بخشی از مقاله
چکیده
انسان با انگیزه دستیابی به رفاه و امنیت بیشتر، هر روز بیشتر از روز قبل از تکنولوژیهای مختلف استفاده کرد، فن سالاری - تکنوکراسی - در جوامع بشری مطرح شد وکم کم ابزار و آلات نقش کلیدی را در زندگی انسان ها پیدا کردند. راه برای ظهور تکنوپولی - انحصارگرایی تکنولوژی - باز شد . در این زمان بود که تکنولوژی به طور نامحسوسی سنت و فرهنگ را از زندگی انسانها خارج کرد و برای همه لغات کلیدی زندگی آنها، تعریفی را که خود می پسندید، جایگزین کرد و انسانکاملاً در د ام آن افتاد به طوری که تکنولوژی بر تمام زوایای زندگی انسان مثل فرهنگ، محیط زیست، اشتغال، اقتصاد و هر مورد قابل تصور دیگر، تأثیرات شگرفی به جای گذاشت که ما از آن به عنوان دام تکنولوژی نام می بریم. روش هایی برای مقابله با این توسعه همه جانبه و افتادن در دام پر زرق و برق تکنولوژی وجود دارد . پذیرفتن هر نوع تکنولوژی، اجباری نیست.هر جامعه ای می تواند باتوجه به پیشینه های ارزشمند فرهنگی، تاریخی و اعتقادی خود از جنبه های مناسب و مفید تکنولوژی های جدید استفاده کرده و جنبه های غیرمفید و آنهایی را که نمی پسندد،کنار بگذارد.
کلید واژه: تکنولوژی، دام، فریب، فرهنگ، هنر
مقدمه
تحولات نیمه دوم قرن بیستم به قدری گسترده و عظیم بود و با چنان سرعتی پیش می رفت که به نظر می رسد توسعه و پیشرفت تکنولوژی در دو دهه اخیر به اندازه تمام طول تاریخ باشد . اگر زمانی دانشمندان علوم مدیریت و رهبران حکومتها مؤلفه های سیاسی، فرهنگی / اجتماعی، اقتصادی و نظامی / امنیتی را به عنوان شاخص های برتری جوامع می شمردند، اما امروز عامل تکنولوژی به لحاظ اهمیت و اولویت، اصلی ترین و محوریترین عامل و اولویت است. بشر همیشه در طول تاریخ در پی ارضای خواسته ها و تمایلات خود بوده که از میان این خواسته ها، رسیدن به رفاه و امنیت همواره دراولویت قرار داشته است . امروزه تکنولوژی در هر دو محور نقش کلیدی را به عهده دارد و باعث تأمین آسایش و افز ایش رفاه در کشورهای برخوردار از آن شده است - محمودزاده، 1380 ، ص . - 1 تکنولوژی همچنین عامل تأمین امنیت و تسلط کشورها در صحنه نظامی و جنگهای امروزی است. تکنولوژی پدیده ای است که انسان عامل ایجاد و توسعه آن می باشد و خلاقیت و کارآفرینی او سبب تحول در آن گردیده است .
شبکه توسعه تکنولوژی جهانی، رقابت بسیار سنگینی را بین پیشگامان آن موجب شده است . در نتیجه به دلیل کمبود منابع کافی و زیرساخت های لازم برای همگان، حضور و رقابت در این زمینه بسیار دشوار به نظر می رسد. بنابراین الگوی تدوین استراتژی برخورد با تکنولوژی در این مقطع بسیار حیاتی تلقی می شود و به عنوان یک مسأله مهم در سطح کلان برنامه ریزی کشورها مطرح میگردد. در این مقاله با عنوان دام تکنولوژی سعی خواهد شد با انجام بررسی های کتابخانه ای و تا حدی اینترنتی، پس از ارائه تعاریفی از تکنولوژی، بطور مثال از نظر هایدگر که به عنوان یکی از اصلیترین نظریه پردازان تکنولوژی در عصر حاضر مطرح است، به مطالعه شرایط حاکم بر دنیای امروز در مواجهه با پدیده فراگیر تکنولوژی پرداخته شود و پس از بررسی مشکلات و معضلاتی که تکنولوژی برای جوامع امروزی ایجاد کرده است و با توجه به تهدیدات و خطراتی که دراثر برداشت های نادرست و روش های غلط استفاده از آن در آینده پیش روی انسان هاست، روش هایی برای ارزیابی و پیش بینی تکنولوژی، به منظور جلوگیری از غافلگیری و عواقب ناشی از پذیرفتن بی چون و چرای تکنولوژی های مختلف، ارائه میشود و در پایان هم توجه به بعد معنوی وجود انسان د ر برخورد با تکنولوژی و پیوندی هدفمند بین نگاه زمینی و آسمانی، به عنوان راه حل نگارنده و بسیاری محققان دیگر پیشنهاد میشود.
