بخشی از مقاله
چکیده
توسعه روستایی فرایندی همه جانبه است که دامنه وسیعی از مسائل انسانی را در بر می گیرد. با این حال پایه اقتصاد روستایی در جوامع توسعه نیافته بر بستر کشاورزی استوار است. در این حالت، برای بهبود شرایط زندگی و دستیابی به شاخصهای توسعه انسانی در روستاها بایستی شیوه تولید کشاورزی را از طریق افزایش سطح آگاهی کشاورزان و بومی سازی فناوری جدید، از شکل معیشتی و خرده پا به سوی کشاورزی پیشرفته هدایت کرد. به دست آوردن عوامل موثر در پایداری توسعه روستائی میتواند برنامه ریزان کشور را برای رسیدن به این امر یاری نماید، در این بین میتوان برای این عوامل موثر شاخصهایی را مشخص کرد تا مقدار و درجه رسیدن به اهداف توسعه را مشخص کرد و معیاری برای ارزیابی و اندازهگیری عملکردها و برنامههای دولت در زمینه توسعه روستایی باشد.
توسعه پایدار روستایی رهیافتی برای توسعه است که در آن کارایی، عدالت و پایداری با هم تلفیق شده اند به صورتی که کارایی متضمن استفاده بهینه از منابع طبیعی است، عدالت متضمن فقرزدایی و کاهش شکاف بین فقرا و ثروتمندان است و هدف از پایداری نیز، پایداری معیشت با حفظ امرار معاش آینده از طریق حفظ منابع طبیعی است. شاخصهای ارائه شده در این بخش توصیفی هستند اما میتوان برای هر کدام از آنها نیز روشهای اندازهگیری خاصی برای کمی کردنشان بیان کرد. شاخصها در سه دسته کلی عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل سیاسی قرار گرفتهاند و در هر دسته، عوامل موثر، راههای به دست آوردن آنها، اثر آن بر توسعه پایدار روستائی و نهایتاً شاخصی که میتوان برای آن گزینه استفاده کرد، بیان شده است.
کلمات کلیدی:توسعه پایدار، توسعه روستائی ، شاخصهای پایداری
مقدمه
روستا و جامعه روستائی بخش مهمی از جوامع در حال توسعه را تشکیل میدهد. تجربه توسعه به ویژه در این گروه از جوامع نشان میدهد که توسعه روستائی نقش مهمی در رسیدن به اهداف توسعه در سطح ملی دارد. به گونهای که بسیاری از صاحب نظران، توسعه روستائی را موتور محرکه توسعه در کشورهای جهان سوم به خصوص در مراحل اولیه توسعه دانسته و دستیابی به آن را ضرورتی اجتناب ناپذیر میدانند. - جمعهپور، - 1381 سازمان ملل سه هدف، تامین امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و درآمددر مناطق روستائی و ریشه کن کردن فقر و حفاظت منابع طبیعی ومحیط زیست را برای توسعه پایدار روستائی مطرح کرده است.
سه عامل گفته شده برای هر کشوری مهم و ضروری است و جزء تلاشهای هر کشور برای رسیدن به توسعه پایدار می-باشد. - تودارو، - 1383 به دست آوردن عوامل موثر در پایداری توسعه روستایی میتواندبرنامهریزان کشور را برای رسیدن به این امر یاری نماید. در این بین میتوان برای این عوامل موثر شاخصهایی را مشخص کرد تا مقدار و درجه رسیدن به اهداف توسعه را مشخص کرد و معیاری برای ارزیابی و اندازهگیری عملکردها و برنامههای دولت در زمینه توسعه روستائی باشد.در این مقاله شاخصهای پایداری در توسعه روستائی در سه بخش عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل سیاسی گنجانده شدهاند و در هر بخش گزینههای مربوط به آن آورده شده است.
روش تحقیق
این تحقیق از نوع کتابخانهای میباشد و اطلاعات مورد نیاز آن از کتابها و مجلات مرتبط به آن جمعآوری شده است. در این تحقیق ابتدا تعاریفی از واژههای مهم آن ارائه شده و سپس پیش شرطهای پایداری در توسعه روستائی مطرح شده و در انتها شاخصهایی که میتوان برای هر کدام از عوامل موثر بر توسعه پایدار روستا عنوان کرد مطرح شده است.
یافته ها
تعاریف :
توسعه پایدار: بهبودی گسترده در تمامی سطوح زندگی جوامع و رفاه همگانی آنها، یعنی سرمایهگذذاری در تمامی بخشهای اقتصاد که به ابعاد زیست محیطی توجه کافی داشته باشد و از حداکثر استمرار و پایداری برای نسلهای آتی برخوردار باشد.
شاخص: شاخص عبارت است از هر پدیده قابل سنجش و یا قابل رویتی که در فرآیند ارزشیابی به منظور نشان دادن پدیده دیگری که به سهولت یا مستقیماً قابل اندازهگیری نمیباشد، مورد استفاده قرار میگیرد. به عبارت سادهتر" شاخص" نشانه ظهور یک پدیده و یا یک اثر مورد انتظار است. به این ترتیب مثلاً برای تعیین وضعیت اجتماعی افراد در یک نظام اجتماعی میتوان از طریق بررسی موقعیت اشتغال آن افراد در آن جامعه به عنوان یک شاخص استفاده کرد. شاخصها این فرصت را به محققان میدهند تا جنبههایی از یک پدیده اجتماعی را " کمی" و یا قابل رویت نمایند. و به هر صورت موضوعاتی در مورد آن پدیده را به عنوان یک مجموعه ظاهر می-سازند.
شاخصها:
شاخصهای ارائه شده در این بخش توصیفی هستند اما میتوان برای هر کدام از آنها نیز روشهای اندازهگیری خاصی برای کمی شدن بیان کرد شاخصها در سه دسته کلی عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی قرار گرفتهاند و سپس در هر دسته عوامل موثر نام برده شدهاند، و سپس راههای به دست آوردن آنها، اثر آن بر روی توسعه پایدار روستائی و نهایتاً شاخصی که میتوان برای آن گزینهاستفاده کرد، آورده شده است. به عنوان مثال در قسمت عواملاجتماعی شاخصهایی مطرح شدهاند که همگی را میتوان در شاخص کلی به اسم "توسعه انسانی" جمعبندی کرد. میتوان گفت که کلید توسعه اقتصادی خود انسان است و نه منابع مادی، امروزه یکی از اهداف توسعه اقتصادی، توسعه انسانی است که در واقع این دو لازم و ملزوم یکدیگرند یعنی توسعه انسانی میتواند زمینه توسعه اقتصادی باشد، به عبارت دیگر کشوری از ظرفیتهای خود بهره می-گیرد که بتواند منایع انسانی خود را تبدیل به سرمایه کند.
