بخشی از مقاله
چکیده
تربیت یک فرآیند است. معلم یک رکن اساسی تربیت در نظام آموزشی است که جهت تحقق تربیت صحیح، باید به ویژگی ها و خصیصه هایی آراسته باشد. یکی از این خصیصه ها شایستگی-سیاسی اجتماعی معلم است که لازم است تبیین گردد. هدف از نگارش این مقاله که قصد داریم به آن برسیم بررسی میزان تاثیرگذاری شایستگی های سیاسی و اجتماعی معلم بر تربیت دانش آموزان است. در این تحقیق ابتدا تاثیرپذیری دانش آموزان از معلم بهعنوان الگویی شاخص مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن اثربخشی و تاثیرگذاری شخصیت سیاسی و اجتماعی رسوخ یافته در رفتار و کردار معلم بر متعلمان مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع این ویژگی معلم - شایستگی سیاسی-اجتماعی - به روابط اجتماعی معلم، نحوه برخورد با دیگران در جامعه ، تعامل و همکاری با افراد و آگاهی و اطلاعات او در ارتباط با جامعه اشاره دارد. روش این پژوهش، رویکرد تحلیلی، توصیفی و واکاوی به روش اسنادی کتابخانه ای است. یافته ها نشان می دهد که، بین دو مولفه شایستگی های سیاسی و اجتماعی معلم و تربیت صحیح دانش آموزان رابطه و مثبت وجود دارد و هرچه آراستگی معلم به شایستگی های سیاسی و اجتماعی در سطوح و درجات بالاتر به تحقق برسد، تربیت دانش آموزان به مراتب بهتر صورت می پذیرد.
کلیدواژه ها: معلم، تربیت، دانش آموز، شایستگی سیاسی و اجتماعی
مقدمه
کمال انسان در نظام تعلیم و تربیت اسلامی رسیدن به قرب الهی و حیات طیبه است . امروزه سرعت تولید اطلاعات و تحولات علمی و فنی برخاسته از پژوهش ها چنان است که سخن از اهمیت تحقیق و پژوهش گفتن، امری بدیهی و پیش پا افتاده تلقی می شود. شکی نیست که پژوهش امری مهم و حیاتی برای جامعه محسوب می گردد زیرا تحقیقات در ایجاد ارزش افزوده کلان اقتصادی، تولید علمی، تولید صنعتی، خودکفایی، درآمد سرانه، تغییرات اقتصادی اجتماعی سیاسی و فرهنگی، اشاعه علم و فرهنگ و دانش و به طور کلی توسعه ملی کشور در ابعاد مختلف تأثیر قابل توجهی دارد.آنچه مسلم است حرکت پیش رونده یک کشور در گرو ترسیم تصویر و چهره آتی آن در جنبه های گوناگون است. ارفعی مقدم - 1379 - در این باره می نویسد: »پیشرفت و توسعه کشورها در گرو پیش بینی های آینده، بازنگری در عملکرد و اهداف، تبیین وضع موجود و ترسیم مسیر آتی توسعه به جهت پاسخ یابی برای نیازهای محلی، منطقه ای، ملی و جهانی می باشد. برای نیل به این مقصود، تدوین ترجیحات توسعه ای و اولویت های تحقیقاتی در هر کشور اجتناب ناپذیر و ضروری است.
«بدیهی است که پژوهش در آموزش و پرورش به تبع نقش حیاتی و سرنوشت سازی که نظام های آموزشی در حیات هر کشور و ملتی دارند؛ جایگاهی برجسته تر دارد. پیچیدگی آموزش و پرورش به اندازه پیچیدگی موضوع آن یعنی انسان است. از این رو هر گونه سیاست گذاری، طراحی و تدوین هر برنامه ای در چنین فضای پیچیده ای مستلزم آن است که پژوهش، این فضا را برای سیاست گذاران و برنامه ریزان روشن و قابل فهم سازد و راه های مواجهه با موقعیت های مسأله ای را در اختیار گذارد.تکیه بر پژوهش و بهره گیری از یافته های پژوهشی امکان تدارک فعالیت های مناسب را برای نیل به اهداف آموزشی مهیا می سازد. این مقاله تحت عنوان نقش شایستگی سیاسی -اجتماعی معلم برتربیت دانش آموزان سعی داردتا تاثیر و میزان اثربخشی معلم شایسته در زمینه سیاسی اجتماعی را تبیین کند.در ابتدا لازم است که مروری بر تحقیقات انجام گرفته بر روی اینکه بهطورکلی چه معلمی اثر بخش است و شایستگی سیاسی-اجتماعی چه جایگاهی در این اثر بخشی دارد را بررسی کنیم و از آنجا که دانش آموز به شدت از معلم الگوگیری می کند و شایستگی های معلم بر نحوه تربیت دانش آموز تاثیر بسزایی دارد در این مقاله سعی شده است تا با بهره گیری از آیات و احادیث و نظرات صاحبنظران به بررسی این موضوع پرداخته شود.
