بخشی از مقاله
چکیده
آب، خاک، هوا، گیاهان،حیوانات ، و مناسبات بیولوژیک متعادل بین آنها شکل دهنده ی محیط زیست طبیعی است. این سرمایهی طبیعی، موهبتی بزرگ است که خداوند متعال به بشر ارزانی داشته تا در تمامی ادوار تاریخ همه ی انسان ها وموجودات از آن بهره مند باشند؛ از این رو حق بهره مندی از آنرا باید از مصادیق مهم حقوق بشر یاد نمود، که قرآن کریم در آموزه های خود ضمن یادآوری این مطلب، بر مصونیت طبیعت و منابع طبیعی و تعادل زیست محیطی از هر گونه تجاوز و تعدی ، تأکید ورزیده است و بر این اساس، تجاوز و تعدی به طبیعت را فساد در زمین دانسته2 که عذاب اخروی و مسئولیت دنیوی را در پی خواهد داشت.
با نگاهی به متون دینی از جمله قرآن می توان دریافت که محیط زیست و توجه به تأمین سلامت آن و حرکت در جهت دستیابی به محیط سالم، از حقوق اساسی بشر است؛ همانگونه که تخریب محیط زیست خلاف حقوق بشر است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات و جانشین خداوند بر روی زمین، حق دارد از نعمت های الهی استفاده کند؛ اما این استفاده نباید آنچنان باشد که حق دیگران در بهره برداری از این نعمت الهی در خطر قرار گیرد.انسان، خواه متمدن و خواه غیر متمدن فرزند طبیعت است و اگر بخواهد بر طبیعت استیلا داشته و از آن بهره مستمر ببرد باید اعمالش را با قوانین طبیعت تطبیق داده و بر اساس آن عمل نماید. قانون طبیعت یک حق همگانی است و تخریب آن، بر خلاف قوانین زیست محیطی است.
درنتیجه نگرش قرآنی به طبیعت ، مسلمان معتقد به قرآن همواره به طبیعت، به منزله آیات سبز قدسی ، عشق میورزیده و از آن درسها میآموخته است. با نگاهی به متون دینی و از جمله قرآن کریم میتوان دریافت که محیط زیست و تلاش برای حفظ و حمایت از آن، برای بهرهمندی بشر از محیط زیستی امن و سالم جهت نیل به کمال، مورد اهتمام اسلام است.و آیات متعددی در قرآن بر این مسأله دلالت دارند و از نتیجه مطالعه در آیات چنین مستفاد میشود که مؤلفههای خاصی در جهانشناختی و انسانشناختی قرآنی وجود دارد.
ویژگیهایی چون تقدس عالم طبیعت، حق همگانی بودن طبیعت، حرکت تکاملی آن، خلیفهاللهی انسان و کرامت وی که مبنای اخلاق زیستمحیطی بهشمار میآید. چنین نگرشی از جهان طبیعت و انسان در اندیشه وحیانی، اصول و ارزشهای خاص زیستمحیطی وحیانی را درپی دارد. ارزشهایی از قبیل عمران و آبادانی، عدالت، و امانتداری که در حقیقت چارچوب بایدها و نبایدهای حقوق شهروندی و رفتار زیستمحیطی را شکل میدهد .
مقدمه
حفظ محیط زیست، پاسخ به یکی از نیازهای امروز جامعه برای مراقبت بیشتر از محیط زیست و رعایت حقوق عمومی است و تخریب محیط زیست معلول نابرابریهای اجتماعی و استفادههای غلط از طبیعت و یکی از عوامل تضییع حقوق انسانهاست. انسان به عنوان اشرف مخلوقات و جانشین خداوند بر روی زمین3 حق دارد از نعمتهای الهی استفاده کند؛ اما این استفاده نباید آنچنان باشد که حق دیگران در بهرهبرداری از این نعمت الهی در خطر قرار گیرد. به عبارت دیگر، انسان همانگونه که حق استفاده و بهرهمندی از محیط زیست سالم را دارد، مسؤولیت درست استفاده کردن از آن نیز بر عهده اوست .
با نگاهی به وضعیت فعلی محیط زیست، در مییابیم که انسانها در بهرهبرداری از طبیعت و محیط زیست به مسؤولیت خود در حفظ و حراست از آن به درستی عمل نکردهاند. شاهد این سخن، بحران عظیمی است که محیط زیست دچار آن شده است. پس مباحث مربوط به محیط زیست از جمله ضرورت های زمان ماست که به طور جد باید بدان پرداخته شود ودلیل آن استفاده بی رویه از منابع طبیعی و آلودگی شدید محیط زیست طبیعی است .
اسلام به عنوان دین برتر در نزد خداوند4، در قالب آیات و روایات متعدد در جهت حفاظت از محیط زیست سابقه ای دیرینه دارد و نگاه ویژه اسلام به محیط زیست این است که توجه به آن با بصیرت نگری به آیات الهی گره خورده و این نکته به حمایت از محیط زیست تقدس داده است. ودر مجموع به طور یقین می توان ابراز داشت که حمایت اسلام از محیط زیست از برجستگی ها و افتخارات دین اسلام به شمارمی آید، به گونه ای که امروزه نیز با همه پیچیدگی های علوم زیست محیطی و روش های حمایت از آن می تواند راهگشا باشد زیرا اسلام در این باره راهکارهای اساسی ارائه داده است؛ به طوری که میتوان گفت در دستورات شرع مقدس جامعترین دیدگاه و صحیحترین شیوه تعامل با طبیعت و محیط زیست بیان شده است5 لازم به ذکر است، پژوهش حاضر مبتنی بر روش تحلیلی اسنادی و مفهومی می باشد .
