بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با هدف بررسی علل، آثار، حدود و کیفیت حجاب و عفاف اسلامی و انواع آن با توجه به آیات 30 و 31 سوره نور صورت گرفته است. خداي تعالی در این آیات از زن میخواهد به عنوان یک انسان، ارزش وجودي خویش را بشناسد و خود را ملعبه دست نامحرمان نسازد و از سوي دیگر همگان به خصوص مردان را به چشمپوشی از نامحرم دستور میدهد. در این آیات جواز کشف حجاب در مقابل محارم، غریزهتبرّج زنرا جهت میدهد که خودآرایی وي مختص به شوهر باشد و منع آن در برابر نامحرم، این غریزه را کنترل میسازد و از مرزشکنی جلوگیري میکند. البته این آیات علاوه بر میزان پوشش ظاهري، به حجاب در رفتار و نگاه نیز پرداخته است که این اشاره به مفهومی فراتر از داشتن حجاب ظاهري یعنی عفاف اشاره دارد. در این مقاله، روش تحقیق به صورت تحلیل محتوایی است که به شیوه کتابخانهاى جمعآورى شده است. نتیجه آنکه تنها با پوشش زنان نمیتوان اد عاي عفاف کرد، زیرا بیش از آنکه تن زن، مرد را به سوي خود دعوت کند، کردار و گفتار وي تحریک - کننده است، و حرکات او را، نگاههاي او را، و... حجابی دیگر باید که عفاف مستلزم آن است.
واژگان کلیدي:تبرّج، چشمچرانی، حجاب، خمار، عفاف.
مقدمه
گاهی شنیده میشود که برخی افراد وقتی مسأله یا حکمی را درباره موضوعی میشنوند و پذیرش آن برایشان سخت است، بلافاصله میگویند: »چه کسی چنین حرفی زده، این کجاي قرآن آمده!« یا »من فقط قرآن را قبول دارم، کجاي قرآن چنین چیزي گفته!.« در برخورد با این افراد بهترین کار این است که برایشان از آیات قرآن دلیل و سند آورد؛ از این جهت بررسی دقیق آیات قرآن و فهم عمق و معنی آنها و همچنین دانستن علل و آثار احکام اشاره شده در قرآن از اهمیت بالایی برخوردار است تا علاوه بر افزایش معرفت خویش و پاسخگویی به سؤالات خود، بتوان به سؤالات دیگران در این زمینه نیز پاسخی قاطع و قانعکننده داد.
انگیزه اصلی از انتخاب موضوع این مقاله، علاوه بر علاقه شخصی به مطالعه در این زمینه، پاسخ به سالاتیؤ است که از طرف مخاطبین، خصوصاً نسل جوان مطرح میشود. چرا که یکی از مهمترین موضوعات مطرح در ذیل تهاجم فرهنگی، ایجاد شبهات عدیده در خصوص ضرورت و حدود پوشش بانوان در جامعه از سوي معاندان اسلام و نظام جمهوري اسلامی ایران میباشد که با بهرهگیري از ابزار رسانهاي خود در پی نهادینه نمودن این تلقیهاي انحرافی در اذهان نسل جوان ما هستند.به بسیاري از پرسشها و شبهاتی که پیرامون فلسفه حجاب و عفاف مطرح میشود میتوان با بهرهگیري از آیات قرآن پاسخ داد. خداوند سبحان به عنوان خالق انسان و کسی که به خوبی انسان و نقاط قوت و ضعف وي را میشناسد براي زندگی او برنامهاي جامع و کامل که حجاب نیز بخشی از آن است در نظر گرفته است و آن را از طریق رسول اکرم - - و کتاب آسمانی خویش به دست بشر رسانده است.
