بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی ویژگیهای دانش آموزان در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند استان سمنان انجام شد. روش انجام این پژوهش از نوع روش های تحقیق آمیخته اکتشافی بود که در آن نخست بخش کیفی و سپس بخش کمی انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، با 6 نفر از متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات که به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده بودند، مصاحبه انجام شد. نتایج حاصل از تحلیل محتوای مصاحبه ها و مطالعه عمیق مبانی نظری، در قالب پرسشنامه ای محقق ساخته تنظیم گردید. روایی محتوایی طبق نظر متخصصان و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ 0/92 بررسی و مناسب گزارش شدند.
در بخش کمی، پرسشنامه پژوهش توسط 310 نفر از معلمان و مدیران که به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده بودند تکمیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که روش های » استمرار فرآیند یادگیری و یاددهی دانش آموزان در منزل با استفاده از سیستم مدیریت محتوا«، دارای بیشترین اهمیت و رتبه اول، » توسعه محتوای آموزشی به صورت چند رسانه ای توسط دانش آموزان« در رتبه دوم، » همراهی با معلمان در خصوص استفاده از محتوای الکترونیکی برای تعمیق یادگیری « در رتبه سوم، » استفاده از اینترنت برای جستجوی اطلاعات و شناخت عمیق تر موضوعات یادگیری« در رتبه چهارم و » تقویت مهارت های زبان انگلیسی خصوصاً درک مطلب« در رتبه پنجم در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند قرار دارند.
کلمات کلیدی: فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدارس هوشمند، یاددهی - یادگیری، دانش آموز
.1 مقدمه
فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییرات عمده ای را در نحوه ی زندگی انسان ها و نیازهای نوین آنها به دنبال داشته است. امر آموزش و یادگیری یکی از زمینه هایی است که سهم عمده ای از این تغییرات را به خود اختصاص داده است و سبب پدید آمدن محیط های جدید یادگیری به شکل رسمی و غیر رسمی شده است - قیسوندی و همکاران،. - 1393 تأسیس مدارس هوشمند نیز یکی از راهکارهای اتخاذ شده، در پاسخگویی به نیازهای نوین امروزی قلمداد می شود که زمینه استفاده از فناوری و تلفیق آن با امکانات و شرایط موجود را فراهم می آورد. وجود اینگونه مدارس نه تنها در محیط آموزشی تأثیرات خود را خواهد داشت؛ بلکه در محیط واقعی زندگی دانش آموزان و فردای آنها نیز مؤثر خواهد بود.
طرح مدارس هوشمند گامی جدید در تطابق با عصر اطلاعات است که با تلفیق فناوری اطلاعات و برنامه های درسی، تغییرات اساسی در فرآیندیاددهی- یادگیری و همچنین تغییر در نقش و وظایف دانش آموزان ایجاد می کند - سیواگامی و سمندسوری 1،. - 2015 بهره گیری از فناوری اطلاعات در فرآیند یادگیری به صورت یک رسانه باید شالوده و ساختار یادگیری را تغییر دهد و این امر فقط در ارتباط مستقیم با تغییر نقش دانش آموز و معلم و تحولات ساختاری در محتوای آموزشی امکان پذیر می باشد - اکبر زاده و همکاران،. - 1393 آنچه در این پژوهش مهم می باشد نقش دانش آموز در محیط های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
نتایج پژوهش حمزه و همکاران - - 2010 نشان می دهد که نگرش دانش آموزان نسبت به تغییرات کنونی در مدارس هوشمند بسیار مثبت است. آنان خواستار استفاده از فناوری در فرآیند یادگیری خود هستند، همچنین قنودی و سلیمی - - 2011 در پژوهشی با عنوان"مطالعه عناصر برنامه درسی در مدارس هوشمند" به این نتیجه رسیدند که برنامه درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیش زمینه ای را برای دانش آموزان فراهم می کند تا توانمندی های فردی شان را فعال کنند و به کسب استقلال بپردازند به جای اینکه فقط یک مجموعه اطلاعات به آن ها دیکته شود. پژوهش رضایی راد - - 1391نیز یکی از عوامل موفقیت در اجرای برنامه های آموزش الکترونیکی را دخالت و مشارکت دانش آموزان بیان می کند، رضایی راد ذکر می کند که بیش از 85 درصد از پاسخ دهندگان دخالت و مشارکت دانش آموزان را در ردیف بسیار مهم قرار داده اند.
