مقاله در مورد اجرایی عملیات مراقبت و نگهداری از فضاهای سبز شهری

بخشی از مقاله

اجرايي عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري

چکیده:
افزایش چشمگیر جمعیت و ارتقاء خواسته های بشر، جامعه انسانی را با سرعت هر چه بیشتر به سوی ماشینی شدن پیش می برد٬ این تحول اگر چه موجبات آسایش و رفاه بیشتر را برای انسان فراهم می نماید لیکن در تقابل با طبیعت و جلوه های گوناگون آن که بی شک از ارکان حیات سالم می باشد‍٬ چنگ در محیط زیست انسان و حیات جانداران انداخته و هر روز بخشی از آن را به نابودی می کشاند. توسعه شهرها و افزایش جمعیت خود عامل مهمی بر تخریب و از بین رفتن منابع طبیعی به شمار می رود.

انسان متمدن امروز با آگاهی از این واقعیت تلخ به مقابله با آثار شوم زندگی ماشینی بر خاسته و با شعار «ادامه حیات در گرو بقای محیط زیست» تلاش جدیدی را برای پاسداری از زیستگاه جانداران آغاز نموده است.
یکی از معضلات زندگی در شهرها و جوامع پرجمعیت امروزی آلودگی هوا می باشد که ادامه زندگی را بر مردم دشوار نموده است.
امروزه با پیشرفت دانش و آگاهی انسان مسلم است چنانچه با این مشکل بزرگ بطور صحیح و اصولی برخورد نشود٬ اثرات سوء آن به محیط زیست تأثیر گذاشته و مردم را بیمار و جامعه را فلج می کند خوشبختانه در سالهای اخیر حرکت های سازنده ای در راستای این گرایش جهانی٬ به جهت حفظ و مراقبت از محیط زیست در کلیه کشورها دنیا بالاخص کشورهای پیشرفته آغاز شده است همین آغاز نوین بخش در کشور عزیزمان گردیده و بطور پیش آهنگ در پنج مرکز استان ها از جمله: اراک٬ مرکز استان مرکزی از سال 1373 با ایجاد کمربند سبز به منظور جلوگیری از آلودگی هوا شروع به فعالیت نموده است که متولی آن در اراک اداره کل محیط زیست با مشارکت شهرداری اراک می باشد.

فهرست مطالب

عنوان شماره صفحه
-مقدمه
-تعريف
-هدف
انواع فضاهاي سبز شهري
-نقش كاركردي گياهان در فضاهاي سبز شهري
1-درختكاري‌ها ( درختان و درختچه‌ها)
2- بوته كاريها( رز كاري، بوته كاري نمايش، پرچين و ديواره‌هاي سبز، پيچها و بالا رونده‌ها)
3- گياهان پوششي
4- گلكاري‌ها ( گلكاريهاي دائمي، گلكاريهاي فصلي)
5- چمن
- شرح جزئيات مشخصات فني
فصل اول- درختكاري در پاركها

1-1 آبياري
2-1كود دهي و تغذيه گياه
3-1 سمپاشي و دفع آفات
4-1 وجين علفهاي هرز
5-1 هرس فرم و نگهداري 16
6-1 واكاري 17

7-1 پا بيل نمودن و سله شكني بستر كاشت 19
8-1 مرافبتهاي ويژه 19
فصل دوم—درختكاري‌هاي معابر
1-2 آبياري 22
2-2كود دهي و تغذيه گياه
3-2 سمپاشي و دفع آفات
4-2 وجين علفهاي هرز
5-2 هرس و قطع اشجار
6-2 واكاري
7-2 پا بيل نمودن
فصل سوم- جنگل كاري‌ها و كمربند هاي سبز
1-3 آبياري
2-3 واكاري
3-3 هرس و قطع اشجار
4- 3 وجين علفهاي هرز
5-3 سله شکنی
6-3 مبارزه با آفات و بیماری وحیوانات و جوندگان
7-3 كود دهي و تغذيه گياه
8-3 آثار بعضی از آفات و امراض متداول و چگونگی کنترل آنها

