بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت خانواده و جایگاه حساس آن در جامعه، امروز از مباحث اساسی است. علیرغم رویکرد جریان مدرنیته و نیز فمینیسم مبنی برحقیر و کوچک انگاشتن جایگاه خانواده، امروز جهان غرب به اشتباه تاریخی خود در کوچک انگاشتن منزلت خانواده و تضعیف بنیان های آن پی برده و در پی جبران آن است. اما چنین رویکردی همانند بسیاری از پدیده های دیگر که ره آورد غرب است ، بر وضعیت خانواده در جامعه ما نیز تأثیر نامطلوب نهاده است.
این حرف به معنای آن نیست که تزلزل بنیان خانواده در جامعه کنونی ما تنها تحت تأثیر این عامل - ره آورد غربی - صورت گرفته است و نیز به معنای آن نیست که جایگاه و منزلت خانواده در جامعه امروز ما همسان جوامع غربی است تردیدی. نیست که اصولاً جامعه اسلامی، شرقی ، ایرانی ما نمی تواند در مورد خانواده همانند مغرب زمین شود. تزلزلی که از آن یاد می کنیم، تزلزلی است در قیاس با موقعیتی که از خانواده در منظر دین ما مطرح است و نیز موقعیتی که خانواده در همین جامعه در گذشته ای نه چندان دور داشته است. خانواده ایرانی هنوز در قیاس با خانواده در جوامع غربی بسیار جایگاه بالاتر و موقعیت پایدار تری دارد .
مقدمه
خانواده از نظر اسلام جایگاهی بسیار مهم دارد و سنگ بنای حیات جامعه است. هرگونه پیشرفت و خوشبختی در ابعاد مختلف اجتماعی، در سایه خانواده حاصل می شود.خانواده عامل ثبات و سازش اجتماعی نیز هست، زیرا بسیاری از هنجارها و ناهنجاریهای جامعه مربوط به همین نهاد مقدس است. هر چند محیط خانواده سالم و امن باشد به همان اندازه در روحیه افراد و اعضای ان تاثیر مثبت گذاشته و این تاثیرات مطلوب به جامعه منتقل می شود.
بنابراین سعادت جامعه تا حدود زیادی در گرو آن است از سوی دیگر هر گاه خانواده دارای محیطی نامساعد و ناهنجار باشد به همان اندازه بر رفتارهای محیط خانواده تاثیر منفی گذاشته، از این طریق موجب آسیب پذیری و اختلالات اجتماعی می گردد. محیط خانواده دانشگاهی است که مرکز پایه گذاری شخصیت و تشکیل عادات، رفتار، معلومات و تجارب زندگی است پدر و مادر نخستین معلم های جامعه اند که تعالیم خوب یا بد از آنان شروع می شود برهمین اساس، همانگونه که می باید ریشه خوشبختی و هدایت صحیح انسان رادر محیط خانواده جستجو کرد منشأ هر گونه انحراف و نگون بختی را نیز می توان در آن محیط یافت.
همیشه تاریخ شماری از مخلوقات انسان نما تداوم و پایداری و مشروعیت اجتماعی خود را با الهام از فرضیاتی چون تنازع بقا در ایجاد جنگ بین افکار و سپس تعارض و ستیزه بین اشخاص جستجو نموده اند و در همین راستا در کلکسیون تاریخ طبقاتی بشر با یک تقسیم بندی کلشه ای بین زن و مرد و روبرو می شویم که این دو جزء از یک کل و یا دو عنصر معادله انسانیت و دو صنف از یک نوع و بلکه دو جسم در یک روح را دعوت به معارضت جویی و جنگی بدون آتش بس برای تاسیس یک کشور بدون مرز تحریک نموده اند و بدین سان نهاد خانه و خانواده را لرزان و ویران و نهاد اجتماع را با بحران و ناهنجاری روبرو ساخته اند.
بیان مساله
تحول خانواده یکی از مهمترین مسایل دنیای معاصر است امروزه در جامعه های صنعتی با این که ضرورت وجود خانواده پذیرفته شده است ساختار و نقش آن با تردید و پرسش روبه رو شده است اما در کشورهای روبه رشد آگاهی از سودمندی ساختار خانواده که با مقتضیات دگرگونی های سریع آن ها سازگار است گسترش می یابد. خانواده تنوع گسترده دارد و انواع ان نیز متعدد است اندیشه های سنتیو عملاً کلیشه ای درباره ی انواع خانواده را می توان در دو نکته زیر خلاصه کرد.
