بخشی از مقاله
چکیده
درمیان انواع فضاهای شهری ،خیابان ها دارای اهمیت ویژه ای می باشند.ازدیدعملکردگرایان خیابان فضایی ارتباطی است که جهت دهنده ،تقسیم کننده وتقویت کننده ساختارشهراست وآنان که به ادراک محیط اهمیت می دهند،خیابان رامهمترین عامل سازمان یافته درنقشه پردازی ذهنی انسان می دانند. دراین پژوهش،سه خیابان شاخص و با هویت شهرهای جهان ،خیابان شانزهلیزه در شهر پاریس، خیابان ویا دل کورس در شهر رم و در نهایت خیابان مارکت در شهر سانفرانسیسکو به عنوان دادههای شاهد برای مطالعه انتخاب شده، ودر نظرسنجی ارزیابی کیفی خیابانهای مذکور،12 شاخص معیار مقایسه خصوصیات خیابانها بوده که گروه شرکت کنندگان با مطالعه و پژوهش در مورد خیابانهای اشاره شده پرسسنامه های مربوط را پرمی نمایند.
سپس خیابانهای شاخص شهراهواز،خیابان نادری وطالقانی براساس نظرسنجی موردارزیابی کبفی برمبنای12شاخص امتیازبندی نموده وباروش آماری مقایسه میانگینها، به ارایه میزان موفقیت هویتبخشی خیابانهای شهر اهواز پرداخته و در نهایت باتحلیل های نموداری ارزیابی کیفی خیابان های شاخص جهان وشهراهواز،پیشنهاداتی به منظورهویت بخشی ، طراحی، توسعه و مدیریت خیابانهای شهری اهواز تدوین می گردد.
-1مقدمه
درشهرهایی با توسعه شتابان، علا رغم شباهت در خیابانهای عمومیشهری و ساختارهای مصنوعی ویژه آنها، فضاهای عمومیبا تغییر بنیادی در ساختار کالبد خود مواجه بوده اند، به طوری که معنا و اهمیت این فضاها در اقتضائات رشد سریع آنها کم شده و کیفیت و کمیت فضاهای عمومیرو به زوال گذارده است. خیابان نقش مهم خود را در تعاملات اجتماعی و فرهنگی در شهرهای کنونی از دست داده است و یکی از عوامل اساسی مؤثر در آن، نقش هویت بخش آن است. این پژوهش در پی آن است که با توجه به تغییرات گسترده کالبد شهر اهوازوخیابانهای شهری آن ، بررسی شود چگونه میتوان با گسترش روز افزون و رشد شتابان شهری، خیابانهای شهری نقش هویت دهی و هویت پذیری خود را حفظ کنند.
-2روش تحقیق
روش انجام این پژوهش مقایسهای وبااستفاده از فرم نظرسنجی است. به این صورت که دادههای شاهد از نمونههای بارز شهری در سطح جهان، جمعآوری خواهد شد. در این مورد 3 خیابان برجسته در شهرهای مختلف جهان انتخاب شده اند. خیابان شانزهلیزه در شهر پاریس، خیابان ویا دل کورس در شهر رم و در نهایت خیابان مارکت در شهر سانفرانسیسکو برای مطالعه درنظرگرفته شده است. گروه شرکت کننده در نظرسنجی ارزیابی کیفی خیابانهای اشاره شده شامل 30 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسیارشد رشتههای تحصیلی شهرسازی، معماری و عمران بودند. این توضیح لازم است که چون بررسی خصوصیات خیابانهای ذکر شده بر اساس منابع مطالعاتی بوده لزوماً، شرکتکنندگان در نظرسنجی، میبایست با مطالعه و پژوهش در مورد خیابانهای اشاره شده فرم مربوط را پر کنند.
در نهایت، میانگین نمرات داده شده به 12 شاخص درج شده در فرم، محاسبه و تدوین می گردند.. این دادهها معیار مقایسه خصوصیات خیابانها خواهند بود.سپس درخصوص خیابان های شهراهواز - طالقانی ونادری - نظرسنجی صورت می گیرد.جامعه شرکت کننده به صورت تصادفی 450 نفر بوده و شاخصهای درج شده در این فرم نیز مانند فرم قبل بوده است.برای مقایسه دادههای مربوط به خیابانهای اهواز و خیابانهای شاخص، علاوه بر روش آماری مقایسه میانگینها،تحلیل نمودارها نیز بررسی گنجانده شده است.
