بخشی از مقاله

اهمیت و ضرورت عفاف و حجاب در جامعه اسلامی


چکیده:

حجاب و عفاف همواره بخشی عمده از رسالت انبیاء و اولیاء ادیان و علما بوده است زیرا حفظ حجاب و عفاف به حذف بسیاري از گناهان کمک می کند و رعایت حجاب اسلامی، به تهذیب و تزکیه نفس و ملکات نفسانی پرداخته و قرب الهی را نصیب انسان می کند مسئله ي حجاب که یک دستور دینی است و از مسائل مهم جامعه ماست و با بسیاري از مسائلی پیوند خورده، داراي ابعاد سیاسی، اقتصادي و فرهنگی شده است . این مسئله از آن جهت که خطابش با زنان است ، به نیمی از جمعیت جامعه مربوط است و از آن جهت که در تنظیم روابط زن و مرد نقش دارد به همه افراد جامعه مربوط میشود حجاب به معنا پوشش بیرونی و عفاف به معنا پوشش درونی ، این دو عامل باعث سلامت جامعه است و در صورت نبود این دو موجب به وجود آمدن مشکلات و اثرات مخرب زیادي درجامعه خواهد شد بنابراین رعایت و ترویج عفاف و حجاب در جامعه اسلامی یکی از دغدغههاي امروز جامعه اسلامی به شمار میرود که یکی از موضوعات حساس در جنگ نرم نیز همین موضوع است که از سوي مقام معظم رهبري و بسیاري از علما بارها مورد تأکید قرار گرفته است.مقاله حاضر تحت عنوان اهمیت و ضرورت عفاف و حجاب در جامعه اسلامی درصدد است اهمیت و ضرورت عفاف و حجاب در جامعه اسلامی را مورد بررسی قرار دهد. طرح آن توصیفی بوده با هدفی کاربردي و به روش اطلاعات اسناد کتابخانهاي و مصاحبه و مشاهده انجام شده است، ابزار اندازه گیري تحقیق را نیز کلیه منابع علمی و کتب عفاف و حجاب تشکیل می دهد که مباحث اصلی از آنها استخراج شده است، نتایج نشان داد که در عرصه حاضر عفاف و حجاب نه تنها از ارکان و عوامل اصلی پیشرفت و توسعه هر کشوري محسوب شده بلکه بقا و دوام هر جامعه اي در گرو عفاف و حجاب می باشد.

واژگان کلیدي: عفاف، حجاب، جامعه اسلامی


-1 مقدمه

حجاب همواره بخشی عمدهاي از رسالت انبیاء و اولیاء ادیان و علما بوده است به طوري که یکی از وظایف علماي دین و جامعه مقوله عفاف است. اساس اسلام سعادت و نجات آدمی است و باورهاي دینی و احکام اخلاقی و فقهی در احکام الهی مربوط به پوشش زن نیز با این فلسفه و حکمت حکیمانه صادر شده است همانطور که بنیانگذار جمهوري اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) در ابتداي پیروزي انقلاب اسلامی، حجاب بانوان در ادارهها و سطح کشور را از اولویتهاي برنامه-هاي فرهنگی نظام شمردند و ذرهاي در این امر نرمش از خود نشان ندادند، چرا که بی حجابی و بندو باري را به حق ترفند استعمار براي تخریب و به نابودي کشیدن نسل کشورها میدانستند (7) ایشان میفرمایند توجه داشته باشید حجابی که اسلام قرار داده است براي حفظ ارزشهاي شماست هرچه را که خدا دستور فرموده است- چه براي مرد و چه براي زن-براي این است که آن ارزشهاي واقعی که اینها دارند و ممکن است به واسطه وسوسههاي شیطانی یا دستهاي فاسد استعمار پایمال شوند این ارزشها زنده بشوند .(8)