فصل چهارم- بوته كاري‌ها
1-4 آبياري 53
2-4 وجين علفهاي هرز 55
3-4 سله شكني 56

4-4 كوددهي و تغذيه گياهي
5-4واكاري
6-4 گل گيري
7-4 سمپاشي و دفع آفات
8-4 هرس فرم و هرس نگهداري
9-4 نظافت

11-4 مراقبت‌هاي ويژه
فصل پنجم- گياهان پوششي
1-5 آبياري
2-5كود دهي و تغذيه گياه 67
3-5 سله شكني 68
4-5 وجين علفهاي هرز
5-5 هرس و چيدن شاخه‌هاي خشك شده
6-5 سمپاشي و دفع آفات
7-5 واكاري
8-5 نظافت
9-5 مراقبت هاي ويژه

فصل ششم—گلكاريهاي فصلي
1-6 آماده سازي بستر كاشت 72
2-6 كود دهي و تغذيه گياهي 73
3-6 نشا كاري 74
4-6 آبياري 74
5-6 وجين علفهاي هرز 74
6-6 واكاري 75
7-6 گل گيري 75
8-6 سمپاشي و دفع آفات 75
9-6 تجديد كاشت 76
فصل هفتم- چمن
1-7 آبياري 77
2-7 چمن زني 78
3-7 كود دهي و تغذيه چمن 80
4-7 وجين علفهاي هرز 81
5-7 لكه گيري و ترميم چمن 82
6-7 تهويه چمن 82
7-7- سمپاشي و دفع آفات 83
8-7 نظافت 83
فصل هشتم—مراقبت و نگهباني
1-8 تامين لباس كار متناسب با نوع وظيفه 85
2-8 وظايف مراقبين و نگهبانان 86
3-8 آموزش عوامل اجرايي 87
فهرست بهای ماهانه نگهداری فضای سبز( چمن و گل ) 88
فهرست بهای ماهانه نگهداری فضای سبز ( درخت و ارقام ردیفی ) 95
نتیجه گیری 106
پیشنهادات 107
فهرست منابع 108

-مقدمه
تدوين مشخصات فني- اجرايي عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري به منظور دستيابي به كيفيت‌هايي در سطح كاملا مطلوب تا حد قابل قبول از طريق به كارگيري روشهاي فني در مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري صورت مي‌گيرد. اين امر مستلزم آگاهي و شناخت از مجموعه اقداماتي است كه بايد نسبت به يكايك اجزاء و عناصر به وجود آورنده فضاهاي سبز شهري بر طبق ضوابط مشخصي به كار برده شود تا فضاهاي سبز موجود را براي طولاني مدت حفظ، نگهداري و قابل استفاده نمايد.
مديريت نگهداري از فضاهاي سبز شهري در صورت آگاهي از كيفيت اقدامات اجرايي انجام شده به هنگام احداث، قادر به انجام مراقبت‌هايي است كه علاوه بر حفظ تداوم عناصر، مواد، مصالح و تجهيزات بكار رفته، اسباب ارتقاء كيفي محيط را با تامين شرايط مناسب براي رشد و بالندگي گياهان در ارتباط با محيط و محل استقرار و با هدف تداوم بهره‌برداري مستمر شهروندان در طولاني مدت فراهم مي‌سازد. نخستين گام در انجام عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري در اختيار داشتن مستندات مربوط به چگونگي احداث ( مشخصات فني عمليات ساخت و احداث فضاهاي سبز ) مي‌باشد.

در تدوين و نگارش مشخصات فني- اجرايي عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري، نيازهاي اكولوژيكي گياهان كاشته شده بايد در نظر گرفته شود. اين امر باعث مي‌شود تا علاوه بر فراهم ساختن شرايط مناسب براي تداوم حيات و زنده ماني، بقاي گياهان كاشته شده با بكارگيري مراقبت هاي اصولي ( دستورالعملهاي فني- اجرايي) استفاده از تمهيدات فني لازم فراهم و موجبات ارتقاء كيفي محيط همراه با تسهيل در امر مديريت نگهداري مطلوب به وجود آيد.

