بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین جو سازمانی وکیفیت زندگی کاری با بهره وری کارکنان آموزش وپرورش ناحیه یک ارومیه می باشد. طرح تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان رسمی و قراردادی می باشد.که 588نفر بودند. نمونه پژوهش234نفر از کارکنان را تشکیل می دهد که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند . ابزار های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه جو سازمانی وپرسشنامه کیفیت زندگی کاری وپرسشنامه بهره وری می باشد. جهت تعیین پایایی پرسشنامه ها از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که در تمام موارد کفایت ابزارها محرز شد . داده ه ای گرد آوری شد ه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون،تحلیل رگرسیون چند گانه وتحلیل مسیر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند که نتایج نشان می دهد که بین جو سازمانی وبهره وری و همچنین بین ابعاد کیفیت زندگی کاری و بهره وری رابطه مثبت ومعنی داری وجود دارد. جوسازمانی به عنوان متغیر اثرگذار بر کیفیت زندگی کاری می باشد و همچنین بر بهره وری اثر مستقیم دارند.
کلید واژه: جو سازمانی،کیفیت زندگی کاری، بهره وری
مقدمه
کمال طلبی یکی از ویژگی های انسان و مهم ترین عامل پیشرفت وی در طول تاریخ حیات اوست . بهره وری نیز یکی از فعالیتهای ارادی انسان و از جمله شاخص های رسیدن به کمال در نظام های ساخته انسان است . تلاش انسان همواره معطوف به کسب حداکثر بازده از حداقل منابع بوده است .بر این اساس،موضوع بهره وری،امری جدیدی نیست وقدمتی برابر طول تاریخ زندگانی بشر دارد . امروزه،بهره وری به عنوان یکی از مهم ترین زمینه های توسعه مطرح است وتلاش برای دست یابی به حد مطلوبی از آن جز،اهداف عالی واستانداردهای زندگی مردم دنیا تلقی می گردد - تولنتینو،. - 2000 انسان از دیرباز در اندیشه درست وکارا وثمر بخش از توانا یی ها ،امکانات ومنابع در دسترس خود بوده است . در عصر کنونی این امر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است .
بهره وری فراتر از یک معیار ،به عنوان یک فرهنگ ونگرش ،با کار وزندگی مطرح شده وبهبود آن منشاء اص لی توسعه اقتصادی است .عوامل بیشماری در ارتقاء وبهبود بهره وری وعملکرد نقش دارند .اما با نظر اکثر صاحبنظران منابع انسانی با ارزش ترین وبرجسته ترین عامل در دست یابی به هدف های سازمان محسوب می شود.یکی از مظاهر موفقیت یک مدیر استفاده درست و بهینه از منابع مادی - تجهیزات و سرمایه، ... - و منابع انسانی سازمان متبوع خود است .افزایش نرخ بهره وری و موفقیت سازمان در گروه به کار گیری درست از از منابع مادی وانسانی در جریان کار است .در جهان رقابتی امروز که بهره وری در همه زمینه ها افزایش یافته است تنها سازمان ها یی می توانند در این دنیای پر تلاطم باقی بمانند که به بهترین وجه ازمنابع خود استفاده نموده و بیشترین بهره وری را داشته باشند - فرخی ،. - 1386
پاره ای از این عوامل تحت عنوان شاخص کیفیت زندگی کاری مطرح گردیده است - اسدی،. - 1387باید توجه داشت که بهر ه وری بالاتر باعث ارتقاء سطح زندگی و رفاه اجتماعی می شود درآمدها با استفاده بهینه از نهادها و تولید ستادها مناسب تر وبیش تر افزایش می یابد و این خود باعث می شود که تولید به نحوی مناسب تر رشد یابد و در دنیای پررقابت توفیقاتی حاصل شود این موقعیت خود باعث رونق کسب و کار و در نتیج ه کیفیت برتر زندگی جامعه می گردد و فرآیند یادشده جز با نگرش درست به بهره وری و ارتقای آن تحقیق نخواهد پذیرفت - طوسی ، . - 1384کارکنان ارزشمند ترین دارایی ما هستند .نیروی انسانی است که با برخورد مناسب می تواند مثبت و در جهت اهداف سازمان ویا در صورت عدم هد ایت در خلاف اهداف سازمان گام بردارد.