-2 اهمیت و ضرورت عفاف و حجاب

بیشک یکی از شایع ترین شبه قضاوتهاي که در عرصه فرهنگ عمومی از سوي عوام و خواص صورت میگیرد به موضوع وضعیت پوشش و آرایش زنان و مردان مربوط میشود. اهمیت حجاب و پوشش اسلامی تا جایی است که خداوند متعال در بسیاري از سورههاي قرآن از آن به عنوان یک ضرورت یاد میکند و آن را حافظ انسان در برابر بسیاري از بیماريهاي جسمی و روانی میداند از نظر اسلام حجاب فقط اختصاص به زن ندارد بلکه نوعی پرده است که در روابط میان زن و مرد وجود دارد حجاب و عفاف به عنوان یکی از آموزههاي حیات بخش قرآن کریم سنت نورانی رسول رب العالمین و خاندان مطهر صلوات االله علیه و علیهم اجمعین در فرهنگ ملی و اسلامی ما از جایگاه رفیعی برخوردار است .(16) استقرار بسیاري از شئونات اسلامی در حیات فردي و اجتماعی انسان در سایه حاکمیت فرهنگ عفاف و حجاب امکان پذیر است. تنها با وجود عفاف و حجاب اسلامی در بستر روابط اجتماعی است که میتوان انتظار داشت جامعه از امنیت و سلامت کافی براي برقراي اخلاق الهی و رشد و شکوفایی فضایل انسانی برخوردار گردد. ایجاد جامعهاي برخوردار از محیط امن و سالم که محل حضور گوهر انسانیت انسان اعم از زن و مرد و حریم آرام سیر انسان به سوي هدف متعالی خلقت خویش و نیل به تکامل و قرب الهی باشد تنها در سایه حجاب و عفاف اجتماعی میسر خواهد بود .(16)

-3 عفاف

واژه عفاف با کسر حرف اول از ریشه (عف) به معنی برخورداري از آنچه حلال نیست و خوداري از سخن یا عمل ناپسند یا به اصلاح دیگر واژه عربی است که با فرهنگ اسلامی و دینی وارد زبان فارسی شده است عفاف را به معناي خود نگهداري و باز داشتن نفس انسانی از محرمات و خواهشهاي شهوانی دانسته اند .(1)


-4 حجاب

واژه حجاب به معناي پرده، حاجب، پوشیدن، پنهان کردن و منع از وصول است ( راغب اصفهانی). حجاب پوششی است که از طریق واقع شدن در پشت پرده، تحقق می یابد. به کارگیري کلمه حجاب در خصوص پوشش زن اصطلاحی نسبتا جدید است نه اینکه کلمه حجاب از ابتدا در رابطه با پوشش زن در مقابل نامحرم باشد .(11)

حجاب اسلامی : عبارت است از حفظ حیاي زن، اولا با چشم فرو بستن از نگاه به نامحرم، ثانیا پوشاندن اندام با چادر، پس حجاب درلغت به معناي مانع، پرده وپوشش آمده است ولی هر پوششی حجاب نیست بلکه آن پوششی حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد(.(11

-5 آثار و اهمیت حجاب

موفقیتهاي معنوي: حجاب بالهاي فرشتههاي زمین است، زن پوشیده از بین خود و خداي خود، خداوند را برگزیده است و از بین احکام دین و خواستههاي نفس به احکام دین رو کرده است.

مصونیت وآرامش زن: زنی که دیده نشود مورد طمع قرار نمیگیرد امنیت وآرامش خاطر از آثار بارز حجاب اسلامی است انسان در پناه محافظ، احساس آرامش بیشتري دارد پوشش دینی نیز نگهبان زن از نگاههاي آلوده و آسیبهاي احتمالی است که به زن مصونیت وآرامش می بخشد وهرچه این پوشش کاملتر گردد درصد امنیت وحفاظت آن بالاتر می رود.

سلامت وزیبایی : حجاب اسلامی تجلی زیبايهاي معنوي زن است بدون شک حجاب دینی، زن را از آفات و بیماريهاي بسیاري بیمه میکند و میتواند طراوت و جمال او را پایدار سازد زحمت حجاب حق بیمهاي است که زن براي حفظ آرامش و سلامت آرامش خود میپردازد زیرا حجاب پردهاي است که از ورود تیرهاي نگاه سخنان بیهوده و مشکلات دیگر به درون محیط امن او جلوگیري میکند زن بیحجاب آسیب پذیر است وقتی که زن از حجاب دینی خود خارج میگردد آفات فراوانی سلامت او را از بین می برد . حجاب زن را پاینده تر، سالمتر وپاکیزه تر نگاه می دارد.

