بخشی از مقاله
چکیده :
گرچه خاورمیانه کانون پیدایش سه کیش بزرگ اسلام، مسیحیت و یهود بوده است، اما فرهنگ مردم در خاورمیانه بر معتقدات اسلام بنیان نهاده شده است . موقعیت منحصربفرد جغرافیایی، خاورمیانه، را به منطقه ای استراتژیک تبدیل کرده است زیرا این قلمرو در مرکز سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار گرفته و کوتاهترین راه های هوایی و آبی اروپا و آسیا از این منطقه عبور می کنند در قرن نوزدهم، منافع تجاری و اهمیت سیاسی منطقه، دست به دست هم دادند تا قدرت های مادی اروپایی به امید اقامت نامحدود، استعمارگری و استیلای خود را بر سرزمین های خاورمیانه تحکیم بخشند .
اصطلاح خاورمیانه - Middleast - نخستین بار در سال 1902 میلادی توسط »ا . ت . ماهان « متخصص تاریخ دریایی در بحثی پیرامون استراتژی دریایی بریتانیا در ارتباط با فعالیت های روسیه در ایران و پروژه احداث راه آهن بغداد توسط آلمانی ها، به کار گرفته شد، و به تدریج رسمیت یافت. گرچه امروزه به طور معمول منظور از خاورمیانه منطقه ای است که از نظر وسعت به مراتب وسیع تر از آنچه »ماهان «در نظر داشت، ولی آثار استراتژیک این اصطلاح باقی مانده. نتایج این پژوهش نشان میدهد که رسانهی ملی با ارائه واقعیتهای موجود توانسته است ضمن همگرایی و وحدت میان شیعیان، نسبت به تقویت روحیهی معنوی و شهادت طلبانهی آنان با تأکید بر مقاومت در برابر هرگونه ظلم و ستم، اعتماد افکار عمومی را بدست آورد.
واژههای کلیدی : جغرافیای سیاسی امواج ، ژئواستراتژی ، ژئوپولیتیک، رسانه ملی،همگرایی، خاورمیانه ،شیعیان ،هلال شیعی
.1 مقدمه وهدف:
دراسلام واژه امت به معنی تشکیل جامعه مسلمین ازفردفرد مسلمانان دراقصی نقاط جهان است ومسلمین درهرجاکه باشند به عنوان عضوی از امت اسلامی موردحمایت سایر مسلمین هستند.جمهوری اسلامی ایران علاوه بر مزیتها و قابلیتهای خود نظیر برخورداری از موقعیت جغرافیایی و ارتباطی استثنایی در خاورمیانه و نیز جایگاه منحصر به فرد خود در ژئوپلیتیک انرژی، محوریتی نیز در دنیای تشیع دارد، که این عوامل زمینه را برای مدیریت و رهبری ایران در دنیای تشیع فراهم میکند. بنابراین روشن است که این کشور نمی تواند نسبت به سرنوشت شیعیان به ویژه در شرایط حساس کنونی بی تفاوت باشد - مصلینژاد139، صص - 171-135 رسانهی ملی با شبکه های متفاوت برون مرزی به عنوان منبع آگاهی دهنده و آموزشی در راستای اهداف نظام جمهوری اسلامی ایرانو مبتنی بر مجموعهای از اصول و معیارهای ارزشی همواره به دنبال ایجاد اتجاددر بین مسلمانان و به طور خاص در پی همگرایی شیعیان میباشد.
امروزه مرزهای سیاسی دولتها، دیگر به عنوان مرزهای ملی جدا کنندهِ ملتها به طور معنی دار عمل نمیکنند، زیرا عقاید، فناوری، مردم، کالا و خدمات بیش از هر زمان دیگری آزادانه در حال عبور از مرزها میباشند. پیشرفت سریع وسایل ارتباط جمعی و اثرات گستردهی رسانهها ریشه و عمق این نفوذ را مشخص میکند - قاسمی،1388صص - 149-178لذا در شرایط حساس کنونی که رسانههای سلطه با صرف هزینههای گزاف به تضعیف بنیانهای عقیدتی، خصوصاَ نسبت به شیعیان در منطقهی خاورمیانه میپردازند. یقیناَ اطلاع رسانی صادقانه، آگاهانه و به موقع و نیز برخورد هوشمندانه با مسائل منطقهای و تروریسم رسانهای،خصوصاَ در موضوع همگرایی شیعیان خاورمیانه میتواند صحنهی آزمونی تاریخی و تعیین کننده برای رسانهی ملی باشد.