-3پیشینه پژوهش
نورایی، در مقاله ای جامع به بررسی هویت و حافظه جمعی پرداخته است. در این پژوهش از دید فلسفی رابطه این دو مورد بررسی و صورتی کاربردی به خود میگیرد. رزاقی، اصل در مقاله خود الزامات و توقعات طراحی شهری را در خیابان اصلی شهر اسلام شهر بررسی کرده و مواردی از قبیل: طول، مرمت و نگهداری، کیفیت ساخت و طراحی، جزئیات، درختان، دسترسی، پارکینگ، زیرساختها، برنامههای خیابانی و تأمین امنیت به مثابه برخی از مهم ترین ابزارهای پاسخ دهندگی خیابان به شمار میروند. الهی، نیز در پژوهش خود میگوید حرکت عابر پیاده در پیاده راهها بواسطه طراحی مناسب و جانمایی صحیح فضاها و بناها و فضاهای مکث با قابلیت کاربریهایمنعطف در راستای فعالِتهای جمعی و.... موجب افزایش درک هویت فضایی و احساس تعلق به محیط و زیبایی میگردد.
واعظی و همکارانش، در مقاله خود گفته اند که هر پدیده ای را میتوان از سه منظر کالبدی، محتوایی و معنایی مورد بررسی قرار داد. و هر گاه در آثار مصنوع - معماری و شهر سازی - هماهنگی و همراهی کامل بین این ابعاد اتفاق بیفتد، آن اثر یا پدیده را زیبا و هویتمند میدانیم. مهدی زاده، نیز در مقاله خود به این مطلب اشاره میکند که معمولاً طراحی معماری در یک محل بدون توجه به ارزشهای کالبدی حوزه فضای قابل تعریف صورت میگیرد. نادیده گرفتن این ارزشهای شکلی، هویت فضای شهری را از بین خواهد برد.
-4خیابان : مهمترین بخش فضای شهری
در کتاب خیابان های سرزنده ، » اپلیارد « خیابان را » مهم ترین بخش محیط شهری « می نامد . وی ادامه می دهد » ما باید بصیرتمان را برای زمان حاضر بالا ببریم . یک خیابان مسکونی ، یعنی خیابانی که در آن فرزندانمان بزرگ می شوند ، بزرگسالان زندگی می کنند و افراد پیر روزهای آخر عمر خود را سپری می کنند ، چگونه خیابانی باید باشد ؟ - 1981 : 56 . - Appleyard این خیابان ها هستند که فرآیند های اجتماعی را متاثر می سازند و بدون شناخت رفتار و توصیف چگونگی پاسخ گویی محیط به این رفتارها ، نمی توان خیابان را طراحی کرد.
» جین جیکوبز « به حیات اجتماعی خیابان نظر دارد و مفهوم » سرمایه اجتماعی « را در این خصوص مطرح می سازد - . - jacobs 1961 بر این اساس ، طراحی مناسب و هدفمند خیابان های شهری ، شرط لازم است ولی کافی نیست ، یعنی اگر طراحی به گونه ای باشد که رفتارهای اجتماعی بتواند به راحتی در آن صورت بپذیرد ولی میلی برای این رفتارها وجود نداشته باشد ، قابلیت های رفتاری مورد نظر به وجود نخواهد آمد .
-5شناخت شهراهواز
شهر اهواز با 000٫20 هکتار مساحت، چهارمین شهر وسیع ایران پس از تهران، مشهد و تبریز میباشد. بافت جمعیتی شهرستان اهواز از قومیت های مختلف مانند اعراب، بختیاریها، بهبهانی، دزفولیها، رامهرمزیها، شوشتریها و... تشکیل شده است.
-1-5 عناصر سازمان فضایی اهواز
ساختار شکلی محورهای اصلی شهر اهواز، شکلی نیمه شعاعی را دارا است .در سطح شهر اهواز ساختار محورهای شهر سبب شده است خوانایی که در نتیجه تصویر ذهنی شکل گرفته در امتداد محورها است ، به صورت یکسان در سطح شهر وجود نداشته باشد .تاثیر شکلی شبکه بندی محورهای شهری که هم بر تصویر ذهنی و هم بر جهت یابی در محیط های شهری تاثیرگذار است ، نقش ترافیکی و ساختار شبکه بندی راه ها ، نقش و عملکرد محورها و مرزهایی که به واسطه آن ها در شهر تعریف می شود و در نهایت هویت هر خیابان ، از موارد تاثیرگذار بر تجربه مردم از راه های شهری هستند . عرض این خیابان 70 متر و طول آن 2 کیلومتر است که دارای دو بخش اصلی است:
- گردشگاهی با چشمانداز زیبا که رودخانهای با جریان آب تند و سریع آن را به دو قسمت تقسیم کرده است.
- از "Rond - Point" تا "Place de l Etoile" که بیشتر مورد توجه است. این خیابان بزرگ،نقاط کانونی ابتدا و انتها، عرض یکنواخت بخش مرکزی، با ده باند عبوری حدود 26/5 متر و درختهای بزرگ و هرس شده میباشد.