به عقیده رضایی راد این معیار عامل مهمی در موفقیت برنامه های یادگیری الکترونیکی به شمار می رود. نتایج پژوهش گلشن آبادی به آباد و همکاران - - 1393 نشان داد که درصد قابل توجهی از دانش آموزان مدارس هوشمند مایل به استفاده از محیط های یادگیری مشارکتی آنلاین می باشند و استفاده از این محیط ها برای آنها موجب ایجاد انگیزه، تعامل و ارتباط مؤثر با دیگر دانش آموزان می شود. نتایج پژوهش طاهر خانی - 1393 - بیانگر آن است که نگرش دانش آموزان نسبت به تغییر کنونی در مدارس هوشمند تا حدی مثبت است، بسیاری از دانش آموزان از رایانه ها به صورت هفته ای یا ماهیانه استفاده می کنند . همچنین نتایج تحقیقاتی والاس - 2003 - ، وب - 2005 - و پست هولم - 2004 - نشان میدهد که بهره گیری از فن آوری جدید، تأثیر عمیقی بر آموزش و همچنین، نگرش و مهارت های دانش آموزان داشته است - زمانی و عظیمی،. - 2010
دیدگاه ها و نگرش های دانش آموزان نسبت به تغییرات آموزشی در مدارس ممکن است باعث تغییر در عکس العمل های مثبت یا منفی آنان در کلاس درس باشد - بهمنی و همکاران،. - 2013 نتایج پژوهش رحیم اف و همکاران - - 1393 نیز حاکی از آن است که آموزش الکترونیکی باعث شده که دانش آموزان هدفمند درس بخوانند.علی رغم تأثیر مثبت فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند و اهمیت نقش دانش آموزان در این گونه مدارس، همواره این طرح با موانع و مشکلاتی روبرو بوده است. نتایج پژوهش های ال فکی و ادم خامیس - 2014 - 2 نشان می دهد معلمان تأکید می کنند که انگیزه زبان آموزان کم است.
این عامل در یادگیری زبان انگلیسی تأثیر می گذارد، همچنین معلمان تأکید می کنند که بیش از سی درصد دانش آموزان از برد هوشمند در یادگیری استفاده نمی کنند اکثر دانش آموزان به وب سایت های آموزشی دسترسی ندارند. برخی دیگر از پژوهش های انجام شده، مشکل در سازگار شدن با نقش جدید آموزشی، پایین بودن انگیزه به دلیل ارائه آموزش کافی به دانش آموزان، عدم آشنایی با زبان انگلیسی و نداشتن الگوی معتبر علمی را به عنوان موانع و چالش های توسعه مدارس هوشمند اشاره کرده اند - زارعی صفت3،2010؛ پلگرام4،2001؛ قاسم پور5،. - 2007 نتایج چونگ چی 6و همکاران - - 2005 نیز نبود منابع کافی در منازل برای دانش آموزانی که می خواهند به مواد آموزشی دست پیدا کنند و نهایتاً عدم دسترسی دانش آموزان به فناوری را در خانه را از چالش های مدارس هوشمند ذکر کردند.
همچنین پژوهش یعقوب وموحد نور - - 2005نشان داد که اکثر دانش آموزان آمادگی لازم برای کار با فناوری اطلاعات و ارتباطات را در محیط مدارس هوشمند ندارند. یافته های کاظمی و صادقی - - 1393نیز نشان می دهد چالش هایی که در زمینه استفاده از فناوری های نوین در مدارس وجود دارد می توان از بستر سازی برای ورود متربیان در جریان تولید محتواهای الکترونیکی و تغییر کتب درسی متناسب با محیط های یادگیری الکترونیکی را نام برد. پژوهش اندیش و ثابت قول - 1393 - نیز یکی از مهمترین موانع و چالش های آموزش و یادگیری الکترونیکی را نیاز مخاطبان به سواد رایانه ای ذکر می کند.