از این رو شناخت رفتار نیروی انسانی در مدیریت اهمیت ویژه ای دارد. البته این شناخت ونگه داری از منابع انسانی صرفا نگه داشتن افراد در سازمان نیست بلکه جوش دادن آنها با سازمان وایجاد همبستگی متقابل فرد وسازمان است.به عقیده هرسی وبلانچارد،موفقیت سازمان ها ومحیط کاری بستگی کامل به استفاده کار آمد از منابع نیروی انسانی بر پایه علوم رفتاری دارد واین چالشی است که به گونه ایفزاینده سرپرستان ،مدیران ودست اندرکاران امورکاروسازمان را به خود مشغول کرده است بدون شک شرایطی نیز که در آن می کوشیم کاری را انجاممی دهیم می تواند بر کار آمدی وسرعت کوشش هایمان اثر بگذارد . زمانی که به انجام دادن کاری مشغول هستیم،محیط بلافصل به اندازه توانایی واقعی ما برای انجام دادن آن موثر است .
در میان عواملی که میتواند رفتار کارکنان را تحت تاثیر قرار دهند،شرایط فیزیکی کار بارزتر ازهمه عوامل اند . با این حال ،نتایج اجرای برنامه های پژوهشی شرکت وسترن الکتریک در کارخانه هاتورن در سال1927،توجه روانشناسان را از موضوع گزینش و جایگزینی به ورای مسایل پیچیده روابط،انگیزش وروحیات انسانی توسعه داد . یافته های حاصل از این مطالعات معلوم کرد که شرایط ا جتماعی و روان شناختیمحیط کار به مراتب مهم تر از شرایط فیزیکی است که تحت آن شرایط،کار اجرا می شود - ابدالهی،. - 1384جوسازمانی نیز منعکس کننده نگ رش افراد از سازمانی است که نسبت به آن احساس دلبستگی می کنند و مجموعه ای ازویژگی ه ایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان موثر است - علاقمند ،. - 1376 لذا پژوهشحاضر به بررسی رابطه جو سازمانی وکیفیت زندگی کاری با بهره وری کارکنان آموزش وپرورش ناحیه یک ارومیه می پردازد.
پژوهش های مورد تحقیق
تعالی - 1374 - در تحقیقی که به عنوان »بررسی اثرات کیفیت زندگی کاری بر بهره وری کارکنان بانک های کشور« انجام داد به این نتیجه رسید که مهمترین عامل معروفیت شعب بانکها، جلب رضایت مشتریان است او توصیه کرد آموزش ه ای لازم به کارکنان بانک در خصوص برخورد مناسب بامشتریان داده شود . همچنین رفع نیازهای مادی کارکنان، از عوامل موثر در افزایش بهره وری آنان است. روسای شعب باید سعی نمایند توزیع امکانات میان کارکنان عدالت را رعایت کنند و در کنار نظارت بر کارکنان باید به آنها آزادی عمل اعظا نمایند.طوسی و ناظم - 1380 - در تحقیق خ ود تحت عنوان »رابطه سبک رهبری و جو سازمانی با بهره وری خدمات مدیران آموزشگاه ها دردبیرستان های شهر تهران - « به این نتیجه رسید که بهره وری خدمات مدیران آموزشگاه ها با سطح های سه گانه فضای سازمانی محیط های آموزشگاه ها ارتباط مستقیم دارد .
