بخشی از مقاله
چکیده
آموزش و پرورش بایستی با شناخت شروع شود و یک مربی بایستی همگام با آموزش انسان ها به پرورش خود نیز اهتمام بورزد و با شناخت هرچه بیشتر و بهتر خود به عنوان یک انسان بتواند کارآیی و اثربخشی خود را افزایش دهد و این امر محقق نمی شود مگر با بکارگیری روشهای صحیح تربیتی و یافته های روانشناختی که ثمره مطالعات روانشناسان گذشته و حال است. بدینوسیله یک مربی خواهد توانست امانتداری امین برای فراگیران باشند و با آنان به نیکی و شایستگی رفتار کند. درنظریه خودمدیریتی5، استرنبرگ 6 با استفاده از استعاره حکومت نشان داد همانگونه که در جامعه شیوه های متفاوتی از زمامداری وجود دارد افراد نیز با روش های متفاوتی از توانایی های خود بهره می گیرند. این مقاله نگاه اجمالی به تربیت اسلامی و ارائه چهار مرحله مناسب برای خودسازی و خودتربیتی مربیان دارد. بر این اساس پژوهش با نگاهی به رفتارهای خودتربیتی مربیان و جمع آوری مشاهده ای داده ها ، ضمن حضور در جمع مربیان - با توجه به اینکه پژوهشگر نیز معلم بوده - تفاوتهای مربیانی که دارای خودتربیتی با شاخص های معرفت اسلامی داشته اند با سایرین مورد بررسی قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: تعلیم، خود کنترلی، مرابطه، مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه
مقدمه
ذات نایافته از هستی بخش ...کی تواند که شود هستی بخش1 یک مربی، استاد و معلم در حرکت نوین و رو به رشد آموزش علوم و مهارتهای فنی که لازمه زندگی امروزی است نقشارزنده ای دارد. وظیفه هر فرد آموزش و پرورشی به عنوان یک مربی یا استاد یا معلم این است که با ایجاد بینش - معرفت - صحیح، یاری رسانی به فراگیران در جهت کسب نگرش - توانایی - لازمه، بذرهای دانش - شامل رفتار فردی و رفتار گروهی - و معلومات فنی و مهارتهای اساسی را در دل خاک استعدادهای فراگیرانشکه صرفاً به راهنماییهای او اعتماد دارند بکارد. در یک کلام مربیان باید به نکات مهم و بسیار حساس در عین حال انکار ناپذیر توجه داشته باشد تا اطلاعات مورد نیاز فراگیران را به بهترین شکل و کامل به آنها منتقل نماید.
و خصوصا اینکه هدف تدریس تربیت افرادی خلاق برای آینده مملکت باشد و در نهایت سخن اینکه چطور یک مربی باید مورد ارزیابی قرارگیرد یا بهتر است بگوییم مربی چطور می تواند خود را ارزیابی نماید.همه افرادی که به نوعی با فرایند تدریس درگیرند و نیز طالب رعایت اصول مربیگری بر اساس سند تحول بنیادین هستند، به این اصل معتقدند که یک مربی باید تیپهای مختلف کلاس خود را شناسایی و راه حل های مناسب و منطقی جهت برخورد با این نوع فراگیران را بداند تا بتواند یک محیط مطلوب و مفید بوجود آورد تا فراگیران از نشستن در کلاس لذت ببرند و او نیز خستگی را احساس نکند. البته این موضوع یک مبحث پایه است که کلیه مربیان در هر مقطع و هر رشته ای می بایست به این نکته مهم دقت نماید.
اما اصل مهم اینکه قبل از هر چیز مربی بایستی توان و قابلیت خودارزیابی2، خود مدیریتی، خودکنترلی3 و خود تربیتی را دارا باشد تا بتواند پس از خود اصلاح گری بر فراگیران نیز مدیریت صحیح داشته باشد.در مقاله حاضر نگاه اجمالی داریم به تربیت اسلامی و ارائه چهار مرحله مناسب برای خودسازی و خودمدیریتی مربیان. در تربیت اسلامی روشهایی مطرح میشود که کلیه این موارد را مورد توجه قرار میدهد. چهار مرحله مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه که هر یک از اینها گامی است برای رسیدن به نتیجه مطلوب در خودتربیتی یک انسان که همان فعل اخلاقی است. البته این عوامل زمانی میتوانند اثرگذار باشند و زمانی می توانیم خود را مجری سند بنیادین بدانیم که یک مربی لایق و شایسته عامل و مجری آن ها باشد.