-تعريف
مشخصات فني و اجرايي در عمليات مراقبت و نگهداري از گياهان كاشته

شده در فضاهاي سبز شهري اصطلاحا به معناي تدوين و تنظيم دستورالعملهايي است كه به موجب آن ضوابط و روشهاي مناسب و مطلوب براي نگهداري و مراقبت از گياهان كاشته شده در يك فضاي سبز شهري تشريح مي‌گردد.
بر اساس چنين دستورالعملهايي روشهاي اجرايي انجام عمليات اجرايي مراقبت و نگهداري از گياهان بايد تحت شرايط پيش بيني شده و قابل كنترل در شرايط مطلوب تعريف گردد تا امكان انجام وظيفه عوامل اجرايي ( پيمانكاران) بر اساس استانداردهاي كيفي يكسان، قابل قبول و مطلوب ميسر شود. بديهي است نتايج كيفي حاصل از انجام عمليات مراقبت و نگهداري در روشهاي تعريف شده بايد از آنچنان وضوحي برخوردار باشند تا كارفرما، پيمانكار و دستگاه نظارت جملگي از مفاد آن به ادراكات ذهني دست يابند.
-هدف
با توجه به تعريف ارائه شده، هدف از تدوين مشخصات فني- اجرايي در عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري، انشاي دستورالعملهايي است كه به موجب آن عوامل اجرايي نگهداري كننده از فضاهاي سبز شهري موظف خواهند بود تا تحت شرايط مشخص و با بكارگيري روشهاي توصيه شده، عمليات مراقبت و نگهداري از گياهان را در زمانهاي مشخص

و در دوره زماني معيني به انجام رسانند.
نظر به اينكه در تدوين دستورالعملهاي مشخصات فني- اجرايي، وظايف عوامل اجرايي براي انجام كارهاي معين بصورت استانداردهاي كيفي بيان مي‌گردد، بنابراين با دسترسي به چنين ابزاري علاوه بر فراهم شدن زمينه مناسب براي ارزيابي از اقدامات اجرايي انجام شده، امكان پرداخت منصفانه حق الزحمه از طريق تبديل پارامترهاي كيفي به پارامترهاي كمي ميسر و پرداخت صورت وضعيت‌ها را بر اساس فهرست بهاي پايه امكان پذير مي‌گرداند.
-تنوع فضاهاي سبز شهري

فضاهاي سبز شهري به اشكال مختلفي بروز مي‌يابند كه عمده ترين آنها را مي‌توان در سيماي پاركهاي شهري نظير: پاركهاي محله، ناحيه، منطقه، شهري، فرا شهري، رفيوژ‌ها—بلوارها و ميادين، حاشيه معابر، جنگل كاري‌ها و كمربندهاي سبز در داخل و يا حاشيه شهرها سراغ گرفت.
احتمال وقوع برخي نارساييها در حين انجام عمليات مراقبت و نگهداري از پوشش گياهي فضاهاي سبز شهري به علت عدم دسترسي به مشخصات فني عمليات اجرايي در طرحهاي احداث و ايجاد فضاي سبز و يا سهل انگاري عوامل اجرايي به هنگام اجراي عمليات احداث باعث مي‌گردد تا در نگهداري گياهان موجود از نظر تامين نور كافي، خاك مناسب و حفظ رطوبت مورد نياز مشكلاتي به

وجود آيد . اين امر به مرور و با ايجاد رقابت در بين گياهان در حال رشد به عنوان موجوداتي زنده سبب تغيير فرم و غلبه يابي برخي از گياهان بر گروهي ديگر شده و در طولاني مدت موجبات مخدوش شدن سيماي عمومي طرح و از دست رفتن احساس روابط كار كردي در يك مجموعه فضاي سبز را فراهم مي‌سازد.
آگاهي از سرشت و نيازهاي اكولوژيكي گياهان در فرايند مديريت نگهداري از فضاهاي سبز شهري مي‌تواند برنامه ريزي واقع بينانه تري را براي انجام به موقع و صحيح عمليات حمايتي و مراقبتي و در حفاظت و نگهداري از هر طرح احداث شده فضاي سبز را فراهم نمايد.