و عواملی مانند پاداش، دوستی، پشتیبانی و هویت که از بعدهای سازنده فضای سازمانی است، به طور ضمنی در روحیه مدیران و بهتر شدن روحیه معلمان و در نتیجه بهرهوری خدمات مدیران آنان به طور مستقیم اثر دارد.کریم زاده - 1381 - در پژوهش خود تحت عنوان رابطه بین جو سازمانی بر بهره وری کارکنان اداره برق شهرستان جهرم به این نتیجه دست یافت که جو باز در سازمان بر افزایش بهرهوری کارکنان تأثیرگذار میباشند و وجود فرهنگ غیر رسمیدر سازمان،علاوه بر ایجاد رضایت بیشتر در کارکنان ازشغلشان، بهرهوری بیشتری را منجر خواهد گشت.کریموند - 1383 - پژوهشی با عنوان »بررسی رابطه زندگی کاری با بهره وری آنان در آموزش و پرورش شهر تهران » انجام داد و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان رسمی و قرار دادی و پیمانی شاغل در مناطق 14 -13 - 9 آموزش و پرورش تهران، حجم نمونه 200 نفر از کلیه کارکنان مناطق یاد شده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بهرهوری اچیو و این نتایج حاصل شده است :بین کیفیت زندگی کاری کارکنان با بهره وری آنان در آموزش و پرورش همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد .
بین میزان مشارکت کارکنان در امر تصمیم گیری با بهره وری آنان همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد . بین پرداخت های منصفانه حقوق و مزایا در سازمان با بهره وری کارکنان همبستگی مثبت و معنا دار وجود دارد. بین جنسیت کاکنان با بهرهوری آنان رابطه معنی دار وجود دارد.دهقان نیری و صالحی - 1387 - در پژوهشی تحت عنوان کیفیت زندگی کاری و بهره وری پرستاران بالینی و ارتباط آنها با یکدیگر« را مورد مطالعه قرار داد جامعه پژوهش را کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران تشکیل می دادند که 360 نفر نمونه تصادفی از بین آنها گرفته شد و یافته ها نشان دادند که ر ابطهی معنا داری بین بهره وری و کیفیت زندگی کاری وجود دارد مدیران می توانند با اتخاذ راه کارهای مناسب کیفیت زندگی کاری و مولفه های مهم کیفیت زندگی کاری پرستاران را ارتقا داده و شرایط لازم جهت بهبود کیفیت ارائه خدمات و بهره وری پرستاران را فراهم سازند.
وهان - 1983 - 1 در پژوهشی تحت عنوان »رابطه تحصیل، آموزش و تجارب مدیر با فضای سازمانی و بهره وری« که در یک واحد خرده فروشی یک شرکت رایانهای انجام شده دریافت که فضای سازمانی با بهرهوری رابطه مستقیم دارد و عملکرد مدیران، با تحصیل، آموزش و تجارب آنان مرتبط است.»ویت - 1985 - 2« نیز در پژوهش خود تحت عنوان »فضای سازمانی برای بهرهوری به مثابه نوید دهنده بهره وری سازمانی« به وجود رابطه بین فضای سازمانی و بهرهوری دست یافت.لیتوین و استرینجر - 1986 - 3 در مطالعات خود دریافتند که جو سازمانی خود کامه مبتنی بر تصمیم گیری متمرکز موجب کاهش بهره وری و رضایت شغلی در کارکنان میشود و در مقابل جو دوستانه موجب افزایش رضایت شغلی و نگرش مثبت در کارکنان میشود.
یافتههای دیسنز و رابینز - 1988 - 4 نشان می دهد که کیفیت زندگی کاری، برخورداری ازمحیط کاری است که مناسب کارکنان باشد . به عبارت دیگر، با اعمال آزادی و استقلال، تأثیر،حسن تعلق، پیشرفت و توسعه و پاداشهای درونی میتوان بهرهوری را در سازمانها بهبود بخشید.هیلبر - 1990 - 5 در پژوهش خود دریافت که عواملی از جو سازمانی مانند نقش سازمانی، سلسله مراتب و ساختار سازمانی با عملکرد شغلی،رضایت شغلی و بهرهوری رابطه مستقیم و معنا دار دارند.بوید - 1997 - 6 در پژ وهشی تحت عنوان جو سازمانی دانشکده و تأثیر آن برگروه های آموزشی نشان داد که در دانشکده های که جو سازمانی باز دارند، میزان خلاقیت رضایت شغلی و بهرهوری کارکنان و گروههای آموزشی در سطح بالایی قرار دارد.
