بخشی از مقاله
چکیده:
حسابرسی عملیاتی در واقع یکی از انواع خدمات مشاوره مدیریت میباشد که تلاش میکند با بررسی عملیات شرکت، مدیریت را در افزایش کارآیی و اثر بخشی یاری رساند و به این ترتیب صرفه اقتصادی برای شرکت ایجاد نماید. حسابرسی عملیاتی همواره دارای رهنمودهای لازم برای نقاط ضعف مربوط به عملکرد مدیران است و به مدیران واحدهای اقتصادی کمک میکند تا برای غلبه بر مشکلات و مسائل خود، توصیههای لازم را به دست آورند و به این ترتیب، زمینه برای بهبود و بهسازی اجرای یک طرح، برنامه یا عملکرد سازمان و ارتقای کیفیت اجرای کارها هر چه بیشتر و بهتر فراهم شود.
در مجموع میتوان پیچیدگی مدیریت فعالیتها، محدودیت در نظارت مستقیم در راستای تصمیمگیری صحیح و به موقع و دستیابی به اهداف را بیانگر چرایی انجام حسابرسی عملیاتی دانست. اهداف حسابرسی عملیاتی عبارتند از ارزیابی عملکرد؛ شناسایی فرصت های بهبود عملیات و ارائه راههای پیشنهادی برای بهبود عملیات می باشد. از مزایای حسابرسی عملیاتی می توان به ارزیابی مستقل و بیطرفانه عملیات؛ ارزیابی میزان رعایت هدفها، سیاستها، روشهای سازمان و یا قوانین و مقررات مربوط؛ ارزیابی اثربخشی سیستمهای برنامهریزی و کنترل مدیریت و ارزیابی کیفیت گزارشهای مدیریت از نظر قابل اعتماد و مربوط بودن اشاره نمود.
در عمل برخی از مهمترین چالشهای حسابرسی عملیاتی نبود بستر فنی، اقتصادی فرهنگی - اجتماعی مناسب میباشد. اجرای صحیح سیاستهای صحیح خصوصیسازی؛ برگذاری سمینارها و همایشهای علمی و ارائه یافتههای جدید و استفاده از حسابرسی داخلی و حسابرسی عملیاتی برای آگاهی از نقاط ضعف واحد اقتصادی و افزایش بهره وری، کارایی و صرفه اقتصادی بخش های مختلف شرکت برای مقابله با این چالشها می باشد.
.1 مقدمه
ناپایداری منابع، استفاده از منابع در واحدهای اقتصادی کشور، فریضهای شرعی، وظیفهای ملی، مسئولیتی وجدانی و رسالتی عقلی است. بنابراین داشتن اطلاعات به ویژه اطلاعات مالی در این مسیر میتواند کمک قابل توجهی به سازمانها نماید، ولی این اطلاعات نیازمند تایید شدن هستند که فلسفه وجود حسابرسی در این راستاست - نیکخواه آزاد، . - 1376 حسابرسان عملیاتی میکوشند تا پس از انجام بررسیهای عملی و سازنده درباره موارد ضعف مدیریت مشاهده و گزارش شده در گزارش حسابرسی عملیاتی، بهره وری عملکرد مدیریت را افزایش دهند. آنان برای دستیابی به هدفها و نتایج، نه تنها نقاط ضعف عملکردها، معایب و مشکلات موجود در سیستم و سازوکارهای کنترلی و عملیاتی را تعیین میکنند، بلکه توصیه هایی نیز برای اصلاح وضعیت موجود و رسیدن به یک وضعیت مطلوب پیشنهاد میکنند.
حسابرسی عملیاتی همواره دارای رهنمودهای لازم برای نقاط ضعف مربوط به عملکرد مدیران است و به مدیران واحدهای اقتصادی کمک کند تا برای غلبه بر مشکلات و مسائل خود، توصیههای لازم را به دست آورند و به این ترتیب، زمینه برای بهبود و بهسازی اجرای یک طرح، برنامه یا عملکرد سازمان و ارتقای کیفیت اجرای کارها هر چه بیشتر و بهتر فراهم شود - رحیمیان، . - 1382 حسابرسی عملیاتی به دنبال این است که بداند چقدر سازمانها توانستهاند به اهداف از پیش تعیین شده دست یابند و آیا مدیران واحدها، مسئولیت لازم را داشته و در قبال آنها پاسخگویی مناسب ارائه کردهاند و سوالهایی از این دست. حسابرسی عملیاتی شرایط متفاوتی با حسابرسیدیگر دارد، زیرا اولا ًاین نوع حسابرسی، نظامی نوظهور است و دیدگاههای آندر هر کشور متفاوت است.
ثانیاً، از پشتوانه دورهای طولانی در کارهای دانشگاهی و حرفهای برخوردار نیست. ثالثاً، حسابرسی عملیاتی در شرایط حاضر سعی در ارزیابی عملیاتی واحدهای اقتصادی دارد. این نوع حسابرسی با انواع مختلف اطلاعات مالی و غیرمالی روبه روست. حسابرسان عملیاتی در زمینهای به مراتب دشوارتر از حسابرسان مالی فعالیت میکنند. با توجه به این مطالب، حسابرسان عملیاتی ناچارند در مورد وظایف محوله معیارهای متناسب با آن را برقرار کنند. این مسئله ممکن است باعث بروز مشکلاتی در روابط موجود با واحد مورد رسیدگی شود. بنابراین حسابرسان باید معیارهای خود را با مدیریت واحد مورد رسیدگی مورد بحث قرار دهند و به نتیجه مشترکی برسند.