کاهش مفاسد: پوشیدگی زنان و رفتار متین جوانان در اجتماع همواره سدي محکم در برابر وسوسه هاي شیطانی بوده است مقایسه آمار جنایات جنسی در جامعه نشان میدهد که زنانی که داراي پوشیدگی و محجب هستند نقش مهمی در کاهش مفاسد اجتماعی دارند زیرا بسیاري از جنایات جنسی، با عفت و پاکدامنی جوانان و حجاب زنان از بین میرود وقتی که عفت در نگاه و رفتار و کردار وجود داشته باشد تحریکات جنسی هیجانات وعشقهاي کاذب که بسیاري از جوانان را گرفتار کرده است نیز از میان می رود و سلامت اخلاقی نیز برجامعه حاکم می شود .(12)

-6 عفاف در قرآن کریم

عفاف به دو صورت (یستعفف) و (تعفف) در قرآن کریم و مجموعا در چهار آیه مبارکه آمده است. عفاف با توجه به متن آیات معانی گوناگون میپذیرد که میتوان به این صورت آن را بیان نمود.

-1 عفت به معناي خویشتن داري در اظهار نیاز -2 عفت به معناي خویشتن داري و خود داري از تصرف مال -3 عفت به معناي پاك دامنی


-4 عفاف به معناي پوشیدن چادر .(13)

-7 آثار و فواید حجاب

حجاب و پوشش در ابعاد مختلف، داراي آثار و فواید زیادي است که بعضی از مهم ترین فواید آن عبارتند از:-1 فایده حجاب در بعد فردي -2 فایده حجاب در بعد خانوادگی -3 فایده حجاب در بعد اجتماعی(.(16

-8 رابطه حجاب و عفاف

حجاب در کتاب هاي لغت به معناي پوشش، پرده و مانع آمده است به نگهبان حاجب میگویند چون مانع ورود اغیار و بیگانگان در یک حریم و محیط خاص میگردد بنابراین حجاب و پوشش زن نیز به منزله یک حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرم است که قصد نفوذ در حریم ناموس دیگران را دارند. دیدیم که همین مفهوم منع و امتناع در ریشه لغوي عفت نیز وجود دارد بنابراین دو واژه (حجاب) و (عفت) در اصل معناي منع و امتناع مشترك اند. تفاوتی که بین منع و بازداري حجاب و عفت است تفاوت بین ظاهر و باطن است، یعنی منع و بازداري در حجاب مربوط به ظاهر است ولی منع و بازداري در عفت مربوط به باطن و درون است چون عفت یک حالت درونی است ولی با توجه به این که تاثیر ظاهر بر باطن و تاثیر باطن بر ظاهر یکی از ویژگیهاي عمومی انسان است بنابراین بین حجاب و پوشش ظاهري و عفت و بازداري باطنی انسان تاثیر و تاثر متقابل است بدین ترتیب که هرچه حجاب و پوشش ظاهري بیشتر و بهتر باشد این نوع حجاب در تقویت و پرورش روحیه باطنی بیشتر باشد باعث حجاب و پوشش ظاهري بیشتر و بهتر در مواجهه با نامحرم میگردد .(16)

پوشش ظاهري یکی از علامتها و نشانههاي عفاف است و بین مقدار عفاف و حجاب رابطه تاثیر و تاثر متقابل وجود دارد. بعضی نیز رابطه عفاف و حجاب را از نوع رابطه ریشه و میوه دانستهاند با این تعبیر که حجاب میوه عفاف و عفاف ریشه حجاب است. برخی افراد ممکن است حجاب ظاهري داشته باشند ولی عفاف و طهارت باطنی را در خویش ایجاد نکرده باشند. این حجاب تنها پوسته و ظاهري است از سوي دیگر افرادي ادعاي عفاف کرده و با تعبیري مثل من قلب پاك دارم خدا با قلبها کار دارد خود را گرم میکنند چنین انسانهایی باید در قاموس اندیشه خود این نکته اساسی را بنگارند که درون پاك بیرونی پاك می پرواند و هرگز قلب پاك موجب بارور شدن میوه ناپاك بی حجابی نخواهد شد .(16)

