بخشی از مقاله
چکیده
زن واسطه رحمت و رأفت خداوند و مظهر جمال الهی است و حیا و عفاف، تدبیری است که وی برای گرانبها-کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد بکار میگیرد . آنچه که از مطالعات متون تاریخی بر میآید نشان دهندهی آنست کهتقریباً در تمامی ملتها و آیینهای جهان ، حجاب در بین زنان معمول بوده است. لذا ادیان الهی همگی بر حقیقت پوشش زن تأکید کردهاند. نگارندگان این پژوهش برآنند تا با بررسی ایران باستان، ادیان الهی یهودی، مسیحی و اسلام، دیدگاه این ادیان را به حجاب و عفاف را با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانهای بررسی کنند .
واژههای کلیدی: حجاب، دینیهود، دین مسیح، دین اسلام
-1 مقدمه
موضوع حجاب یکی از دغدغههای مهم فرهنگی جهان محسوب میشود که بسیاری از مناسبات اجتماعی را متأثر ساخته است تا جایی که گرایش زنان به حجاب در برخی جوامع غرب، تهدیدی بزرگ بر بنیان تفکر سیاستمداران و حتی سرمایهداران اقتصادی به شمار میرود. به همین دلیل منع حجاب که در این دولتها شدت یافته است، دلیل آشکاری بر ضعف قدرتهای حکومتی در برابر تأثیرات عظیم حجاب است. واقعیت تبییت شده از دیدگاه دین بیانگر آن است که حجاب،کلید تعدیل تمایلات جنسی و کنترل فضای ارزش در جامعه است و این در حالی است که رابطه مستقیم رعایت حجاب و عفاف در سلامت روحی فرد در انسجام خانواده حقیقتی غیر قابل انکار است. بنابراین آنچهمهم به نظر میرسد اثرات حجاب است چرا که حجاب نه تنها باعث موفقیت، آزادی، خوشبختی و آرامش درونی فرد میشود بلکه در سالمسازی و ایجاد امنیت و استحکام خانواده و آرامش و سلامت اجتماع تأثیر بسزایی دارد. حجاب مختص آیین مسلمانان و حتی طرفداران ادیان دیگر نیست، زیرا لباس و پوشش، طبیعیترین نیاز هر انسانی است به ویژه زنان که از رهگذر آن میتوانند خود را از آسیبهای اجتماعی حفظ کنند . در میان اکثر ملل و اقوام دنیا، حجاب در میان زنان رواج داشته و گاه با اعمال سلیقههای حاکمان کاسته یا افزوده می-شده است - مانند مسأله کشف حجاب رضاخان - ولی هیچگاه به طور کامل از میان نرفته است.
شهید مطهری در مورد حجاب در میان اقوام مختلف میگوید:" در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالا در هند حجاب وجود داشته است و از آن چه در قانون اسلام آمده، سختتر بوده است امّا در عرب جاهلیت حجاب وجود نداشته است و بوسیلهی اسلام در عرب پیدا شده است" - مطهری، :1353 ص. - 5 در عصر حاضربا سیر حرکت جوامع بشری به سمت جهانی شدنغبار غفلت بر قوانین شریعت سایه افکنده است، این در حالی است که همزمان با سقوط ارزشهای انسانی و انحطاط اخلاقی او در جهان غرب، بشریت بیش از پیش خود را نیازمند بازگشت به سوی اصول تأکیدی دین میبیند . مسأله پوشش از زوایای متعدد و از دیدگاه علوم امروزی مورد کند و کاو قرار گرفته و نقادی شده است . نویسندگان و منتقدان مسلمان و همچنین غربیان به نقد و بررسی حجاب از دیدگاه و جنبههای مختلف اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، فقهی و کلامی .... پرداختهاند.