- نقش كاركردي گياهان در فضاهاي سبز شهري
گياهان بر حسب كاركرد قابل انتظارشان از بكارگيري در طرح توسعه و ايجاد فضاهاي سبز شهري در يكي از گروههاي زير قرار مي‌گيرند:
1- درختكاري‌ها
درختان و درختچه‌ها علاوه بر دارا بودن برخي تفاوتهاي ظاهري، به هنگام اجراي عمليات مراقبت و نگهداري به تيمارهاي مراقبتي خاصي نياز دارند.
انجام و يا عدم اجراي برخي تيمارها در ميزان هزينه بري عمليات مراقبتي تاثير مستقيم بر جاي مي‌گذارد. بنابراين در بيان مشخصات اين گروه از گياهان مي‌توان تعاريف زير را بصورت قرار دادي مورد استفاده قرار داد:
درختان- گروهي از گياهان چوبي هستند با ارتفاع زياد و معمولا بيش از 3 متر، داراي تنه واحد و كاملا مشخص كه بر روي آن شاخه‌هاي فرعي با قطر و اندازه‌اي كوچك و باريكتر از تنه اصلي ظاهر مي‌شوند و تاج پوشش بهم پيوسته و واحدي را بصورت مشخص و متمايز در قسمت فوقاني گياه به وجود مي‌آورند. از معروف ترين درختان قابل استفاده در فضاهاي سبز شهري

مي‌توان به گونه‌هايي همچون: انواع نارون، چنار، كاج، آيلان، افرا، پلت، بيد، انواعي از زبان گنجشكها، توت، اقاقيا، تبريزي، سپيدار، سرو شيراز، زربين، سرو نقره‌اي سرو تبري، سدروس، ليلكي بدون خار، شاه بلوط، بلوط هميشه سبز، انواع بلوط، درخت چيني و ... اشاره نمود.
-درختچه‌ها گياهاني هستند چوبي، نسبتا كوتاه و مهمترين وجه تمايز آنان از درختان عدم تشخيص تنه اصلي و وجود تنه چند شاخه كه از محل طوقه بصورت ساقه‌هايي همسا

ن و با قطر مشابه ظاهر مي‌شوند و 5-3 متر و گاهي نيز بيشتر ارتفاع مي‌يابند و از اين ميان مي‌توان: گل يخ، به ژاپني، ياس زرد، توري، ختمي درختي، دوتسيا، طاووسي، نرگس درختي، ياس بنفش، برخي انواع ژونيپرس، انواعي از زرشك، پيروكانتا، كتناستر، اليا گنوس، فندق، داغدان، سما و ... را نام برد.
درختان و درختچه‌ها با هدف بهبود شرايط بيوكليماتيك از طريق ايجاد حجم سبز و يا به منظور تامين سايه از طريق ايجاد فضاهاي سر پوشيده و نيمه سر پوشيده، ايجاد پوشش بر روي مناظر نا مطلوب، قاب گيري چشم اندازهاي زيبا، ايجاد حفاظ در مقابل وزش باد، هدايت مسير وزش نسيم، ايجاد پس زمينه در درونمايه مناظر و چشم انداز هاي شهري بصورت كاشت انبوه و متراكم و يا حتي تنك و رديفي و به صورت تك پايه‌هايي از درختان و درختچه‌هاي كوچك و بزرگ بكار برده مي‌شوند.
به رغم تامين برخي اهداف كاركردي خاص، جملگي در گروه درختان و درختچه‌ها قرار گرفته و اصطلاحا « درختكاري» ناميده مي‌شوند و با قرار گرفتن در يكي از موقعيت‌هاي فوق به نيازهاي مراقبتي متناسب با آن احتياج پيدا كرده و عمليات خاصي را مي‌طلبند.
در ميان درختان و درختچه‌ها وجود دو ويژگي متمايز « پهن برگ و خزان كننده» و يا « سوزني برگ و هميشه سبز» باعث مي‌شود تا نيازهاي مراقبتي هر گروه با توجه به موقعيت كاربردي آنان از تفاوتهايي نيز برخوردار شود. از اينرو ضروري است تا در تدوين مشخصات فني- اجرايي عمليات مراقبت و نگهداري از فضاهاي سبز شهري اين موضوع مورد توجه قرار گيرد.
2- بوته كاري
بوته‌ها رستني‌هاي چوبي پر شاخ و برگ با ساقه‌هاي خشبي و يا نيمه خشبي مي‌باشند كه شباهت زيادي با درختچه‌ها دارند با اين تفاوت كه ارتفاع و اندازه بوته‌ها در مقايسه با درختچه‌ها كوتاهتر بوده و معمولا كمتر از 2-1.5 متر ارتفاع دارند، غالبا در نزديكي سطح زمين قرار گرفته و اصولا فاقد ساقه‌هاي با قطر زياد مي‌باشند.

