بخشی از مقاله
چکیده:
دین، مذهب و اعتقادات معنوی در زندگی انسان دارای اهمیت ویژه می باشد و می تواند روی جنبه های مختلف زندگی و حتی میزان امیدواری افراد تأثیر بسزایی بگذارد. و پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط جهت گیری مذهبی - درونی/بیرونی - و کیفیت زندگی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانشجویان و کلیه طلاب شهرستان رفسنجان که در سال تحصیلی 91-92 مشغول تحصیل بودند.
نمونه ی آماری پژوهش به حجم 120 نفر به روش نمونه گیری خوشه ایی انتخاب شد. طرح پژوهش، روش همبستگی بود و برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه جهت گیری مذهبی آلپورت، پرسشنامه کیفیت زندگی - WHOQOL-BREF - استفاده شد. داده ها با استفاده نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.نتایج نشان داد که ضریب همبستگی جهت گیری مذهبی درونی و کیفیت زندگی از نظر آماری معنادار بوده است و تفاوت معنی داری در بین طلاب و دانشجویان در کیفیت زندگی و جهت گیری مذهبی مشاهده شد . - P<./.5 -
مقدمه و بیان مسئله
تاریخ بشریت نشان داده است که انسان دین ورز 4 قدمتی دیرینه دارد و آنچنانکه از مطالعات باستان شناسی و انسان شناسی از اعصار بسیار دور برمی آید، مذهب به عنوان جزء لاینفک زندگی بشری، در تمامی اعصار بوده است. - صادقی جانبهان و نجم عراقی، . - 1378 از دیرباز باورهای معنوی به عنوان جزئی از اجزای سلامت شناخته می شدند. همه ادیان معتقد هستند که ارتقای سلامت فقط محدود به بعد جسمی نمی شود و بعد روحی را نیز دربر می گیرد.
در سال های اخیر سازمان جهانی بهداشت، در طبقه بندی بیماری ها در برنامه ICD-10 ، بعد روحی را نیز اضافه کرده است - عزیزی، . - 1389 دیدگاه روانشناسی در بهداشت روانی این باور است که انسان نه زیستی، روانی و اجتماعی، بلکه » زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی « است و هر نوع مداخله روانشناختی باید کل این ابعاد را در برگیرد و تمرکز بر روی بعد معنوی انسان روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می شود - شهیدی، . - 1378
اهمیت معنویت و رشد معنوی انسان در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. پیشرفت علم روانشناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کند و اهمیت بیشتری بیابند. مردم جهان، امروزه بیش از پیش به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند و روانشناسان و روانپزشکان هم به طور روزافزون در می یابند که در همه موارد برای درمان اختلالات روانی1 ، استفاده از روش های متعارف کافی نیست - شهیدی و شیرافکن، . - 1383 از نظر روان شناسان، آرامش روانی واحساس رضایت از زندگی، از ویژگیهای اساسی در افراد سالم و بهنجار است.
بررسی حالات روحیات فرد با ایمان نیز حاکی از آرامش خاطر درونیشان است. از جنبه نظری، باور های مذهبی فرد در سازش با تنیدگی نقش داشته و می توانند ارزیابی های فرد را از رویداد ها تحت تاثیر قرار دهند به طور مثال جهت گیری مذهبی درونی باعث خواهد شد که فرد از عزت نفس، برد باری و سلامت روان بالاتری برخوردار بوده است - برگین و همکاران ، - 1987 مذهب سیستم سازمان یافته ای از باورها شامل مشارکت ، سنت ، ارزش ها ی اخلاقی ، رسومات، مشارکت در یک جامعه دینی برای اعتقاد راسخ تر به خدا یا یک قدرت برتر است جهت گیری مذهبی به منزله مرجعیت بخشیدن به ساختار روابط و مناسبات انسان در تمام ابعاد آن، در پرتو رابطه انسان با خدا تعریف شده است جهت گیری مذهبی4 به دو صورت »درونی«5 و »بیرونی«6 می باشد. وی قابل قبول ترین روش متمایز کردن این دو قطب مذهب را این می داند که بگوییم شخصی با »مذهب بیرونی« مذهبش را به کار می گیرد؛ در صورتی که شخص دارای »مذهب درونی« با مذهبش زندگی می کند.