قرآن کریم مجموعهاي شکوهمند از آیات الهی است. اعجاز شگفتانگیز ظاهر در کنار اعجاب تفکر برانگیز باطن، کتاب جاودانه هدایت را براي رستگاري بشر به ارمغان آورده است. پیوند با این کتاب، راه دستیابی به سعادت همیشگی است. با اینکه خداوند در قرآن به جزئیات احکام نماز و زکات اشاره نکرده و بیان آنها و بسیاري از مسائل دیگر را به عهده پیامبر - - گذارده، ولی در بیان مسائل خانوادگی و تربیتی به ریزترین مسائل پرداخته است.خداوند کریم در آیات 30 و 31 سوره نور ابتدا همگان به خصوص مردان را به چشمپوشی از نامحرم دستور میدهد سپس علاوه بر مشخص کردن حدود حجاب و محارم زنان به این نکته میپردازند که کامیابیهاى جنسی اعم از آمیزش و لذتگیريهاى سمعی و بصري و لمسی مخصوص به همسران است و غیر از آن گناه، و مایه آلودگی و ناپاکی جامعه میباشد.
پیشینه تحقیق
گرچه موضوع حجاب و عفاف از ابعاد مختلفیمخصوصاً با توجه به»آیات حجاب در قرآن« مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته و کتب و مقالات فراوانی در این باره تدوین شده است، ولی بهطور خاص به »حجاب و عفاف اسلامی در آیات 30 و 31 سوره نور« در تمامی ابعاد، پرداخته نشده است. در اینجا به دو مورد از تحقیقاتی که به بررسی کلی پیرامون موضوع حجاب در آیات قرآن پرداختهاند، اشاره میشود.خانم مهناز فرمهینی، دانشجوي کارشناسی ارشد گرایش تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش - تعلیم و تربیت اسلامی - ، در مقاله »بررسی سوره مبارکه نور و دلالتهاي تربیتی آن« پس از معرفی سوره نور به موضوعات مطرح شده در این سوره میپردازد از جمله مسأله عفاف، زنا، تهمت، شیطان، نفاق، فاسق، حریم خانه و خانواده، چشم، حجاب، ازدواج، صفات خداوند، ضرورت معاد و... .
در پایان نیز به بررسی آیات سوره مبارکه نور و اهداف و محتوا و روشهاي آن میپردازد. ]پایاننامه براي دریافت درجه کارشناسی ارشد، بررسی سوره مبارکه نور و دلالت-هاي تربیتی آن، تابستان 91، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي.[خانم شمسی آقامیري، دانشجوي کارشناسی ارشد گرایش فقه و مبانی و حقوق اسلامی، در مقالهاي تحت عنوان »آیات الاحکام حجاب و عفاف« ابتدا به مفهومشناسی و تاریخچه آیات الاحکام میپردازد و سپس آیات الاحکام حجاب را بیان میکند و در ذیل آن به آیات 30 و 31 سوره نور، ترجمه، شأن نزول، معانی لغات و تفسیر نیز میپردازد. در پایان نیز فتاواي مشهور فقها را بیان میکند. ]
پایاننامه براي دریافت درجه کارشناسی ارشد، آیات الاحکام حجاب و عفاف، تابستان 95، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي.[تفاوت پژوهش حاضر با سایر پژوهشها و مقالات در این است که در این مقاله به همه آیات حجاب پرداخته نمیشود بلکه فقط مسأله حجاب در آیات 30 و 31 سوره نور بررسی میشود. مزیت این پژوهش نیز در این است که به مسائل حاشیهاي مانند تاریخچه حجاب، فتاواي فقها درباره حجاب و... نمیپردازد بلکه صرفاً به مسائل و موضوعات مطرح شده در این آیات، به صورت موردي و تک به تک، پرداخته شده و در ذیل هر بخش از آن روایات و احادیثی درباره آن و همچنین دلایل و علل عقلی و علمی پیرامون آن موضوع آورده شده است.