درختچه‌هاي كوتاه نيز به لحاظ كاربرد گسترده‌اي كه در ايجاد فضاهاي سبز شهري دارند معمولا همراه با بوته‌ها و به شكل مجتمع كاري و يا تك بوته كاشته مي‌شوند از اينرو در گروه « بوته كاريها» قرار مي‌گيرند. اين گروه با دارا بودن كاركردهاي متنوع در طرحهاي ايجاد و توسعه فضاهاي سبز شهري در فرم‌‌هايي متمايز از يكديگر تحت عناويني همچون:
رز كاري- با كاشت انواعي از گل سرخ‌ها، رزهاي هيبريد و يا نسترن و...
بوته‌كاريهاي نمايشي- كاشت مجموعه‌اي از انواع زرشك، يوكا، پيروكانتا و شير خشت، اسپيره، به ژاپني، رزماينوس، لاواندا و....
پرچين و ديواره سبز- كاشت رديفي و منظم انواع گياهان هرس پذير نظير: برگ نو( ترون )،برخي شمشادها، پيروكانتا و يا انواعي از شير خشت، زرشك قرمز، سرو خمره‌اي....
پيچ‌ها و بالارونده‌ها- انواعي از گياهان پر شاخ و برگ كه قيم، پر گلا و يا پايه‌هاي نگاهدارنده نياز دارند نظير: گليسين، آبشار طلا، نسترن، مو چسب و .... در توسعه و ايجاد فضاهاي سبز شهري مورد استفاده قرار مي‌گيرند. از اينرو بايد با در نظر گرفتن سرشت متنوع اين قبيل از گياهان و توجه به نيازهاي اكولوژيكي آنان بر اساس موقعيت‌هايي كه بكار برده شده‌اند تحت عملياتي مراقبتي و نگهداري مناسب قرار گيرند.

3-گياهان پوششي
ايجاد پوشش بر روي سطح خاك در معرض فرسايش و يا سطوح شيبدار ايجاد شده در طرحهاي ايجاد فضاهاي سبز شهري با بهره گيري از تنوع گسترده‌اي از گياهان علفي و يا حتي سايه پسند متداول است و گياهاني همچون: عشقه، سانتولينا، آجوگا و .... و برخي از انواع رزهاي رونده، شير خشت رونده و يا حتي ژونيپروسهاي خزنده به صورت گسترده و بدين منظور مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
در پاره‌اي موارد بعلت در نظرنگرفتن نيازهاي اكولوژيكي گياهان در زماني نه چ