تکنولوژی
تکنولوژیاساساً مجموعه ابزاری است که گسترش اختیارات انسان را فراهم ساخته و بشر همیشه به تکنولوژی وابسته بوده است . تکنولوژی یعنی توانایی ابزارسازی و اکنون مبنایی است برای تولید ثروت بیشتر از طریق افزایش بهره وری.»برنارد گندرن می نویسد: تکنولوژی به هر دانش عملی نظام یافته ای اطلاق می شود که بر تجربه و یا نظریه عملی مبتنی باشد و توان جامعه را در تولید کالاها و خدمات افزایش دهد و در قالب مهارتهای تولید و سازمان ها یا ماشین آلات تجسم یابد - « عباسعلی شاهرودی، 1383 ، ص 49 ، به نقل از کاتلین وودوارد، ص - 125 پیش از انقلاب صنعتی استاندارد زندگی رشد اندکی داشت اما پس از انقلاب صنعتی، تکنولوژی تأثیر بسیار شگفت انگیزی در زندگی انسان ها و بالا بردن استانداردهای زندگی جوس اورتگا گست دو هدف از . « داشت تکنولوژی بر می شمارد : اول برای حفظ کردن زندگی ارگانیک که تنها در طبیعت وجود دارد با تطبیق زندگی شخصی با محیط، دوم برای رواج دادن زندگی خوب، که با تطبیق محیط با زندگی شخصی حاصل می گردد . او میان تکنولوژی که برای بقای زندگی است با تکنولوژی که نتیجه قصد و آرزوست، تمایز قائل میشود - همان، ص - 125
مارتین هایدگر یکی از بزرگترین فلاسفه ای است که در قرن بیستم می زیسته و به مسأله روز، یعنی تکنولوژی توجه کرده و نسبت به آن واکنش نشان داده است . او در سال 1954 میلادی، مقاله ای به نام پرسشی از تکنولوژی چاپ کرد و در آن بیاننمود که در بی نش غرب و از زمان ازسطو، به تکنولوژی بصورت ابزار و آلت خنثی نگریسته میشده است . از نظر هایدگر، این تعریف ابزاری، هر چند درست، اما ناقص است.»تا زمانی که تکنولوژی را به عنوان ابزار در نظر بگیریم، اسیرسلطه آن باقی می مانیم و در نتیجه بی خبر از ماهیت تکنولوژی پیش می رانیم - « هایدگر، 1373 ، ص - 27 به نظر او تکنولوژی خصوصیت تعرضی دارد . تعرض نسبت به طبیعت به منظور تغییر دادن آن . تکنولوژی به طبیعت به صورت منبع مواد خام و انرژی نگاه میکند و خواستار تغییر شکل، به نظم درآوردن و مورد استفاده قرار دادن آن است . - قبادیان، . - 1382
تکنولوژی با خواستی نامعقول از طبیعت، از او می خواهد که فقط تولیدکننده و منبع انرژی باشد . این، نوعی دعوت به تعرض است. همچنان که تکنولوژی باعث تغییر شکل طبیعت می شود، باعث تغییر شکل رفتار و انگیزه در انسان و جامعه می شود . انسان مدرن، انسان تکنولوژیک است که رفتار و انگیزه های او با انس ان ماقبل آن بسیار متفاوت است و از آنجایی که ماهیت تکنولوژی تعرضی است؛ لذا انسان مدرن مسخر تکنولوژی است . در واقع این تعرض ها به طبیعت، انسان ها را هم برای نظم و نظام بخشیدن به این منبع ذخیره - طبیعت - به دور هم جمع می کند. اکنون هایدگر نام آن تعرضی که انسان ها را به » خود آشکار کننده « دور هم جمع می کند تا عنوان منبع ذخیره نظام بخشد، گشتل می نامد - هایدگر، - 1375
