بخشی از مقاله
چکیده:
رحیم معینی کرمانشاهی - - 1394- 1301، شاعر، ترانه سرا، روزنامه نگار و نقاش بوده و مدتی از ایام جوانی در فعالیتهای سیاسی نیز نقش داشته است و بعد از مدت کوتاه وارد سیاست و هیچ گروه و دسته ادبی نشد. او در مجموعه »ای شمعها بسوزید« به مضامینی چون: احساسات شخصی، حسب حال عاشقانه، فلسفی، تعلیمی،عرفان اشاره دارد و در مجموعه »خورشید شب« درونمایه هایی چون : وصف، حسب حال عاشقانه،تعلیمی، عرفانی برمیخوریم. درونمایههای دیگری مانند وطن خواهی، مفاخره، اخوانی، مرثیه و سوگواری در اشعار او دیده می شود. معینی برای کلمات قداست ویژهای قائل است. از این رو هیچ گاه حتی آن زمان که از ظلم و ناراستی ارباب سیاست به تنگ آمده است حرمت زبان را زیر پا نمیگذارد و شکایت خود را در لفافه طعن و کنایه و استعاره بیانمیکند. در این مقاله سعی شده است که بر اساس دو مجموعه ای شمعها بسوزید، خورشید شب و دیگر آثار معینی، نیز گفتگوی حضوری با شاعر سطح فکری این سخن سرا تا حدی آشکار گردد.
واژه های کلیدی: رحیم معینی کرمانشاهی، درون مایه، شعر معاصر، ای شمعها بسوزید، خورشید شب.
-1×مقدمه
قرن معاصر چه از نظر بسیاری شاعران و سخنوران و چه از نظر دگرگونیهایی که در شعر، بویژه غزل، به وجود آمد یکی از پر بارترین ادوار شعر و غزل فارسی است. - صبور، 84، ص - 481 یکی از جریان-های شعری معاصر فارسی، جریان شعر سنت گرای معاصر است؛ بر اساس ویژگیهای زبانی و ادبی این جریان، »مهمترین قالبی که تقریباً تمام شاعران سنت گرای معاصر بدان توجه داشته و کم و بیش آثاری را بدان قالب سرودهاند قالب غزل است؛ این قالب نه تنها در بین شاعرانی چون رهی معیری...معینی کرمانشاهی و ... که بیشتر در همان سبک و سیاق سنتی وکلاسیک شعر میسرود هاند که حتی در نزد شاعرانی چون سیمین بهبهانی... و هوشنگ ابتهاج که به دنبال تجدد و تنوع در عرصه شعر سنتی بودهاند بهترین و کارامدترین قالب تلقی میشده است... - حسین پور چافی، 87 ،صص -60 . - 61 در این مقاله سعی شده است سطح فکری معینی مورد بررسی قرار گیرد. سبک فکری و اعتقادی معینی کرمانشاهی از چند بعد قابل بررسی است: نگاهی به درونمایه اشعار وی، مراجعه به آثار قلمی او نظیر کتاب »حافظ برخیز، « مقدّمه مجموعههای »ای شمعها بسوزید«، »خورشید شب« و»فطرت« و استناد به مصاحبه نگارنده و تعدادی از نشریات با ایشان.
1-1پیشینه تحقیق
معینی کرمانشاهی با وجود اشعار و سرودههای فراوان در مقایسه با سخنسرایان هم عصر خود کمتر شناخته شده است؛ امّا در برخی از کتابهای معاصر، اشاراتی به زندگی و آثار او دیده میشود. در کتاب »فطرت« اثر معینی 1356 - ه.ش - مقدّمهای به قلم زینالعابدین رهنما آمده و در آن به قوّت هنری و تعالی روحی شاعر اشاره شده است؛ معینی تحت عنوان »امید کرمانشاهی« در »فرهنگ سخنوران1368 - « ه.ش - در نهایت ایجاز معرفی شده و نیز در کتاب »چهارصد شاعر برگزیده پارسی گوی1369 - «ه.ش - ضمن معرّفی اجمالی معینی به هنر نقّاشی وی اشاره شده است.
»سخنوران نامی معاصر ایران1373 - « ه.ش - کتاب دیگری است که با تفصیل بیشتری زندگی معینی را بیان و وی را هنرمندی نقّاش و سخنسرا عنوان کرده و نظم داستان »اختر و منوچهر « را در 4 تابلو معرّفی نموده و نیز از تصانیف معینی سخن گفته است. در کتابی تحت عنوان »موسیقی رادیو و نقش مدیریت - 1378 - « نیز نام معینی کرمانشاهی به عنوان ترانهسرا و عضو مؤثّر برنامه »گلها« ذکر شده است.»حکایت نگفته1382 - « ه.ش - ، عنوان کتابی است که فرزند وی - حسین معینی کرمانشاهی - در آن گزیدهای از ترانههای معینی را گرد آورده است؛ همچنین ماهنامه »هنر موسیقی1378 - « ه.ش - در شماره های 94-96 گفتگویی با این سخن سرا داشته است. در »فرهنگ شاعران زبان فارسی1386 - « ه.ش - ، از عبدالرّفیع حقیقت، معینی، با تخلّصامید به عنوان شاعری نقّاش و روزنامه نگار معرّفی شده است.
-2 معینی کرمانشاهی
رحیم معینی کرمانشاهی شاعر و ترانه سرای معاصر که در سال 1301 هجری شمسی در کرمانشاه متولد شده و سرودن شعر را از جوانی آغاز کرده است، صاحب آثار منظومی در قالبهای متعدد - بویژه قالب غزل - و زمینههای فکری متنوع است. معینی علاوه بر دو مجموعه »ای شمعها بسوزید« و »خورشید شبکه« عمدتاً غزلیات او را در بر میگیرند و شامل چند قطعه شعر در قالبهای مثنوی، رباعی، قصیده و حتی نیمایی نیز میشوند مجموعه شعر دیگری به نام فطرت با وزن و سبک مثنوی معنوی سروده و نیز حوادث تاریخ ایران را از سقوط ساسانیان تا دوره معاصر در مجموعهای تحت عنوان شاهکار به نظم کشیده است.
متن تعدادی از ترانههای معینی نیز در مجموعهای تحت عنوان حکایت نگفته به کوشش فرزندش-حسین معینی کرمانشاهی- فراهم آمده است. معینی شاعر پر سخنی است و میانهای با کم گویی و کوتاه سخنی ندارد؛ آنچه را به فکر و ذهنش میرسد با آب و تاب به رشته سخن میکشد. شاید این اطناب گزینی مرتبط باشد با اینکه معینی شاعری را همپایه تاریخ نگاری و شاعر را هم پایه مورخ میداند. اشعار معینی به موضوع و قالب خاصی محدود نیستند و عواطف گوناگون او در قالبهای متعدد شعر گنجانده شدهاند. در واقع شعرهای معینی از آغاز تا پایان یکدست نیستند؛ گاه شعری با وصف عاشقانه آغاز میشود و سپس رنگ و بوی سیاسی، اجتماعی به خود میگیرد و مثلاً با اشاره به می باقی و حضور ساقی و خمخانه پایان میپذیرد. به هر حال صرف نظر از تنوع مضامین، تعدادی از درونمایهها در شعر معینی نقش پر رنگتری دارند و به نظر میآید با دغدغهها و افکار غالب وی همساز و همنوا باشند.