ندان طولاني پس از كاشت و استقرار گياه با مشكلات عديده‌اي به علت از دست رفتن فرم و ظاهر طبيعي گياه بصورت تنك شدن، غلبه يابي، بالا رفتن از ساير گياهان مواجه مي‌شويم. بنابراين به هنگام تدوين مشخصات فني براي نگهداري از اين قبيل گياهان بايد ضمن در نظر گرفتن اهداف كاركردي از كاشت گياهان اكولوژيكي آنان توجه لازم مبذول شود.
4- گلكاري
از مهمترين اقدامات زيبا سازي در فضاهاي سبز شهري مي‌توان به كاشت انواع مختلفي از گياهان زينتي يك و يا چند ساله اشاره نمود كه در يك دوره رويشي كوتاه و يا ميان از جلوه‌هاي زيبايي برخوردار هستند. مهمترين ويژگي قابل توجه در مديريت نگهداري از گياهاني است كه با هدف اراده و نمايش رنگهاي گوناگون و ايجاد جلوه‌هاي ويژه در پيش زمينه طرحهاي ايجاد فضاهاي سبز شهري از طريق حفظ، نگهداري بايد انجام پذيرد.
چنين اقداماتي در فرايند عمليات مراقبت و نگهداري عبارت خواهد بود از طراحي كاشت، انتخاب گياه مناسب، آماده سازي، بستر كاشت، واكاري، مراقبت و باز كاشت كه اغلب هم بسيار پرهزينه است. در ايجاد و احداث اغلب طرحهاي توسعه فضاي سبز شهري كه منطبق بر انديشه طراحي كاشت شكل گرفته است، همواره تلاش مي‌شود تا سهم اين بخش در حداقل ممكن صورت پذيرد.
در طرحهاي توسعه و ايجاد فضاهاي سبز شهري گلكاري‌ها به يكي از دو صورت زير انجام مي‌شود:
گل كاري دائمي: كاشت گياهان زينتي علفي، پيازي و ريزوم دار دو و يا چند ساله به منظور جلب توجه از طريق ارائه بافت، فرم و يا رنگهاي درخشان شاخ برگ و گل با گياهاني همچون: تاج الملوك، زبان درقفا، انگشتانه، كوكب، انواع ميخك و قرنفل به صورت حاشيه كاري و يا قرار دادن در داخل گلجاي، بخش قابل توجهي از فضاهاي سبز شهري را به كاشت اين قبيل از گياهان اختصاص داده است.
گلكاريهاي فصلي- اين بخش از عمليات توسعه و ايجاد فضاهاي سبز شهري با كاشت نشاي گلهاي فصلي نظير: پامچال، لاله، سنبل، بنفشه، اطلسي، شاه پسند، لادن، داودي، كلم زينتي، انواع شب بو و... در باغچه‌هاي اختصاص يافته به آن به صورت فصلي و با ت

عويض كشت گياه پس از يك دوره گل دهي طبق مشخصات فني مربوطه تكرار مي‌گردد.
5- چمن
يكي از متداولترين كفپوشهاي گياهي انواع چمن مي‌باشد كه در اغلب طرحهاي ايجاد فضاي سبز شهري از جايگاهي مهم و ارزشمند برخوردار است ئ سطوح نسبتا وسيعي را نيز به خود اختصاص مي‌دهد. در صورت عدم رعايت ضوابط فني به هنگام عمليات آماده سازي بستر كاشت، مشكلات فراواني را در دوره نگهداري شاهد خواهيم بود. نياز به انجام عمليات واكاري و ترميم از طريق لكه گيري و مرمت سبب از دست رفتن يكنواختي در بافت پيش زمينه را فراهم نموده و هزينه نسبتا زيادي را تحميل مي‌كند. همچنين بايد در نظر داشت كه هر بار تجديد عمليات كاشت و لكه گيري چمن خسارات قابل توجهي را به ساير گياهان و تاسيسات همجوار وارد مي‌سازد. توجه به چنين مواردي در تدوين مشخصات فني عمليات نگهداري از چمن باعث خواهد شد تا ضمن رفع برخي نارسايي ها و كاستيها در عمليات مراقبتي از چمن، موجبات طول عمر و دوام چمن فراهم و شرايط مطلوب براي استفاده از آن را در دراز مدت بوجود آورد.
با انجام صحيح و به موقع عمليات مراقبتي از سطوح چمن كاري، ارتقاي كيفي محيط حاصل مي‌شود و از صرف هزينه‌هاي بي مورد و گزاف براي نگهداري از فضاهاي سبز شهري كه در مواردي به اشتباه و بدون در نظر گرفتن نيازهاي اكولوژيكي آن مورد استفاده قرار مي‌گيرد جلوگيري خواهد شد.
شرح جزييات مشخصات فني و اجرايي
شالوده و اساس شكل‌گيري فضاهاي سبز شهري را درختان و درختچه‌ها به وجود مي‌آورند . استفاده از درختان و درختچه‌ها در طرح‌هاي توسعه فضاي سبز شهري اصولاً با اهداف گوناگوني صورت مي‌گيرد كه مهمترين آن‌ها را مي‌توان در توليد اكسيژن و كاهش آلودگي‌هاي محيطي ( هوا ، آب ، خاك ، صدا ) ايجاد تغييرات بيوكليماتيك ، تامين نسبي آسايش زيستي ( تعديل دماي محيط ، افزايش رطوبت نسبي ، ايجاد سايه و تنظيم جريان وزش باد و نسيم ) برشم