آلپورت مذهب بیرونی را به عنوان یک مذهب نا بالغ یا کمتر رسش یافته نسبت به مذهب درونی توصیف می کند - هانسبرگر7، هانسبرگر7، به نقل از ایرانشاو8، . . - 1998 ریپن تروپ - - 2006 در پژوهش های خود بیان کرد که بین اعمال مذهبی و کیفیت کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد و در واقع انجام اعمال مذهبی مثل نمازخواندن و حضور در مکان های مذهبی با کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان مرتبط است.
کیفیت زندگی واژه جدیدی نیست و حتی ریشه در اعتقادات توحیدی دارد و براساس درک ذهنی هر فرد از حس خوب بودن و رضایت از زندگی استوار می باشد - کاتسچینگ9، . - 2006 سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را این گونه تعریف می کند: کیفیت زندگی برآیند طیف های مختلف زندگی مانند عوامل تعیین کننده سلامت، شادی - از جمله راحت بودن محیط فیزیکی رضایت شغلی - ، آموزش دستاوردهای اجتماعی و هوشی، آزادی عمل، عدالت و نبودن ستم است - پارک10، . - 1380 دزوتر و همکاران - - 2009 نشان دادند که مذهب و معنویت به طور بالقوه می توانند به وسیله بهبود سلامت انتزاعی از طریق حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله با تنیدگی و چالش، کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. کراس - 2002 - و راسیک و همکاران - 2011 - بیان کردند جنبه های معنویت با سطوح پایین تر افسردگی و کاهش معنی دار خودکشی مرتبط بوده است و تندرستی معنوی با کیفیت کلی زندگی، حتی بعد از بررسی تندرستی فیزیکی و روانی مرتبط است.
هاکنی و ساندرز - - 2003 در بررسی رابطه معنویت با سلامت روان شناختی دریافتند که افرادی که اعتقادات مذهبی B معنوی قوی تری دارند در آزمون های سلامت روانی و جسمانی نمره های بالاتری کسب می کنندنتایج بررسی های فرل، هاسی و گرنت - - 1995 حکایت از این دارند که میزان معنویت با کیفیت کلی زندگی رابطه دارد. بنابراین، تجارب مذهبی و معنوی نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی دارد. در سال های اخیر توجه به بعد معنوی زندگی افراد و ارتقای سطح زندگی توجه ویژه ایی شده است.
در این میان، دانشگاهیان و روحانیان علاوه بر اهمیت نقش و جایگاهشان به عنوان دو گروه مرجع مهم در جامعه ایران، ارتباط ویژه ای نیز با مسئله دین و دینداری دارند. روحانیان مفسران و مبلغان رسمی دین هستند و معمولا حافظان و پاسداران سنت دینی و دین سنتی بوده اند؛ دانشجویان نیز به عنوان سرکاروان های رشد علمی در نهادهایعلمیِ جدید دیده می شوند که با عقلانیت مدرن که در جامعه شناسی دین عامل مهمی در ایجاد تحول در نهاد دین، فهم دینی و نقش دین در جامعه به حساب می آید، ارتباط وثیقی دارند - اینگلهارت، 1387 و هربرت1، . - 2003
در نتیجه هدف از این تحقیق بررسی نقش مذهب در کیفیت زندگی دانشجویان و طلاب است.
روش
روش پژوهش از نوع همبستگی می باشد که یکی از انواع روش های تحقیق توصیفی - غیر آزمایشی - می باشد.
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان و طلّاب شهرستان رفسنجان که در سال تحصیلی 91- 92 مشغول تحصیل هستند تشکیل می دهند.که با استفاده از نمونه گیری خوشه ایی تصادفی ، 120 نفر 60 - دانشجو و 60 طلبه - انتخاب شدند و پرسشنامه های موردنظر را تکمیل کردند. ابزار پژوهش پرسشنامه جهت گیری مذهبی: آلپورت و راس در سال 1950 مقیاس را برای سنجش جهت گیری های درونی و بیرونی مذهب تهیه کردند.
این پرسشنامه دارای 20 ماده است که 11 ماده آن مربوط به جهت گیری مذهبی بیرونی و 9 ماده آن مربوط به جهت گیری مذهبی درونی است. در ایران همبستگی درونی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/71 و پایایی بازآزمایی آن 0/74 است - مختاری و همکاران، . - 1380 پرسشنامه کیفیت زندگی : - WHOQOL-BREEF - این ابزار، فرم خلاصه شده پرسشنامه کیفیت زندگی است که از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان یک ابزار چند وجهی و چند زبانه برای ارزیابی کیفیت زندگی با قابلیت استفاده در فرهنگهای مختلف تدوین شده است.