بیان مسأله در دو سال اخیر کشورهای عربی در مورد خطر هلال شیعی موضعی اتخاذ کردند.در این مورد برخی از کشورهای عربی حتی همکاری ضمنی با اسرائیل برای نابودی حزب االله را برگزیدند .در این میان این مسئله به خصوص خطر همکاری ایران, سوریه ,حزب االله و عراق به طور جدی مطرح شد . اعراب به ویژه عربستان معتقد اند جمهوری اسلامی ایران میخواهد اختلافات خود با امریکا را در جهان عرب - یعنی در فلسطین و عراق - حل و مطرح کند. به ویژه اینکه اعراب از نفوذ فزاینده ایران در عراق نگران بودند و از این میترسیدند که ماهیت عربیسم عراق دچار دگرگونی شود و اینکه شیعیان در عراق جایگاه مسلطی داسته باشند. بنابراین در این مورد موضع آنان غیر دوستانه بود و کشورهای عربی تا مدت زیادی عملاً عراق جدید را به رسمیت نمی شناختند .
نکته مهم دیگر مسئله تکنولوژی هسته ای ایران و نگاه غرب بود دراین بین در سیاست دموکراسی سازی امریکا هم اعراب نگران بودند چون عراق الگویی بود تا در صورت موفقیت به سایر کشورهای نظیر عربستان نیز تحمیل شود ,ولی بعدا در دولت اوباما که سیاست مذاکرات دوجانبه و تلاشهای دیپلماتیکش در مورد ایران به نتیجه نرسید امریکا سیاست امریکا در مقام بسیج کشورهای عربی برآمد و اینکه دسترسی ایران به سلاح هسته ای خطری است برای تمام کشورهای منظقه به علاوه این موضوع را نیز مطرح میکردند که در صورت دسترسی ایران به سلاح هسته ای سایر کشورهای منطقه نیز به سمت دستیابی به سلاح هسته ای حرکت میکنند و منطقه دچار آشفتگی خواهد شد.
درواقع امریکا تا حدود زیادی در سیاست بسیج کشورهای عربی موفق شد تا جایی که مذاکرات بسیاری بین کشورهای اروپایی و عربی برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای انجام شد.بعد از صدور قطعنامه اخیر شورای امنیت واحتمال اینکه مسئله هسته ای ایران به نوعی سیاست سخت افزاری کشیده شود ,کشورهای عربی یک همگرایی بیشتری با کشورهای غربی و امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفتند امری که بی سابقه نیست. در این حال به نظر میرسد اعراب با تحریمهای حاصل از قطعنامه 1929 شورای امنیت و تحریمهای یک جانبه علیه ایران با غرب همراهی میکنند . یعنی اعراب هم به تحریمهای چند جانبه و هم یک جانبه علیه ایران روی خوش نشان میدهند .
من بر این باور هستم که اعراب قلباً خوشحال خواهند شد که تحریم علیه ایران در منطقه اعمال شود , از نظر آنان تحریم نه تنها ایران را مهار میکند بلکه حتی در صورت در نظر بودن گزینه نظامی نه تنها نگران نیستند بلکه از آن راضی هستند .به نظر میرسد سیاست اعمالی و سیاست اعلانی کشور های عربی در قبال تحریم ایران تا حد زیادی متفاوت است علل این رویکرد اعراب چیست؟الان از جنبه اعلانی تا حد زیادی فراتر رفته است. امارت متحده عربی سیاست اعمالی خویش رادر رابطه با قطعنامه آغاز کرده است ,عربستان سعودی نیز خط مشیی غیر دوستانه اگر نگوییم خصمانه را در پیش گرفته است .
یعنی این دو کشور استشمام کرده اند که اگر جمهوری اسلامی سیاست فعلی خود را ادامه دهد برخورد و تنش به نظر گریز ناپذیر خواه بود. بنابراین اینان خود را برای همکاری با غرب آماده کردده اند و احتمالاً میخواهند خود را در فرایند برخورد نیز سهیم کنند .اگر به سود و زیان هر نوع سیاستی در خلیج فارس بنگریم در صورت هرگونه برخورد با جمهوری اسلامی ایران,اعراب در واقع از زیانهای آن مصون نیستند . در واقع امریکا چه تضمینهایی را به کشورهای عرب این حوزه داده است که باعث همگرایی روزافزون این کشورهای با غرب علیه ایران هستیم؟امریکا در واقع تهدید جمهوری اسلامی را مطرح کرده است و درواقع این تبلیغات نیز بی اثر نبوده است و اعراب نیز اظهار نگرانی کردند در ادامه امریکا در این راستا کوشیده تا با بسیج آنان, آنان را همسو و همراه خود کند.گذشته از تبلیغات بر علیه ایران آنان از نظر تاریجی این آمادگی را علیه ایران دارند ,در این میان هر اقدامی که باعث عقب نشینی تهران از کشور های عربی شود و توان ایران کاهش پیداکند موجب خشنودی کشورهای عربی به ویژه عربستان و امارات می شود .