رد.
همچنين مي‌توان با استفاده از درختان و درختچه‌ها با هدف حفاظت فيزيكي و به منظور كاهش سرعت وزش باد و كنترل فرسايش و همچنين ايجاد كننده ارزش‌هاي بصري از طريق به وجود آوردن الگوهاي سايه روشن در محيط ، منظر سازي ، قاب گيري چشم اندازها و ايجاد پوشش بر روي مناظر نامطلوب بهره گرفت .
از اينرو نقش درختان و درختچه‌ها در پارك‌سازي ، حاشيه‌هاي سبز معابر ، خيابان‌

ها ، بلوارها و بزرگراه‌هاي شهري ، جنگل‌كاري‌ها و كمربندهاي سبز پيرامون شهرها اهميت مي‌يابد و عمليات مراقب و نگهداري از گياهان در چنين فضاهايي بايد با در نظر گرفتن نيازهاي اكولوژيكي آنان و از طريق به كارگيري تيمارهاي مراقبتي ويژه هركدام از سه كاركرد فوق صورت پذيرد.
گياهان چوبي نيز همانند ساير موجودات زنده به مواد غذايي ، آب و مراقبت‌هاي باغباني نياز دارند و به هنگامي كه خارج از رويشگاه و زيستگاه طبيعي‌شان كاشته مي‌شوند ، ضرورت تامين اين قبيل نيازها افزايش مي‌يابد . بنابراين ضروري است تا در تنظيم دستورالعمل‌هاي انجام عمليات اجرايي مراقب و نگهداري از درختكاري‌هاي شهري با در نظر داشتن نقش كاركردي درختان براساس موقعيتي كه به كار برده شده‌اند ، شرح جزييات عمليات نگهداري از آنان تدوين و به مورد اجرا گذاشته شود. با توجه به موقعيت‌هاي كاربردي درختكاري‌ها و تنوع روش‌هاي نگهداري از آن‌ها به لحاظ موقعيت مكاني و محل استقرار و نيز جزييات مشخصات فني ـ اجرايي ، عمليات مراقبت و نگهداري از درختان و درختچه‌ها در فضاهاي سبز شهري در سه فصل جداگانه تحت عناوين درختكاري در پارك‌ها ، درختكاري حاشيه معابر ، جنگل‌كاري‌ها و كمربندهاي سبز توضيح داده خواهند شد.