به عنوان مثال از میان انواع حجاب مورد اشاره در قرآن مثل حجاب چشم، گوش، زبان، قلب و حجاب رفتاري، فیزیکی - تن - و... تنها به سه مورد از آنها که در این آیات به آن اشاره شده است، یعنی حجاب چشمیغُضﱡوا - نْ مأَبصارِهوجلْیحجابموبِهِنﱠضْرِب - ،ظاهرينَو - بِخُملایب - دورِهینَحجابنﱠزِینَتَهعرفتاريولیلاینﱠ - ضْرِب نَ ﱠ لیعلَم ما ،ی پرداختهخْفینَشدهماستنْ زِینَتوعلاوههِنﱠ - برتفاسیر بزرگان و علما، به احادیث و روایات وبدون شک در عصر ما که بعضی نام آن را عصر برهنگی و آزادي جنسی گذاردهاند و افراد غربزده، بیبند و بارى را جزئی از آزادي میدانند سخن از حجاب گفتن براي این دسته ناخوشایند و گاه افسانهاى است متعلق به زمانهاى گذشته! ولی مفاسد بیحساب و مشکلات و گرفتاريهاى روزافزونی که از این آزاديهاى بیقید و شرط به وجود آمده سبب شده که تدریجا گوش شنوایی براي این سخن پیدا شود و چه سخنی بهتر و شیواتر از سخن پروردگار در کتاب آسمانیاش »قرآن کریم.«
.1 تعریف لغوي واژگان
1.-1تبرّج
یکی از ویژگیهاى مهم زنان، خصیصه تبرّج و خودنمایی است که به صورت غریزى و طبیعی در آنان وجود دارد. کلمه « »تبرّجکه در قرآن آمده، از کلمه »برج« گرفته شده و به معناى ظاهر شدن در برابر مردم است؛ همانگونه کهبرج قلعه، براى همه هویدا است. لویس معلوف در کتاب المنجد چنین آورده است:تَبرﱠجت» المرأةُ: اظهرت زینتها و محاسنها للأجانب.[1] «در فرهنگ معین تبرّج به معنی نشان دادن زن زینت خود به دیگران آمده است. []2
.2-1 چشمچرانی
چشمچرانی یا » ویریسم« واژهاي فرانسوي است، گرفته شده از »ویر« به معناي »تماشاگر.« فرد چشمچران داراي تکانهاي غیر قابل کنترل براي دید زدن دیگران و معمولاًغریبهها بهطور دزدانه دارد. چشمچرانها عموماًمرد هستند و معمولاًخود را مخفی نگه میدارند .چشمچرانی در مقابل »غض بصر« و چشمپوشی، به معناي نگاه خیره و شهوتآلود به نامحرم است که با انگیزه لذتطلبی جنسی انجام میشود.در فرهنگ فارسی معین آمده است: »چشمچران: کسی که از روي هوس به زنان نگاه میکند. [3] « و در لغتنامه دهخدا در ذیل واژه چشمچران میخوانیم: »چشمچران: نظرباز. کسی که چشمچرانی و نظربازي کند. آن کس که به تماشاي خوبرویان و زیبارخان در مجالس و معابر سرگرم شود.« و در ذیل واژه چشمچراندن آمده است: »چشم-چراندن: کنایه از اکتساب فیض دیدار کردن و دیدن چیز مرغوب و تماشا کردن آن.[4] «
.3-1 حجاب
معناي حجاب از نظر لغت: -1 پرده -2 رادع -3 مانع -4 سد. -5 حائل بین دو چیز میباشد که این چند معنا همه برگشت به حائل حسی میان دو جزء میکند و یا میتوان گفت به معناي هر حائلی و اعم از حسی و غیر حسی می-باشد یعنی، »کل ستر مطلوبک عن عینک فهو حجاب« هر چیزي که بین تو و بین آنچه دوست داري حائل شود، آن حجاب است، چه مادي و حسی باشد و چه نادیدنی و معنوي .[5]در لسان العرب چنین آمده است: »الحجاب: الستر و امراه المحجوبه: قد سترت بستر«؛ »حجاب یعنی پوشش و زن محجوب یعنی زنی که با پوششی پوشیده شده باشد.[6] «حجاب از ریشه حجب و در لغت به معناي بازداشتن و ممانعت از رسیدن به چیزي آمده است.[7]