نتایج پژوهش مهاجران و همکاران - - 1392 عدم شناخت، مهارت و کارآمدی دانش آموزان نسبت به تولید محتوای آموزشی منطبق بر نیاز های آموزشی، عدم برنامه ریزی منسجم برای ایجاد استمرار فرآیند یاددهی - یادگیری دانش آموزان در ساعات خارج از مدرسه و ضعف دانش آموزان در مهارت های زبان انگلیسی برای استفاده از محتوای جهانی را از جمله چالش های اصلی شکل گیری صحیح مدارس هوشمند ذکر می کند. یافته های پژوهش ستاری و جعفر نژاد - - 1389 و ویتاکر - - 1999 نشان میدهد که تراکم دانش آموزان در کلاس درس بر عدم به کار گیری وسایل کمک آموزشی تأثیر دارد.به طور کلی آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، یادگیرندگان را به عنوان فردی فعال در محیط درگیر می کند و به یادگیرندگان اجازه میدهد عقاید خود را با پاسخ دادن به یکدیگر، به اشتراک بگذارند.
در نتیجه یادگیرنده با عقاید و دیدگاه های گوناگون آشنا و موجب یادگیری از یکدیگر و مشارکت فعال می شود - اندرتا7،. - 2005 به همین منظور دانش آموزان در این گونه مدارس، باید مهارت های لازم را برای استفاده از فن آوری به عنوان یک ابزار برای تحقیق، سازماندهی، ارزشیابی و ارتباط اطلاعات و در اختیار داشتن درک اساسی از مسائل اخلاقی و حقوقی و کاربرد اطلاعات بدست آورند تا در دنیای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به یادگیری بپردازند، به منظور بدست آوردن چنین مهارت هایی، دانش آموزان باید نقش و وظایف گوناگونی نسبت به مدارس سنتی داشته باشند، لذا پژوهش حاضر به دنبال شناسایی این نقش ها و وظایف مربوط به دانش آموزان است. به همین منظور این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به سؤال؛ ویژگی ها و نقش دانش آموزان در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند شامل چه مواردی می باشد؟ است.
.2 روش شناسی تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ هدف تحقیق، کاربردی و از لحاظ ملاک نحوه گرد آوری داده ها ، توصیفی از نوع پیمایشی مقطعی می باشد؛ چرا که در این پژوهش ضمن شناسایی روش های ارزشیابی در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری، از نتایج آن می توان جهت بهبود وضعیت موجود استفاده کرد. همچنین روش تحقیق، ترکیبی و از نوع اکتشافی است.
.3 ابزار گردآوری داده ها
در این پژوهش در بخش کیفی، با استفاده از مصاحبه نیمه هدایت شده و انجام یک مورد گروه کانونی ، به طرح سوالات کلی در راستای شناسایی ویژگی های دانش آموزان در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری از طریق کارشناسان و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات، معلمان و مدیران مدارس هوشمند پرداخته شد. محور اصلی مصاحبه های نیمه هدایت شده، شناسایی ویژگی های دانش آموزان در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند بود. در بخش کمی نیز نتایج حاصل ازبهینه کاوی و مروری بر تجارب کشور های موفق در زمینه هوشمند سازی مدارس، بررسی عمیق پیشینه و مبانی نظری پژوهش، تحلیل محتوا 6 مورد مصاحبه انجام شده با کارشناسان و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات و 24 مورد مصاحبه نیمه هدایت شده با معلمان، در نتیجه ترکیب این موارد ، پرسشنامه پژوهش در2 بخش الف - اطلاعات جمعیت