گشتل در زبان آلمانی به معنای قاب دور عکس، قفسه کتاب، خاکریز در جنگ، سد و چارچوب است. از نظر او گشتل یعنی ماهیت تکنولوژی، ماهیتی که نسبت به انسان خصوصیت تعرضی دارد و انسان درون آن قرار می گیرد. قالبگیری دعوت بهمعارضه با بیرون و نوعی مقرر کردن تقدیر است . تقدیری که در عین حال که مسلط و حاکم بر انسانهاست، امری قطعی و حتمی نیست و ما را در اجبار برای پیشروی و تقلید کورکورانه از تکنولوژی قرار نمیدهد. اما با تمام این تعاریف، هایدگر مخالف تکنولوژی نیست » تکنولوژی سرنوشت عصرماست و البته منظور از سرنوشت چیزی نیست مگر ناگزیر بودن از مسیری تغییرناپذیر - « هایدگر، 1373 ، ص - 20 منتها باید ماهیت تکنولوژی را شناخت و نسبت به آن دقیق تر برخورد کرد . او معتقد است راه برخورد با تکنولوژی مدرن با چنگ زدن به تفکر اصیل و معنوی و با دید هنری نگاه کردن به آن فراهم می -شود.
این نگاهی است که نگارنده هم در انتهای مقاله به آن توصیه میکند. بررسی حوزههای تأثیر تکنولوژی در عصر حاضراکنون که بشر در قرن بیست و یکم در حال پیش رفتن است، سرعت تحولات به گونه ای سرسامآور ش تاب گرفته است . این چیزی است که باعث شده بسیاری از مردم احساس خطر کنند . گفته می شود جامعه اطلاعاتی از راه رسیده و تکنولوژیهای جدید یکی پس از دیگری رواج می یابند و بشر برای همراهی با سرعت پدیده ها ناچار است به یادگیری نظریه های جدید و روش - های نو ادامه دهد . شماری از مردم حتی استدلال میکنند که انسان در تلاش برای بکارگیری تکنولوژیهای نو و سازگاری با آن ها به تأخر فرهنگی دچار شده است . آنان می گویند تحولات اجتماعی توانایی همپایی با تکنولوژی جدید را ندارند و انسان ها در دام خطر از خود بیگانگی و بیریشگی در جهان بیگانه ضدانسانی و بهره مند از تکنولوژی پیشرفته گرفتار خواهند شد . حتی عده ای می گویند که تکنولوژی مدرن به انسانیت زدایی یا ماشینی شدن انسان منجر می شود . فراوانی تکنولوژی انسان ها را احاطه کرده اساس انسانیت را تهدید می کند.
تکنولوژی باعث شده که جنبه های احساس یتر و شهودی تر روابط انسان ها از دست برود و حتی هنرها هم کارشان به تکنولوژی کشیده می شود و تمایزات بین هنرهای واقعی و آفرینشهای کامپیوتری از دست میرود. - دانیل بل،1382 - .تکنولوژی بدون شک موتور محرکه جهان در دویست سال گذشته بوده است و باعث افزایش توانایی های انسان شده اس ت اما آنچه واضح است این است که گسترش توانایی انسان به او هم قدرت آفرینندگی و هم قدرت ویرانگری را درمقیاسی که در تاریخ بشر هرگز سابقه نداشته، داده است. تکنولوژیهای جدید به ما امکان تغییر واستیلای گسترده بر طبیعت و در نتیجه ویرانی آن را میدهد. ترس از فن سالاری عنان گسیخته یا ترس ازاسارت در چنگال ماشین چیز تازه ای نیست و منتقدان اجتماعی همواره نگران این مسأله بوده اند . ساموئل باتر ایروون در سال 1872 میلادی در نوشتهای