اگر به آینده نگاهی داشته باشیم احتمال اینکه چه در صورت افزایش تحریم ایران و چه در صورت اقدامات سخت افزاری علیه ایران همگرایی بین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با ایالات متحده هم افزایش خواهد یافت؟بی تردید . تمام علائم ,قرائن و شواهد حاکی از این مسئله است هم از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ پیوندهای مادی - هم از جهت روابط ,فروش تسلیحات پیشرفته ,تکنولوژی هسته ای یعنی هم جنبه اقتصادی پیدا میکند هم جنبه سیاسی - بنابراین گرایش اعراب به سمت غرب به ویژه امریکا در پرتو نگرانی از موضع گیری های جمهوری اسلامی احتمال دسترسی تهران به سلاح هسته ای - به ویژه پس از موضع گیری اخیر روسیه - تا حدودی در این جهت پدیدار شده است و مجموعه این عوامل مشروعیت نسبی برای کشورهای عربی به وجود آورده است که هر چه بیشتر به سیاست امریکا چه در مورد اعمال تحرمیهای اقتصادی و چه احتمال استفاده از استراتژی سخت افزاری حرکت کنند .
-2پیشینه تاریخچه ومبانی نظری تحقیق:
ژئوپلیتیکاصطلاح ژئوپلیتیک، نخستین بار توسط رودلف کلین جغرافیدان سیاسی سوئدی در سال 1899 وضع شد، وی ژئوپلیتیک را علمی که به تبیین دولت به مثابه سازمانی جغرافیایی یا پدیده ای فضایی میپردازد تعریف میکرد. این واژه از تخصصیترین و با اهمیت ترین مفاهیمی است که در روابط بینالملل و سیاست بینالملل مطرح است، و از دو واژهی ژئو - Geo - به معنای زمین - مکان - و پولیتیک - Politics - به مفهوم سیاست تشکیل یافته و در زبان فارسی به علم »سیاست جغرافیایی« یا تأثیر جغرافیایی سیاست و رفتارهای سیاسی، ترجمه و تعبیر میشود. - حاتمیراد، 1385صص - 147-157 ژئوپلیتیک شاخهای از جغرافیای سیاسی است و به آن بخش از از معرفت بشر اطلاق میگردد که به معلومات ناشی از ارتباط بین جغرافیا سیاست مربوط میشود.
ژئوپلیتیک اطلاعات.امروزه کشورهای قدرتمند و مقتدر جهانی در عرصههای گوناگون دارای برتری هستند، قدرت نظامی که مشخصهی بارز توانمندی و اقتدار یک کشور به حساب میآید در سایهی توانایی علمی و فناورانه به منصهی ظهور میرسد که نقش موثر اطلاعات و تأثیر ژئوپلیتیکی بر آن به خوبی قابل ملاحظه است. باید بیان کرد که توان سیاسی قدرتهای بزرگ جهان با تکیه بر منابع قدرت اطلاعاتی از نفوذ بیشتری در عرصه جهانی برخوردار شده است. ارتباط تعاملی که میان ژئوپلیتیک و اطلاعات به وجود آمده است، به مطالعه وضعیت توزیع اطلاعات در مناطق متعدد جهان، ارتباط عوامل اثر بخشی در روابط اطلاعاتی، تأثیر قطبهای اطلاعاتی بر روابط بینالملل و نیز نقش مؤثر ارتباطات اطلاعاتی در عرصهی جهانی نظر دارد. - درودی، 1388صص - 153-176 علاوه بر آن اطلاعات و منابع عمدهی آن در دنیای معاصر نقش تعیین کنندهای در ایجاد توازن سیاسی بر عهده دارند، اطلاعات در مجرای رسانه، اثر بخشی یافته و در زمینههای متعدد سیاسی و اجتماعی با نفوذ بالایی وارد شده است.
-3موادوروشها: در عصر حاضر، مطالعه روابط بینالملل، پژوهشهای راهبردی، به خصوص مباحث مربوط به سیاستهای جغرافیایی - ژئوپولیتیک - ، از اهمیت ویژهای برخوردار است.از آنجا که ژئوپولیتیک در واقع، نتایج جغرافیایی یک سیاست است، در یک تحلیل ژئوپولیتیکی، اهتمام بر آن است که بین مراکز قدرت بینالمللی و مناطق جغرافیایی رابطه برقرار شود و هدف از آن، تبیین نقش عوامل جغرافیایی در سیاست کشورهاست؛ زیرا وقایع سیاسی همیشه در یک محیط جغرافیایی اتفاق میافتد و عوامل جغرافیایی در روند پدیدههای سیاسی تأثیرگذار است؛ چنانچه گفته شده: »بدون توجه به کلیه عوامل زیستمحیطی، اعم از انسانی و غیرانسانی، ملموس و غیرملموس، محیط سیاسی بینالمللی را به طور کامل نمیتوان شناخت - 1 - «؛ یعنی در عرصه روابط بینالملل، بازیگران سیاسی از آزادی تام برخوردار نبوده و به شدت متأثر از عوامل جغرافیایی هستند و ازاینرو، در تصمیمگیریها محدودیت دارند.در نظریه سیاسی جغرافیایی، ساختار جغرافیایی منطقهای که در آن اِعمال قدرت میشود، از اهمیت خاصی برخوردار است. استادان فن برای تبیین این اهمیت، از قیاس با شطرنج بهره جستهاند که در آن، برای هر بازیکن،