-1بطور کلی خانواده های هسته ای در کشورهای غربی - حوزه فرهنگ اروپایی - و خانواده های گسترده در آسیا و آفریقا - حوزه فرهنگ غیر اروپایی - غلبه دارد.
-2نظام خانوادگی براساس دو نوع است خانواده ی هسته ای و خانواده گسترده، خانواده ستاکی نیز از انواع فرعی یا گونه ای از خانواده گسترده است. اگر چه بطور کلی دو نوع خانواده پذیرفته شده است خانواده محدود در کشورهای صنعتی و خانواده گسترده در کشورهای جهان سوم، امروزه شاهد فروریزی این دو نوع ساختار هستیم خانواده هسته ای راه دگرگونی ساختارها و ارزشهایش را و گروه خویشاوندی نیز در پی تحولات تمدن مدرن فرومی پاشد بی ان که بتوان شکل جدیدش را پیش بینی کرد.
می توان گفت که الگوی غربی خانواده به ساخت واحدی می رسد که مرزهایش با بی واسطه و قوی ترین پیوندهای زیستی مشخص می شود این واحد در درون عرصه ی خویشاوندی جای می گیرد و بیشتر خویشاوندان را از بطن خود طرد می کند این طرد به ویژه در زمینه ی کیفیت و شدت روابط میان اشخاص و در مورد شرکت زن یا شوهر در تصمیم گیریها نمودار می شود. اهمیت مساله نظریه پردازان خانواده در دومین نیمه ی قرن بیستن دیر زمانی در پی تعریف شکل بندی خانواده ی زاده ی مدرنیته صنعتی بوده اند در مقابل الگوی خانواده گسترده که بیشتر به عرصه ی روستایی و زراعی تعلق دارد. به عنوان مثال ادوارد شوتر مورخ کانادایی پیدایش خانواده مدرن را در اروپا از قرن هیجدهم می داند.
ویژگی خصلت نمای خانواده موسوم به مدرن را می توان به ترتیب زیر خلاصه کرد محیط زندگی خانواده ی مدرن محیط شهری در جامعه صنعتی است در این محیط میان ارزشهای دینی و ارزش های اجتماعی میان فرزند آوری و رابطه جنسی جدایی وجود دارد و ابعاد خانواده کاهش یافته است فرزندان دیگر نیروی کار لازم برای تولید خانوادگی نیستند بلکه پیش از پیش نوعی بار اقتصادی برای خانواده های مدرن شهری هستند خلوت خانوادگی بسیار گسترده هر زوجی سکونت گاه خاص خود را دارد دیگر دوران پدربزرگ ها و مادربزرگ ها از بین رفته تا با فرزندان خود در کنار هم نشیته و تجربیات خود را به آنها انتقال دهند و یادآوری خاطرات گذشته را بکنند .
فرزند همیشه عزیز و مهم شمرده نمی شود اهمیت او تابع احساسات ویژه ی پدر و مادر است هر تمدنی رفته رفته و به شیوه ی خاص خود به مفهوم شخص ا نسان حقوق وظایف جایگاه و نقش او آگاهی می یابد . اسلام نیز برای برقراری مفهوم خاص خود از شخص انسان مسیر تاریخی بدیعی را پیموده است. در غرب شخص انسان از رهگذر نقش بیرونی خود به زندگی اجتماعی طبقه بندی شده پیوند می خورد اما در اسلام هر انسان منفردی با نیروی درونی نام و نسب خود در زندگی مساوات جویای جمع سهیم می شود.
اهداف تحقیق اهداف اصلی :
- شناسایی علل و دلایل گوناگون گرایش به خانواده مدرنیته اهداف اختصاصی -پرسش از امکان تبدیل خانواده مدرن غربی به مدرن اسلامی اهداف کلی :
-آشنایی با خانواده ی مدرن -آشنایی با برخی از فرایندهای خانواده مدرن
-شناخت خانواده مدرن به عنوان یک هنجار هدف خانواده اجتماعی کردن است وقتی خانواده در فراهم کردن نیاز تربیتی کودکان شکست می خورد اثر ان بر زندگی فرزندان می تواند نا استواری باشد و بتواند انان را مورد بهترین شخصی که می توانند باشند فریب دهد فرزندانیکه کاملاً اجتماعی نشده اند در جهان دچار مشکلاتی هستند آنان به قدرت سلسله مراتب یا حدود پدر و مادرشان احترام نمی گذارند آنان کنترل کیفی ضعیفی دارند می تواند خودخواه و بی اندازه متوقع باشند و به این که رفتارشان ممکن است چگونه به خانواده آسیب برساند کمترین توجهی نکنند حاصل بدرفتاری کودکان اجتماعی نشده همزمان بسیاری از خانواده ها را هم که این رخدادها بر اجتماعی شدن کودک اثر چشمگیر می گذارند توان آموختن، مستقل بودن، همراهی با دیگران و درک اهمیت قوانین افزون بر این بر پیشرفت دانشگاهی و عزت نفس اثربخش است.
