بخشی از مقاله
چکیده
واحد تجاری را می توان مجموعه ای از توافقات قراردادی با اشخاص حقیقی و حقوقی که با آن در تعامل می باشند دانست بگونه ای که هر یک به دنبال منافع خود از این تعامل می باشند. به همین دلیل افراد سعی در حفظ منافع خود به طرق مختلفی می باشند. حسابداری بخصوص در زمینه اجتماعی که حسابداری اجتماعی و یا حسابداری مسئولیت اجتماعی گفته می شود ابزاری برای گزارشگری و نهایتا حفظ منافع گروههای مختلف جامعه تلقی می گردد.
گروه های مختلفی از ماحصل شرکتها ذینفع می باشند که از ذینفعان ثانوی بشمار می روند بطوری که به تنهایی قدرت کافی برای بدست آوردن اطلاعات و گزارشهای شرکتها ندارند و به همین خاطر علرغم علاقمندی این ذینفعان ، امکان لازم فراهم نمی باشد. در سالهای اخیر سازمانها در پی مشروعیت بخشیده به فعالیتهای خود و بویژه فعالیتهایی که آثار مخرب زیست محیطی دارند به افشاء داوطلبانه گزارشها و نحوه فعالیت خود روی آوردند. این آغازیست برای اندازه گیری منافع و مخارج فعالیتهایی که جنبه اجتماعی دارند و نقش حسابداری در این مسیر جدید بسیار مهم جلوه می نماید.
مقدمه
رشد و توسعه صنایع، کارخانه ها و واحدهای تجاری همگام با ایجاد و تکامل نهادهای اجتماعی، تحول در نقش اطلاعات، تحول در تشکیلات دولتی و سرانجام تحول در اخلاق، به تدریج تعهدات و الزاماتی را به عهده واحدهای تجاری گذاشته که پیش از این تحولات، چنین تعهداتی به شدت رسمی و قانومند نشده بود. یکی از پیامدهای این رشد و توسعه، ظهور پیوند اقتصاد با اخلاق و سیاست و تاثیر متقابل مسائل اقتصادی و اخلاقی و ارزش های اجتماعی بر یکدیگر است.
بدین ترتیب، مدیریت واحدهای تجاری دیگر صرفاً افزایش سودآوری یا تولید کالا را تنها هدف خویش ندانسته بلکه موضوعاتی دیگر همچون پرداخت حقوق عادلانه به کارگران،رعایت کیفیت و بهای تولیدات، آلودگی محیط زیست و سایر مسائل اخلاقی، سیاسی، نژادی و اجتماعی را نیز باید رعایت کنند. بنابراین واحدهای تجاری به جای داشتن عملکرد صرفاً اقتصادی، به صورت نهادهای چند منظوره در آمدند.
از سوی دیگر تحت تاثیر این تحولات، چگونگی ارزیابی عملکرد و معیارهای آن دگرکون شده، از چارچوب تنگ و محدود اقتصادی فراتر رفته، معیارهای عملکرد اجتماعی که مبنای ارزیابی عواقب و تاثیرات اجتماعی فعالیت های واحدهای تجاری است، پدیدار شده است. حسابداری اجتماعی پاسخی به این مشکلات می باشد که با در نظرگرفتن نتایج اجتماعی تصمیمات، همچون اثرات اقتصادی آنها، سعی در گسترش دامنه حسابداری سنتی داشته و معیارهای جدیدی را برای تعریف اهداف اجتماعی و ارزیابی میزان پیشرفت در نیل به این اهداف می طلبد.
همچنین حسابداری اجتماعی سعی دارد تا این تاثیرات متقابل عملکرد واحدهای تجاری و جامعه پیرامونش را شناسایی و برای تصمیم گیری صحیح تر استفاده کنندگان از صورت های مالی گزارش کند - حساس یگانه و برزگر. - 1393 مسائل زیست محیطی ناشی از فعالیت های انسانی شامل جنگل زادای، آلودگی هوا و کربن، تولید گازهای گلخانه ای ناشی از تغییرات آب و هوا می باشد. تغییرات آب وهوایی نگرانی عمده است چرا که آن بر زندگی روی زمین اثر می گذارد. منبع اصلی مسائل زیست محیطی را می توان به کسب وکار سازمانها مرتبط دانست به عنوان مثال آنها در معرض فشارهای گروه های مختلف در داخل و خارج از کشور هستند که درآن آنها برای تولید محصولات سازگار با محیط زیست عمل می کنند. - . - MOhd ,Aliza, Faiza , 2014
تاریخچه حسابداری اجتماعی
به دلیل عدم توجه به منافع برخی از گروه های اجتماعی و همچنین اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت های واحد تجاری، در اوایل دهه شصت میلادی مفهوم جدیدی به نام حسابداری مسئولیت های اجتماعی - SRA = SOCIAL Risponsibility Accounting - در مباحث نظری حسابداری مطرح شد و نویسندگانی از اروپا، کانادا واسترالیا از قبیل آندرسن، موبلی و لین اوس در نوشته های خود به آن اشاراتی داشته اند و از میان آنان آندرسن را باید به عنوان پدر این شاخه از دانش حسابداری دانست.
