنند باید به طریق چند منظوره مانند مطالعه، بازی های مهیج، سرگرمی و غیره طراحی شوند.
-3 محدودیت ها: قفسه ها علاوه بر نگه داشتن اشیاء مانند دارو و بطری در ارتفاع مناسب، باعث نظم دو چندان اتاق هم می شوند.
-4 رنگ: رنگ های روشن به چشم بچه ها با شکوه هستند. بهتر است برای دیوارها از کاغذ رنگی و یا رنگ شاد استفاده شود. کودکان رنگ های تابناک و درخشنده را دوست دارند و ترجیح می دهند روی هر دیوار محدوده های رنگی مشخص شود - سیرکولاسیون،