ادبیات و تعاریف واژگان
تعلیم:4 پرورش و استقلال نیروی فکری دادن و زنده کردن قوه ابتکار متعلم است. - مرتضی مطهری - تربیت:5 تربیت، پرورش دادن و به فعلیت رساندن استعدادها و ایجاد تعادل و هماهنگی میان آنها است تا از این راه متربی - فراگیر - به حد حد اعلای کمال خود برسد. - مرتضی مطهری -
معلم: در فرهنگ فارسی عمید، معلم را معادل با واژه های مانند : تعلیم دهنده ، آموزاننده و آموزگار آورده است. در لغت نامه دهخدا نیز معلم به معنی آموزاننده، مدرس و آموزگار معنی شده است. حضرت علی - ع - می فرماید: دانشمندان تا روزگار باقی است پایدارند، بدن های شان مفقود و آثار آنان در قلبها موجود میباشد.
مربی: پرورش دهنده - فرهنگ معین - . پرورنده، تربیت کننده، آموزگار، استاد، پرورشگر، معلم که عهده دار تعلیم و تربیت دیگران است. - فرهنگ دهخدا - کسی که در امر تربیت انسان به پرورش وی کمک می کند به جهت شکوفایی استعدادهای شخص.
متربی: کسی که غذا میدهد و می پروراند و آنکه می پروراند و تربیت می کند - لغتنامه دهخدا - . شخص یا اشخاصی که مورد تربیت و آموزش قرار می گیرند.
فعل اخلاقی:1 عمل یا اعمالی که منشاء غیرطبیعی داشته و از سرچشمه اعتقادات نشأت میگیرد و غیرفردی است. حقیقت جویی: جستجوی حقیقت یا همان نقطه شروع تعلیم.
خود کنترلی: در خصوص کنترل و نظارت در متون مدیریت تعاریف متنوعی با اختلافهای جزئی ارائه شده است که همگی در بیان یک واقعیت اجماع دارند .برخی در بیان کاربردی مفهوم کنترل در دانش مدیریت بیان داشتهاند: »کنترل فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه میشوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه "باید" باشد و آنچه "هست"، نسبت به رفع و اصلاح آنها اقدام میشود« - صادقپور2، - 1353 و در تعاریف دیگری جریان و فرآیند کنترل نیز ارائه شده است. براساس این تعاریف:
»کنترل عبارت است از فعالیتی منظم که ضمن آن نتایج مورد انتظار در قالب استانداردهای انجام عملیات تعیین می شوند، سیستم دریافت اطلاعات طراحی میگردد، عملیات پیشبینی و انجام شده با هم مقایسه میگردند، اختلافها و انحرافها مشاهده شده ارزیابی و میزان اهمیت آنها مشخص می شوند، و سرانجام اصلاحات لازم برای تحقق هدفها و مأموریتهای سازمان انجام میگیرند« - الوانی3، - 1379خودکنترلی، ایجاد حالتی است در درون فرد که او را به انجام وظایفش متمایل می سازد، بدون آنکه عامل خارجی او را تحت کنترل داشته باشد. هدفی که در خودکنترلی دنبال می شود ارائه یک شخصیت سالم است که به بلوغ فکری رسیده است و در برابر انواع مشکلات از خود مقاومت نشان می دهد و خود با بینش عامل آن را انتخاب می کند و علاوه بر محیط کار در زندگی شغلی خویش نیز خودکنترل می شود. و این میسر و ممکن نخواهد بود مگر بسترهای مناسب در سازمان فراهم شود تا خودکنترلی در سازمان نهادینه شود.
مرابطه: دراصطلاح اخلاق مرابطه یعنی مراقب خود بودن و نگران احوال و اعمال خویشتن بودن است.4 در لغتنامه دهخدا5 به معانی متعدد مانند: سرحد داری، مواظبت کردن، نگاه داشتن و ربط و پیوند داشتن با همدیگر آمده است.یک مربی موفق اگر بخواهد به سرحد رشد برسد و در مسیر آموزش و پرورش نوین پیشرفت کند بایستی برعملکرد خود به دقت مدیریت نموده تا با استفاده از نقاط قوت و ضعف، فرصتها و از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدات به اهداف خویش دست یابد مرابطه در این خصوص به مربی کمک می کند. به این صورت که باید قبل وهنگام اقدام به هر کاری تفکر و تامل کند تا کاری از روی غفلت و بر خلاف انچه مقتضی فضیلت و پیشرفت است انجام ندهد. و اگر احیانا انحرافی بین اهداف تعیین شده و اهداف بدست آمده