اما در کشور امریکا مفهوم حسابداری مسئولیت اجتماعی با یک دهه تاخیر در اوایل دهه هفتاد، توسط انجمن حسابداری آمریکا - AAA - با تشکیل کمیته ای به منظور بررسی موانع و مشکلات مربوط به فرایند اندازه گیری و گزارشگری در حسابداری مسئولیت های اجتماعی آغاز شد و با وجود گذشت بیش از چهار دهه، این مفهوم هنوز هم از جدید ترین مباحث حسابداری است که در مراحل اولیه رشد به سر می برد و از نظر اجرا و بکار گیری، پیشرفت چندانی نداشته است، بگونه ای که تاکنون غالب مقالات منتشر شده جنبه توصیفی داشته است.
سر انجام به دلیل فشار سازمانهای هوادرا محیط زیست وحقوق بشر در کشورهای صنعتی برای مبارزه با آلودگی محیط زیست بویژه آلودگی های ناشی از آزمایشهای هسته ای، فدراسیون بین المللی حسابداری توجه خود را معطوف به موضوع حسابداری مسئولیتهای اجتماعی کرده است. در ایران این مفهوم همانند سایر امور با سه دهه تاخیر، برای اولین بار در پاییز سال 1993 - 1372 میلادی - در فصلنامه بررسی های حسابداری دانشگاه تهران با مقاله ای بنام تئوری حسابداری اجتماعی مطرح و تاکنون مقالات انگشت شماری در این خصوص توسط صاحبنظران رشته حسابداری مسئولیت های اجتماعی ارائه شده است - عسگری ، - 1387
تعریف حسابداری اجتماعی
حسابداری اجتماعی فرایند گردآوری، اندازه گیری و گزارش معاملات و تاثیرات متقابل این معاملات بین واحدهای تجاری و جامعه پیرامونی اوست. حسابداری اجتماعی از طریق اندازه گیری و گزارشکری تاثیرات متقابل واحد تجاری و جامعه پیرامونی اش، ارزیابی از توان ایفای تعهدات اجتماعی را امکانپذیر می سازد. همچنین حسابداری اجتماعی را می توان در ارتباط با اطلاعات منتشره بوسیله یک سازمان که به طرفهای ذی نفع امکان می دهد تا عملکرد سازمان را در مواجهه با مسائل اجتماعی - مثبت و منفی - ارزیابی کند، تعریف کرد - خوش طینت و راعی ، - 1383 مسئولیت اجتماعی شرکتها به تعریف روشهایی می پردازد که سازمانها و کسب وکار باید بدان عمل کرده و پاسخگوی توقعات مردم و انتظارات تجاری، قانونی، اخلاقی و اجتماعی آنان باشند.
موتورگراف مسئولیت اجتماعی بنگاه را این طور تعریف کرده اند: تعهد و تکلیف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقاء دهنده رفاه جامعه و علایق بنگاه باشد. کنت ها تن و ماری ها تن، مسئولیت اجتماعی بنگاه را از منظر ذی نفعان بنگاه تعریف کرده اند: بحث مسئولیت های اجتماعی بنگاه هنگامی مطرح می شود که در مدیریت ذی نفعان بنگاه، خللی وارد شده باشد، بی توجهی بنگاه به ذینفعان خارجی، سبب بروز پیامدهای ناگوار برای مصرف کننده کالای آن بنگاه وحریم و مرز جامعه شکسته می شود. به این ترتیب مسئولیت اجتماعی مسئولیت مدیر آینده نگر است - صالحی امیری، . - 1387 ما مسئولیت اجتماعی شرکت را بعنوان تلاش شرکت برای پیشی گرفتن بوسیله درگیر شدن داوطلبانه در اقداماتی که به نظر می رسد برای پیشبرد برخی خدمات اجتماعی فراتر از منافع شرکت و آنچه را که قانون الزام کرده است تعریف می کنیم.
تئوری های غالب افشاء اطلاعات زیست محیطی و اجتماعی
تئوری های مختلفی وجود دارد که انگیزه شرکت برای افشاء اطلاعات زیست محیطی و اجتماعی را توضیح می دهد. از جمله تئوری اقتصاد سیاسی، توری مشروعیت، تئوری ذینفعان و تئوری سازمانی.
تئوری اقتصاد سیاسی
براساس این تئوری، اگر مشاهده شود یک سازمان درگیر فعالیتهای اجتماعی نامطلوب شده است، جامعه از تایید آن سازمان صرفنظر می کند و این امر منجر به نابودی آن می شود. برای حفظ موقعیت در جامعه مدیریت ممکن است اطلاعات مرتبط با فعالیتعهای زیست محیطی و اجتماعی سازمان را منتشر کند . این تئوری بیان می دارد افشاء زیست محیطی و اجتماعی شرکت به جای آگاه ساختن سهامداران به عنوان ابزار مدیریت در مواجهه با فشارهای سیاسی و اجتماعی بکار می رود. تئوری اقتصاد سیاسی به دو دسته کلاسیک و غیر کلاسیک تقسیم می شود.
تئوری اقتصاد سیاسی کلاسیک
در تئوری اقتصاد کلاسیک گزارش های حسابداری همانند ابزاری است، جهت حمایت از کسانی که از منابع کمیاب استفاده و انرا کنترل می کنند و تضعیف کسانی که از این منابع استفاده نمی کنند. این تئوری تضاد طبقاتی و بی عدالتی ساختاری را مورد توجه قرار داده است.