فرضیه تحقیق -1خانواده در اسلام -2خانواده در غرب روش تحقیق
روش مطالعه ای با استفاده از اسناد و منابع و تعمق در محتوی سعی می شود اطلاعاتی به دست آورده و مورد توجه و عمل قرار دهیم. معنای لغوی خانواده خانواده در لغتنامه معین، خاندان – اهل خانه – اهل بیت – دودمان تعریف شده است . خانواده در اسلام اعضای خانواده به شخصیت یکدیگر احترام می گذارند در این خانواده زن به هنوان رکنی از خانواده بالاترین احترام نثارش می شود و مرد نیز به عنوان رکنی دیگر از برترین جایگاه شخصیتش برخوردار است.
خانواده در غرب :
در مسیر فروپاشی قرار گرفته و عوامل بسیاری از جمله مسایل اقتصادی سبک زندگی، ترویج تفکر مفسدانه و ظهور جنبش های ضد اخلاقی و عوامل دیگر خانواده را در غرب از هدف اصلی خود خارج ساخته است. کلیات جامعه و ساختار هر اجتماع در حال تغییر دچار مسایلی خواسته یا ناخواسته خواهد شد که سهم موارد درخواستی نسبت به وقایع و پیش آمدهای ناخواسته بسیار ناچیز و اندک است چرا که جوامع در حال توسعه یا عقب مانده که در اصطلاح جامعه شناسی با نام جوامع سنتی شناخته می شود پیرو و دنباله رو جوامع پیشرفته و مدرن محسوب میشود اصولاً درک فضای جدید برای این چنین جوامعی همراه با پذیرش فرهنگ و ساختار جوامع صنعتی و پیشرفتهنخواهد بود و لزوماً برخی از نهادهای اجتماعی دچار فرایند از خود بیگانگی و سر در گمی و به نوعی بیهودگی خواهد شد چون هر سنت رسم و یا آیین و آداب مورد اجرا پذیرفته شده بر نیاز و خواست و سابقه تاریخ همان ملت و قوم طراحی و یا به مرور در قطعات یک اجتماع جای می گیرد که پس از مواجه شدن با فرهنگ غالب و تجدد و به نوعی از دست رفتن چراییت اجرا و اقدام در پی ان چگونگی تطبیق این فرهنگ یا فرهنگ و ساختار نوین خود بیانگر مشکلی خواهد بود.
دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی نیم قرن اخیر بر ساخت وظایف و فرهنگ خانواده ی ایرانی تاثیر بسار گذاشته است که تحول این نهاد اجتماعی بسیار سریع بوده است. مراحل مختلف این تحول از خانواده سنتی به نوعی که برای آسانی بحث نام ان را خانواده جدید می گذاریم هنوز به درستی شناخته نیست و نمی توان به آسانی آن چنان که برخی از محققان کرده اند این تحول را با تکرار این مطلب که خانواده از شکل گسترده ی پدرسالاری به شکل کوچک زن و شوهری در تغییر است تشریح کرد.
شاید توصیف دقیق خصوصیات ساختی و وظایف خانواده ی قدیم و مقایسه ان با خصوصیات خانواده های ایران امروزی یکی از راه های طرح مساله باشد. در پی دگرگونی های اجتماعی، فرهنگی در غرب و. فرایند مدرن سازی در جهان سوم، نهاد خانواده به پرسش کشیده شده است در جوامع صنعتی خانواده به سوی فروریزی ساختارها و ا رزشهایش پیش می رود در حالی که در کشورهای رو به رشد گروه های خویشاوندی از هم فرو می پاشند و شکل های جدید خانواده با نیازهای جوامعی که دستخوش دگرگونی های پرشتاب اند به دشواری منطبق می شوند.