اجرای عملیات حسابرسی با استفاده از معیارهایی که به وسیله واحد مورد رسیدگی تایید نشده باشد، ممکن است منجر به بروز مجادله بین دو طرف و حتی صدور گزارشهای حسابرسی غیرقابل اعتماد گردد. این وضعیت، در زمانی که حسابرسان تمایلی به توافق با نقطه نظرات رسیدگیشونده نداشته باشند، ممکن است تشدید شود. اگر این مشکل با روشن کردن موضوع در مراحل مختلف حل نشود، آنگاه حسابرس باید عملیات محوله را متوقف کند، یا در صورتی که این کار به دلایل مختلف از جمله الزامات قانونی میسر نباشد حسابرسی را ادامه دهد و موارد اختلاف با واحد مورد رسیدگی را در گزارش خود منعکس نماید - بنیفاطمی کاشی، . - 1383
.2 مفهوم حسابرسی عملیاتی
فرهنگ کهلر، کلمه عملیاتی را به فعالیتهای یک مؤسسه به استثنای معاملات و رویدادهای مالی و غیر مترقبه اطلاق میکند. طبق این تعریف عملیات×فعالیتهایی مانند تولید، ارائه خدمات، توزیع یا امور اداری را در بر میگیرد و مفهوم عملیاتی معنی مربوط به عملیات را میرساند.×واژه حسابرسی عملیاتی با همین عنوان ابتدا در بخش خصوصی و به طور عمده در بخش صنعت مطرح شده و پس از جنگ جهانی دوم روند رو به رشد خود را طی کرده و×حسابرسان داخلی در اعتلای آن نقش موثری داشته اند.
در حسابرسی عملیاتی تاکید بر فرایندهاست و بیشتر بر کنترلهای مدیریتی تاکید می شود. و در آن اعتقاد بر این است که ضعف عملکرد مدیران معلول وجود نارسایی در کنترلهاست و رفع نابسامانیها و مشکلات با ارتقا و بهبود کنترلهای مدیریتی میسر خواهد بود. در این نوع حسابرسی هدف×گزارشگری کمک به مدیریت و یا مسئولین درباره عملیات و یا نتایج است. حسابرسی عملیاتی در واقع حسابرسی عملیات از نقطه نظر مدیریت است که صرفهی اقتصادی، کارایی و اثربخشی کلیهی فعالیت ها را ارزیابی میکند و تنها محدود به خاص مدیریت است. به عبارت دیگر حسابرسی عملیاتی عبارت از بررسی قسمتهای خاصی از سازمان به منظور سنجش نحوهی عمل آنهاست.
حدود حسابرسی عملیاتی اغلب از روی نمودار سازمانی تعیین میشود. محصول نهایی حسابرسی عملیاتی معمولاً گزارشی به مدیریت است که شامل پیشنهادهایی برای بهبود عملیات است - ایمان زارع، . - 2011 حسابرسی عملیاتی یکی از فنونی است که از طریق ارزیابی اثربخشی عملیات، کارایی و صرفه ی اقتصادی عملیات سازمان و ارائه پیشنهاد برای بهبود عملیات، در محیط متغیر تجاری، می تواند به مدیران کمک کند. خدمات حسابرسی عملیاتی هم اکنون در دنیا توسط سه گروه حسابرسان مستقل، حسابرسان داخلی و مشاوران انجام میشود و متقاضی این خدمات در بخش خصوصی مدیران میباشند و گزارش حسابرسی عملیاتی نیز عمدتاً برای مدیران تهیه و ارسال میشود - مهیمنی و همکاران، . - 1380
1-2 دلایل تاکید بر حسابرسی عملیاتی فلسفه حسابرسی عملیاتی
حسابرسی عملیاتی تمام نیازهای مدیران واحدهای اقتصادی را تامین نمیکند. در این راستا، فعالیتهای انجام شده توسط حسابرسان مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در موضوعهای زیر از این حسابرسان انتقاد شده است.
الف. تا سالهای متمادی، توجه حسابرسان منحصر به موضوعات مالی بوده است که مستلزم اعمال دقت بیشتر مدیران عمومی است.
ب. نگرش حسابرسان مستقل در رسیدگی به تک تک معاملات و رویدادها موجب شده است که آنان به جای توجه به نتایج عملیات، همواره معاملات و رویدادها را به طور جداگانه مورد توجه قرار دهند؛
ج - از آنجا که حسابرسی صورتهای مالی همواره پس از انجام فعالیتها صورت میگیرد، بیشتر اوقات این امکان را به وجود نمیآورد که حسابرسان بتوانند موارد رعایت نشدن قوانین و اجرا نشدن قواعد کاربردی را به موقع و به نحو مطلوب گزارش کنند. حداقل در دو دهه اخیر، پیشرفتهای اساسی زیادی در انواع خدمات حسابرسی به وجود آمده است و دیگر حسابرسیها، صرفا محدود به بررسی جداگانه معاملات مالی پس از زمان انجام آنها نیست. از جمله در دنیای امروز، حسابرسان عملیاتی در هر زمان میتوانند موضوعهای عملیاتی سازمان را بخوبی بررسی کنند. آنان دارای نگرشی کلان به فعالیتهای حسابرسی هستند و نتایج فعالیت را مورد توجه قرار میدهند - رحیمیان، . - 1382
2-2 چرایی حسابرسی عملیاتی
فلسفه وجودی حسابرسی عملیاتی، پاسخگویی به کنترلهای اضافی مدیریت است که از طریق این نوع حسابرسی به دست میآید - ٌََُ×،. - Lane ضرورت حسابرسی عملیاتی به عوامل مختلفی بستگی دارد.