پدیده حجاب در طول تاریخ فراز و نشیبهای زیادی طی کرده است ولی هیچ گاه به طوری کامل از بین نرفته است . در کتاب حجاب نوشته آقای مهریزی، بیانی را از شهید مطهری نقل میکند، این استاد شهید میفرماید : به عقیده ما ریشه اجتماعی پدید آمدن حریم و حائل میان زن و مرد را در میل به ریاضت یا میل مرد به استثمار زن ، یا حسادت مرد، یا عدم امنیت اجتماعی نباید جستجو کرد و لااقل باید کمتر در اینها جستجوکرد . ریشه این پدیده را دریک تدبیر ماهرانه غریزی خود زن باید جستجو کرد. زن باهوش فطری و با یک حس مخصوص به خود دریافته است که از نظر جسمی نمیتواند با مرد برابری کند و اگر بخواهد در میدان زندگی با مرد دست و پنجه نرم کند از عهده زور بازوی مرد بر نمیآید ، و از طرف دیگر نقطه ضعف مرد را در همان نیازی یافته است که خلقت در وجود مرد نهاده است که او را مظهر عشق و طلب، و زن را مظهر معشوقیت و مطلوبیت قرار داده است - مهریزی،: 1385 ص . - 39
-2 واژه شناسیحجاب
حجاب از ریشه حجب به معنای پوشش است،حَجَبَ:هسَتَرَه، او را پوشاند و زنمحجوبه: زنی است که با پوششی خود را حفظ کند - ابن منظور 1408،ج 3 ،ص . - 51 و نیز به معنای ممانعت از دسترسی آمده است؛ به این دلیل به پوشش زن، حجاب گفته میشود چون جلوی دیدن و رؤیت او را توسط دیگران میگیرد و به دربان، حاجب میگویند چون مانع ورود میشود - همان ، ص . - 52 در زبان فارسی نیز حجاب بر معانی مختلفی دلالت دارد مانند" پرده، ستر، نقابی که زنان چهرهی خود را با آن می-پوشانند، رویبند، برقع، چادری که زنان سرتاپای خود را بدان می پوشانند" - معین، 1379، ج:1 ص1340؛ عمید، :1367ص. - 557
واژه حجاب برای پوشش خاصی که در اسلام برای زنان در نظر گرفته شده متداول است، اما این کاربرد به دلیل تفاوتیکه با معنای آن در زبان عربی و نیز فرهنگ وحی دارد همواره مناقشه برانگیز بوده است . در کتاب التحقیق فی کلمات القرآن در توضیح معنای ریشه ای حجاب آمده است : حجاب، حایل و جدا کننده و مانع تلاقی دو چیز یا اثر دو چیز است و آن دو چیز میتواند هر دو مادی یا هر دو معنوی یا یکی مادی و دیگری معنوی باشد و خود حاجبو مانع میتواند مادی یا معنوی باشد - میر خندان، 1387 ، ص . - 11 بنابراصل لغت حجاب ، آن پوشش حجاب نامیده میشود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را این طور توصیف میکند حتی: توارَت بالحجاب. - همان: ص - 132 . کلمه حجاب در آیات مخصوص به همسران رسول االله و در روایات به همین معنای - حایل و مانع - به کار رفته است . در سوره احزابدرباره همسران رسول االله آمده استاذا: وسألتموهنّ متاعاً فاسألوهنّ من وراء حجاب : و هنگامی که از آنان از زنانرسول االله این حجاب و حایل ، پرده یا پارچه ای بوده که بخشی از اتاق را جدا میکرده است . برخی از علما از عبارت حجاب استفاده نکرده و این بحث را تحت عنوان »لباس « زن مطرح کرده اندکه در زبان عربی به آنچه که بر تن کرده می- شود، لباس میگویند.
از عنوان لباس در آیات قرآن و روایات پیشوایان نیز استفاده شده است در سوره اعراف آیه 26 خداوند می فرماید : یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباساً یواری سوء اتکم و ریشا و لباس التقوی ذلک خیر ، ای فرزندان آدم ! به تحقیق ما لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می پوشاندو مایه زینت شماست و لبس تقواست که بهتر است - اعراف:آیه . - 26 برخی از اندیشمندان از جمله آیت االله مطهری واژه پوشش را معادل ستر دانستهاند. در قرآن کریم درسوره کهف آیه90 ستر به معنای پوشش به کار رفته است.
حتی اذا بلغ مطلع الشمس وجدها علی قوم لم نجعل لهم من دونها ستر. تا اینکه زمانیکه به محل برآمدن خورشید رسید، آن را چنان یافت که بر قومی طلوع می کردکه برایشان در برابر آن پوششی قرار ندهیم - کهف،آیه . - 90از بررسیهای به عمل آمده میتوان گفت که آنچه به عنوان حجاب مد نظر است واژه پوشش است که برای زنان در نظر گرفته شده است تا خود را در برابر نامحرمان بپوشانند، یعنی حجاب میزان پوشانندگی زنان در برابر افراد محرم و نامحرم و بالغ و نا بالغ است . نویسندگان این پژوهش برآنند با بررسی آراء ایران باستان و ادیان الهی یهود، مسیحی و دین مقدّس اسلام، حجاب را از دیدگاه موارد ذکرشده مورد بررسی قرار دهند. سؤالاتی که این پژوهش در پی پاسخ به آنها می باشد عبارتند از:
-1 حجاب تا چه میزان در ادیان و مکاتب مطرح شده دارای اهمیت میباشد؟
-2 این فرهنگها و مکاتب چگونه به این موضوع پرداختهاند؟
-3 حجاب در ایران باستان
زن در باورهای دینی مردم ایران باستان جایگاه والایی داشته است و نماد زندگی ، پاکی، برکت، هدایت، فرزانگی و توانمندی بوده است. اسناد و مدارک تاریخی نشان میدهند که پوشش زن ایرانی در تمام دورهها با آموزههای دینی وقت،