مبانی نظری
تربیت: تربیت در لغت به معنی »پروردن، پروراندن، آداب و اخلاق را به کسی آموختن و نیز پرورش بدن به وسیله انواع ورزش« است. از دیدگاه اسلام تربیت عبارت است از: »به فعلیت رساندن قوای انسان، استعدادهای او و ایجاد تعادل و هماهنگی در آنها جهت رسیدن به کمال مطلوب او، یعنی قرب به خدا. به عبارت دیگر تربیت متخلق شدن به اخلاق الهی و مؤدب شدن به آداب ا... است.« تربیت سیاسی یعنی شکوفاسازی استعدادهای مدیریتی و سیاسی فرد همراه با پرورش ارزش های انسانی و وجدانی اوست.به دیگر سخن، تربیت سیاسی یعنی پرورش انسان هایی آگاه، شایسته و متعهد. انسان هایی که خود را در برابر خدا و خلق خدا، مسؤول بدانند و در اداره و سامان دهی منطقه مأموریت خود و دیگر عرصه های سیاسی، درونی - همانند روابط با مردم و رعایت حقوق آنان - و بیرونی - مسایل جهانی و بین المللی ... - به وظایف و مسؤولیتهای خود عمل کنند.
»تربیت سیاسی« یعنی پرورش و شکوفاسازی استعدادهایی که مربوط به بعد سیاسی انسان و ویژگی عمومی او، یعنی قدرت است. تا از این راه، متربی ضمن فهم روابط قدرت و پیچیدگی نظام های سیاسی در درون شبکه وسیع قدرت، آگاهانه و فعال، عمل نماید. آموزش : انتقال اطلاعات یا مجموعه فعالیتهای تبادل اطلاعات از طریق یک عنصر یا ابزار دارای اطلاعات. شایستگی : اسپیسر - 2009 - شایستگی را به عنوان مجموعه ای از مهارتها، دانش،توانایی و نگرش و ویژگی های شخصیتی تعریف می کند که سبب می شود افراد عملکرد موفقیت آمیز داشته و شغل خود را به خوبی انجام دهند.بنابراین اصطلاح شایستگی برای توصیف مجموعه واحدی از رفتارها که ترکیب واحدی از دانش،مهارت ،توانایی ها و انگیزه ها را منعکس می کند که با عملکرد در یک نقش سازمانی مرتبط است.به عنوان مثال شایستگی گوش دادن که شامل رفتارهایی از قبیل تماس چشمی،سر تکان دادن و تصدیق کردن،تصدیق شفاهی ، تعبیر صحیح و.... است.اینکه یک فرد چگونه شایستگی گوش دادن را به کار بگیرد به داشتن دانش در مورد گوش دادن، مهارت در باره رفتارهای گوش دادن و انگیزه برای گوش دادن وابسته است.
شایستگی معلم: مجموعه شناختها ، گرایشها و مهارتهایی است که معلم باکسب آنها می تواند در جریان تعلیم وتربیت به پرورش جسمی ، ذهنی ، عاطفی ، اجتماعی و معنوی فراگیران کمک کند. الگوپذیری: واژه »الگو« معادل و مترادف واژه »اسوه« در زبان عربی است.بدین معناست که کودک آگاهانه یا ناخودآگاه از یک مدل تقلید میکند و گفتار، رفتار، سکنات، ایما و اشارات او را سرمشق قرار می دهد. الگوپذیری در اصطلاح: به فرایندی اطلاق می شود که در آن رفتار یک فرد یا گروه به مثابه محرکی برای افکار، نگرش ها یا رفتارهای شخص یا اشخاصی دیگر به کار گرفته شود به عبارتی دیگر الگو پذیری یعنی فرایند پیروی از یک مدل عینی و راهنمای عمل در رفتار و کردار.
منزلت اجتماعی : ارج یا اعتبار اجتماعی که به گروه های خاصی به وسیله اعضای دیگر یک جامعه داده می شود. - گیدنز، . - 35:1383 پایگاه اجتماعی: پایگاه مترادف در زبان فرانسه از ریشه لاتین به معنی مستقر و برقرار کردن گرفته شده است. پایگاه اجتماعی، توجه و ارزشی است که جامعه برای نقش اجتماعی فرد، گروه و طبقه اجتماعی قائل است. - بیرو، - 152:1367 جایگاه اجتماعی : شان یا موقعیتی است که برای یک فرد در جامعه قائل اند ، یا تلقی و ذهنیتی است که دیگران از آنچه شخص هست ، دارند. هنجار یا نرم :قواعد رفتار مناسب در محدوده معینی از زمینه های اجتماعی را مشخص می کند. - گیدنز، - 39:1383 ارزش : عقایدی که افراد یا گروه های انسانی درباره آنچه که مطلوب، مناسب ، خوب یا بد است دارند. - گیدنز، - 48:1383
