بخشی از مقاله
چکیده
جهانیشدن به فرایند کوچک شدن پدیدارشناسانه جهان و شکلگیری جامعهای جهانی اشاره دارد. سبک زندگی نیز نشاندهنده کم و کیف نظام باورهای انسان است و به نوعی منعکسکننده فرهنگ است. در بستر فرایند جهانیشدن است که به اهمیت بحث درباره فرهنگ جهانی و تأثیر روز افزون آن بر سبک زندگی پی میبریم. این پژوهش کیفی، با روش تحلیل گفتمان به بررسی فرایند جهانی شدن و گسترش فرهنگ غربی در جوامع مختلف از جمله کشور اسلامی ایران و تاثیر آن بر سبک زندگی و تعلیم و تربیت در خانواده میپردازد.
گسترش جهانیشدن فرهنگ در سالهای اخیر، به میزان قابل توجهی سرعت و شدت گرفته است. فرهنگ مصرفی، مردم را تشویق میکنند که بیش از نیازهای زیستی خود مصرف کنند. گسترش زبانهای اروپایی به ویژه زبان انگلیسی، تغییر الگوهای پوشش و جهانگیر شدن مد غربی، نوع تغذیه و از همه مهمتر دگرگونی آداب و رسوم، ارزشها، آرمانها و باورها نظیر فردگرایی، لذت گرایی و نهایتاً سکولاریزه شدن تمامی ابعاد زندگی، محصول تمسک به فرهنگ غرب است.
این در حالی است که از ویژگیهای سبک زندگی ایرانی اسلامی محوریت خدا و دین و به تبع آن سادگی در مقابل مصرفگرایی و استفاده از منابع و ثروت های مادی و غیر مادی، در جهت تأمین رفاه بهینه است. سیاستگذاریهای فرهنگی- اجتماعی در سطح کلان بایستی ما را در رسیدن به یک سبک زندگی که تسهیلگر پایبندی به فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد، یاری کند. همچنین خانوادههای ایرانی نیز باید بیش از پیش بر آگاهی خود که بر گرفته از اصالت روح بشر و واقعیت های انسانی است، در زمینه ی ابزارهای جهانی شدن و تأثیرات آن بیافزایند و همگام با رشد و گسترش فناوری اطلاعات و در مسیر جهانی شدن، به تحکیم و تعمیق ارزش ها و اعتقادات دینی و فرهنگی خود و انتقال آن به نسل های بعدی در راستای تعلیم و تربیت صحیح بپردازند.
مقدمه
امروزه عبارت سبک زندگی کاربرد فراوان و گسترده ای یافته است و اغلب برای توصیف نوع خانه و اسباب و اثاثیه به کار میرود. اما این مفهومکلّیت بیشتری دارد و دامنه وسیعی از امور اعم از عینی و ذهنی را شامل میشود. این اصطاح محصول جهان مدرن است که در آن با تضعیف متغیرهای ساختاری نظیر طبقه اجتماعی، انتخابها و رفتارهای ذوقی مبنای شکلگیری هویت و هستی فرد به شمار میآیند. دنیای مدرن و شناسهها و تحولات آن، نظیر گسترش و پیشرفت وسایل فناوری ارتباطی، افزایش سرمایه فرهنگی در خانوادهها، دسترسی فراوان به این عناصر، در شکل دادن به سبکهای مختلف زندگی به تبع آن، شکل دادن به هویتهایی متناسب با آن سبک زندگی، تأثیر فراوان و انکارناشدنی دارد.
- باینگانی و همکاران، - 1392 یکی از امور ذهنی که در سبک زندگی تأثیر بسزایی دارد مقوله فرهنگ است. در سایه فرهنگ است که بسیاری از بایدها و نبایدهای زندگی انسان شکل میگیرد. فرهنگ دارای ابعاد گوناگونی است که هر کدام به نوبه خود می توانند در زمینه سبک زندگی به تبع آن ارتقا و یا تنزل کیفیت زندگی اثر گذار باشند. از طرف دیگر پیچیدگی جوامع جدید و فرایند رو به گسترش جهانیشدن توجه به مقوله فرهنگ را بیش از پیش لازم و ضروری کرده است.
جغرافیا، سیاست و فرهنگ همواره سه عامل مرز آفرین در مقابل جهانگرایی بودهاند و نقش ایجاد انحصار در قلمروهای محلی و ملی را بر عهده داشتهاند. در نظام بینالملل از آغاز تاکنون، همواره فرهنگ و اختلافات ناشی از آن در کانون توجهات انسان قرارگرفته است. در بستر فرایند جهانیشدن است که به اهمیت بحث درباره فرهنگ جهانی پی میبریم. فرهنگی کهعمدتاً بر جنبه ناگوار و تهدیدآمیز این فرایند تأکید میکند.
از دهه 1990 بحثهای مختلفی مطرح شد مبنی بر اینکه »آیا جهانی شدن منجر به همانندسازی فرهنگها و کاهش سبکهای زندگی متنوع می ّ گردد؟« دو سؤال مهمی که در این بین مطرح میشوند عبارتاند از نخست: »آیا سبک زندگی فارغ از زمان، فرهنگ و موقعیت جغرافیایی یا به دیگر سخن سبک زندگی فرا فرهنگی و فرا تاریخی وجود دارد؟« و دیگر »سبک زندگی بر کدام یک از گفتمانهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی بیشتر تأکید دارد؟ - Bendikter, 2011: 7 - « بر این اساس، در بررسی سبک زندگی باید به عوامل مختلفی توجه کرد، اما آنچه با سبک زندگی پیوند عمیق و ناگسستنی یافته، مصرف - در تمام ابعاد و جنبههایش - است.
در واقع؛ بحث از سبکهای زندگی در جامعهای موضوعیت دارد که مصرف انبوه و فرهنگ مصرف گرایی در آن وجود دارد. این مصرف گرایی در جامعهای رخ میدهد که در آن فزونی کالاهای مادی وجود دارد؛ پدیدهای که در عصر کنونی شاهد آن هستی. - باینگانی و همکاران، 1392، ص - 57 از جمله تأثیرات عمیق پدیده مصرف گرایی، انتقال این شیوه از سبک زندگی به نسل بعد در راستای تعلیم و تربیت حاصل از خانواده میباشد. در همین راستا پژوهش پیش رو به بررسی پدیده جهانی شدن فرهنگ و تأثیر اشاعه فرهنگ مصرفی بر سبک زندگی خانواده ایرانی و انتقال آن به نسل های بعد می پردازد.
سبک زندگی اسلامی-ایرانی و تعلیم و تربیت
سبک زندگی، مجموعهاینسبتاً هماهنگ از همه رفتارها و فعالیتهای یک فرد معین در جریان زندگی روزمره است که مستلزم مجموعهای از عادتها و جهتگیریها و بنابر این، برخوردار از نوعی وحدت است. - گیدنز3، - 1388 سبک زندگی درحوزه مطالعات فرهنگی به مجموعه رفتارها والگوهای کنش هرفرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی باشد،اطلاق میشود.