-9 تاثیر متقابل حجاب و عفاف بر یکدیگر

حجاب و عفاف به صورت متقابل و دو سویه بر یکدیگر اثر گذار و از همدیگر اثر پذیرند از یک طرف عفاف و تسلط بر غریزه خود آثاري دارد که متناسب با عفت در هر ساحت و عرصهاي در رفتار، گفتار و تعامل اجتماعی فرد عفیف پدیدار میگردد قرآن کریم آنجا که مومنان را به حجاب رفتاري غض بصر فرا میخواند و آنجا که دستور میدهد تا از پشت پرده با همسران پیامبر (ص) سخن بگویند آثار خلقی و نفسانی چنان رفتاري را در هر دو مورد باز میگوید در مورد نخست تزکیه را کارکرد و اثر فروبستن چشم و برآیند حجاب رفتاري میداند در مورد دوم قلمروي بیشتري براي عفاف یاد میکند و حفظ حجاب در هنگام معاشرت مردان و زنان نامحرم را مایه پیدایش و یا افزایش طهارت و پاکی قلب براي هر دو سوي تعامل و معاشرت ارزیابی میکند بنابراین حجاب و عفاف هر یک بر پیدایی و تداوم دیگري اثر گذارند .(5)


-10 حجاب راهکاري موثر و ضروري

با وجود گسستهایی که میان حجاب و عفاف بر شمردیم این دو با هم ارتباط جدي دارند حجاب و عفاف هر چند در تحلیل عقلی و برخی نمودهاي دینی تفکیک پذیرند اما در آموزههاي دینی حجاب تجسم و بازتاب بیرونی عفاف شناخته میشود و یکی نشانگرهاي عفاف، نوع پوشش، رفتار و گفتار فرد است. این رابطه چنان است که در عرف جوامع اسلامی، بین عفاف و حجاب، رابطه این همانی می بینند و به انسان عفیف، محجوب و به فرد محجوب، عفیف و صاحب فضیلت اخلاقی گفته میشود. عفاف دو ساحت دارد، ساحت درونی که به عنوان صفت و آرایه اخلاقی، جزء خود فرد، کسی بدان دسترسی و آگاهی ندارد و منشاء و خاستگاه غیرت، حیا، حجاب به شمار میرود. و ساحت بیرونی که در رفتار فرد و شیوه زندگی و معاشرت او بروز می یابد قرآناز بعد ظاهري عفاف چنین یاد کرده است ( "فجاء ته احداهما تمشی علی استحیاء) ناگهان یکی از آن دو دختر به سراغ حضرت موسی (ع) آمد در حالی که با نهایت حیا گام بر میداشت .(10)

در کلامی از امام علی (ع) نیز به دو ساحت بیرونی و درونی عفاف اشازه شده است، بر شما باد به عفت پیشگی و امانت داري، چه این دو، شریف ترین صفتی است که در نهان دارید و نیکوترین رفتاري است که آشکار میکنید و برترین فضیلتی است که ذخیره می کنید

-11 روایت حجاب حضرت فاطمه زهرا علیه سلام

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام از پدران گرامیش از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل فرمود که: روزي شخص نابینایی اجازه ورود خواست. فاطمه علیهاسلام برخاست و چادر به سر کرد. رسول خدا فرمود: (چرا از او رو میگیري، او که تو را نمیبیند) فاطمه عرض کرد ( او مرا نمیبیند، اما من که او را می بینم. و او اگر چه مرا نمیبیند ولی بوي مرا که حس میکند) رسول خدا فرمود (شهادت می دهم که تو پاره تن منی) .(14)

-12 در متن قرآن به زنان درباره نحوه پوششش دستورهایی داده شده. در آیههاي 30 و 31 سوره نور آمده

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید