بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله به حسابرسی قضایی میپردازد . هدف اصلی این مقاله تعیین مهارت ها و قابلیت های لازم برای حسابرسان قضایی در شکلی ساختاریافته و منظم است. در این مقاله مطابق با رویکرد شنیخات و خان - 2013 - پس از طی 4 مرحله مهارتها و قابلیت های لازم برای حسابرسان قضایی تعیین میشود.
این چهار مرحله شامل الف - تعیین اهداف حسابرسی قضایی ب - تعیین اجزای حسابرسی قضایی ج - بیان ماموریت های محوله به حسابرسان قضایی و د - تعیین مهارتها و قابلیت های لازم برای آنان است. مجموع این 4 مرحله چارچوب نظری آموزش حسابرسی قضایی نامیده شده است. نتایج این مقاله میتواند با هدف کارا تر کردن ارزش آفرینی حرفه حسابرسی، جهت تدوین سرفصل های آموزشی مناسب، مورد استفاده نهادهای استانداردگذار و طراحان سرفصل های آموزشی قرار گیرد.
مقدمه
تقلب رفتهرفته به یکی از مشکلات اساسی دنیای امروز تبدیل میشود. مؤسسه بازرسان رسمی تقلبهای آمریکا - - ACFEٌ میزان تقلب های جهان در سالًٌٌٍ میلادی را قریب ِ؟َ تریلیون دلار برآورد کرد. این مبلغ ناشی از اعمال غیر قانونی چون گزارشگری متقلبانه، اختلاس، پولشویی و... بوده است.ب3ب.حرفه حسابرسی از دیرباز تحت تاثیر تقلبها بوده است. با هر ورشکستگیِ ناشی از تقلب، انگشت اتهام به سمت حسابرسان دراز شده که چرا آنها موفق به کشف بهموقع تقلب نشده اند. اخیراً حسابرسی قضایی با توجه به تمرکز بر روی کشف تقلبها مورد توجه زیادی قرار گرفته است.
با توجه به تازگی موضوع هنوز سرفصل های آموزش دانشگاهی برنامه ای برای آموزش اصول و موازین حسابرسی قضایی در خود ندارد و لازم است برنامه ای برای آموزش اصول و مبانی حسابرسی قضایی طراحی شود. طراحی سرفصل های مناسب بدون آشنایی با وظایف و مسئولیت های حسابرسان قضایی ممکن نیست این مقاله تلاش میکند ضمن بررسی مفهوم حسابرسی قضایی وظایف و مسئولیتهای حسابرسان قضایی را به طور نظاممند و در قالب چارچوب نظری ارائه کند. این چارچوب میتواندمبنای تصمیم گیری در مورد سرفصل هایِ آموزشی مناسب جهت آموزش حسابرسی قضایی باشد.
بیان مساله
استانداردهای حسابرسیِ "انجام کار و مواجهه با تقلبها" تاکنون چندین بار مورد تعدیل و اصلاحات قرار گرفتهاند. آخرین بار در سال و بعد از بحران شرکتهای انرون، وردکاپ و... در پی ایجاد قانون ساربنز-اُکلی استانداردهای مزبور ابتدا در ایالات متحده آمریکا و به تبع آن در بسیاری از کشورهای جهان تغییر کردند. استانداردهای جدید به حسابرسان در مورد امکان وجود تقلب هشدار داده و ازآنها میخواهند احتمال وجود تقلب را جدیتر بررسی کنند.
از اعمالی که حسابرسان بر اساس این استانداردها بایستی در هنگام رسیدگیهای خود انجام دهند مصاحبه با مدیران و کارکنان و استفاده از فرایند توفان مغزی برای برآورد احتمال خطر تقلب مدیران است. با این وجود، این استانداردها تغییری در مسئولیت های حسابرسان در مورد کشف تقلب ایجاد نکردهاند .
به عبارت دیگر حرفه حسابرسی هنوز مسئولیت خود در زمینه کشف تقلبها را، ارائه اطمینان معقول - و نه مطلق - از نبود تحریف با اهمیت در صورتهای مالی شرکت مورد بررسی میداند و مدعی است به دلیل محدودیت های ذاتی حسابرسی در مواجهه با عوامل زمان و هزینه و همچنین ماهیت خاص تقلبها و تقلب کنندگان در بسیاری از مواقع کشف تقلب اگر غیر ممکن نباشد بسیار دشوار است و لذا نمیتوان در مورد کشف تقلبهای موجود در صورتهای مالی به استفاده کنندگان اطمینان مطلق داد.
در حالیکه بنا بر بررسیهای صورت گرفته انتظارات جامعهِ سرمایهگذار، از حسابرسان در مورد کشف تقلبها در حال افزایش است.اینکه آیا بایستی مسئولیتهای حرفه حسابرسی در کشف تقلبها افزایش داده شود و یا با استفاده از ابزارهای مناسب انتظارات استفاده کنندگان از صورتهای مالی تعدیل شود موضوعی قابل توجه است. برخی معتقدند حسابرسان عملکرد نازل تر از استاندارد دارند به این معنا که آنها توان انجام کار در بهترین کیفیت ممکن را ندارند. آنها مدعی هستند آموزش حسابرسان دارای نواقص و مشکلاتی است که انجام حسابرسی را در کاراترین حالت ممکن دشوار میکند.
به عنوان مثال جورف تی ولز یکی از بنیان گذاران - ACFE - حسابرسان را با بیان اینکه آنها آموزش کافی برای کشف تقلبات نمیبینند و آمادگی کشف تقلبها را ندارند به باد انتقاد میگیرد و مدعی میشود » ...حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی روی هم رفته افراد احمق و یا خلافکاری نیستند بله آنها با موضوع تقلب به صورت سطحی و بی توجه برخورد میکنندٍ … در طول ًَ سال گذشته فارغالتحصیلانی که به خوبی آموزش ندیدهاند در حالی که تحت فشار شدید رقابت حق الزحمه هستند به میدان جنگ علیه دزدان و خلافکارن حرفه ای وارد میشوند.
حتی مجرمان محکوم شده در دادگاهها نیز به نوعی به این مطلب اشاره کردهاند. به عنوان مثال »سام آنتار« در پرونده »ادی دیوانه«َ در سایت شخصی خودُ درباره اینکه چگونه توانسته است به آسانی حسابرسان را فریب دهد مطالب جالبی ارائه کرده است؛ او میگوید »به عنوان یک قاعده کلی، بسیاری از شرکتهای بزرگ حسابرسی، برای انجام کارهای اصلی - پایه - حسابرسی از بچههایِ تازه فارغ التحصیل شدهای استفاده میکنند که بسیار کم تجربه هستند. این افراد توسط سرپرستان باتجربهتری نظارت میشوند که برای اتخاذ تصمیم از بازخورد کار این بچههای کم تجربه استفاده میکنند.« او در جایی دیگر از سایت خود مینویسد …» حسابرسان دوست ندارند باور کنند ما خطاکاریم. آنها هر چه را به آنها میگوییم بدون بررسی و اثبات، درست تلقی میکنند.«
چوی و پایک ب 4ب× ادعا کردند حسابرسان صورتهای مالی متخصص کشف تقلب نیستند. آنها آموزش دیدهاند درباره قابلیت اتکای صورتهای مالی که همان انطباق صورتها از تمام جنبههای با اهمیت، با اصول پذیرفته شده حسابداری است نظر دهند.کشف تقلب بر خلاف حسابرسی صورتهای مالی، نیازمند استفاده از مجموعه مهارتها و تکنیکهای خاصی با هدف کسب شواهد در مورد تقلب است.
بنابراین صرف افزایش آگاهی حسابرسان از احتمال وجود تقلب در صورتهای مالی - اشاره به استانداردهای جدید حسابرسی در مورد کشف تقلب های احتمالی - مشکلی را حل نمیکند. نتایج تحقیق این دو در مورد تفاوت انتظارات از حسابرسان قضایی و مستقل در جدول یک ارائه شده است. آنها دو پیشنهاد مطرح کردند اول اینکه در تمام قراردادهای حسابرسی از متخصصان قضایی استفاده شود و دیگر اینکه حسابرسان با مهارتهای قضایی تجهیز شوند به دیگر معنی آنها آموزش اصول و مهارتهای حسابرس قضایی را برای حسابرسان ضروری دانستند.
به هر حال چه مسئولیت های حرفه ای حسابرسان مستقل افزایش یابد و آنها بخواهند در زمینه کشف تقلب ها فعالتر عمل کنند و چه قرار باشد حسابرسان قضایی را مسئول کشف تقلب بدانیم لازم است اصول و مهارتهای لازم جهت بازرسی های مربوط به کشف تقلب به افراد درگیر در این فرایند آموزش داده شود.
متأسفانه سیستم آموزش حسابداری کشور ما، هنوز در قالب روشها و سرفصل های آموزش سنتی عمل میکند به طوری که به جز یک الی دو دانشگاه که در سالهای اخیر گرایش حسابرسی را به رشته حسابداری اضافه کردهاند هنوز گرایش حسابرسی به طورجداگانه تدریس نمیشود و رشته تخصصی حسابرسی قضایی - تا آنجا که ما اطلاع داریم - وجود ندارد.
به هر حال واقعیت این است که تمامی نهادهای درگیر در فرایند حسابرسی قضایی نیروی خود را از بین دانشآموختگان دوره کارشناسی و بالاترِ رشته حسابداری و سایر رشته های وابسته انتخاب میکنند به نظر میرسد جای آموزش اصول و مبانی حسابرسی قضایی در نظام آموزشی کشور خالی است. شکی نیست برنامه آموزشی باید به گونهای طراحی شود که در نهایت منجر به ایجاد تمام - یا بخش قابل توجهی - از مهارتهای لازم برای انجام کار در فارغ التحصیلان شود. پس باید گفت در گام اول باید قابلیتهای مورد نیاز حسابرسان قضایی شناخته شده و سپس در قابل برنامه آموزشی مناسب این قابلیتها به دانشجویان آموزش داده شود.
در این مقاله تلاش شده است با مطالعه تحقیقات انجام شده در مورد حسابرسی قضایی در دیگر کشورها ویژگیها و مهارتهای مورد نیاز حسابرسان قضایی در قالب چارچوبی فکری و نظری، ارائه شود تا بتواند نقطه شروعی برای طراحان برنامههای آموزشی باشد.