فصل اول
ـ درخت‌كاري در پارك‌ها
كاشت درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌هاي شهري يكي از مظاهر عيني استفاده از گياهان در شكل‌گيري فضاهاي سبز شهري است . بنابراين درختان به عنوان اسكلت فضاي سبز شهري و ايجاد كننده ابعاد فضايي در پارك‌ها از نقش تعيين كننده و با اهميتي برخوردارند. كاشت درختان و درختچه‌ها در پارك‌ها به منظور دستيابي به اهداف از پيش ياد شده با استفاده از تنوع نسبتاً زيا

ه است تا عمليات اجرايي نگهداري از درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در پارك‌ها از پيچيدگي‌هاي نسبي برخوردار گردد. با يادآوري اين نكته كه در عمليات مراقبت از درختكاري‌هاي تزييني توجه به نيازهاي اكولوژيكي گياهان اهميت بيشتري مي‌يابد ، ذكر اين نكته ضرورت دارد كه درك ارزش‌هاي زيبا شناختي درختان و درختچه‌هاي زينتي تنها با شناخت صحيح از روابط كاركردي آنان و بر حسب موقعيت قرار گرفتنشان در طراحي كاشت حاصل خواهد شد.
1 – 1 آبياري
• تامين نياز آبي درختان و درختچه‌هاي زينتي بايد مطابق با سيستم آبياري طراحي شده براي همان مجموعه فضاي سبز انجام شود و پيروي از الگوي آبياري طراحي شده الزامي مي‌باشد. آبياري درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌هاي برخوردار از سيستم آبياري تحت فشار به صورت باراني انجام مي‌شود.
• در غياب سيستم آبياري تحت فشار ، آبياري درختان بايد با استفاده از شيلنگ متصل به شيرهاي برداشت و يا تانكرهاي سيار مجهز به سيستك پمپاژ با رعايت عدم ايجاد آبشويي در خاك پاي درخت و ساير رستني‌هاي كاشته شده در مجاورت آنان توسط كارگران آبيار آموزش ديده انجام شود.
• دفعات و طول مدت آبياري درختان و درختچه‌هاي زينتي كاشته شده در پارك‌ها بايد با توجه به تغييرات آب و هوايي ماه‌هاي مختلف سال انجام پذيرد.
• آبياري درختان و درختچه‌هاي زينتي به تبعيت از برنامه كلي آبياري ساير گياهان بايد در ساعات خنك روز انجام شود.

• در حالتي كه آبياري در بخش‌هايي از پارك به صورت جوي پشته ، غلام گردشي و يا كرتي انجام مي‌شود بايد ترتيبي اتخاذ شود تا با قرار دادن موانعي در مسير حركت آب ، سرعت جريان آب قابل تنظيم و آرام شود تا اينكه به مقدار كافي در خاك نفوذ كرده و درختان و درختچه‌هاي واقع در مسير كاملاً سيراب شوند.
• در صورت مشاهده هر گونه نقص فني در سيستم آبياري و مواجه با خرابي آب‌پاش‌ها و يا پارگي و سوراخ شدن شيلنگ‌ها بايد به فوريت نسبت به رفع نواقص اقدام گردد.

• مسير كانال‌ها و جوي‌هاي آب‌رساني در پارك‌ها بايد هميشه پاكيزه نگه داشته شود و از وجود هرگونه زباله ، نخاله و يا علف‌هاي هرز پاك سازي گردد.
• ترميم تشتك آبخور درختان و درختچه‌هاي واقع در مسير آبياري ثقلي در طول دوره آبياري ضروري است . پاك سازي ، نظافت و كنترل مستمر مسير آبياري همراه با مرمت تشتك‌هاي آبخور بايد در طول مدت آبياري به منظور جلوگيري از هرزروي آب انجام شود.
• محل كاشت و تشتك آبخور سوزني برگان بايد به لحاظ نياز مداوم آنان به رطوبت كافي همواره مرطوب نگه داشته شود.
• در صورت وزش بادهاي شديد ، بروز خشك سالي و يا كمبود بارندگي ، بكارگيري تمهيدات لازم به منظور سيراب سازي گياهان از طريق آبياري خارج از برنامه درختان و درختچه‌هاي هميشه سبز تا پيش از شروع يخبندان‌هاي زمستانه و يا شروع زود هنگام دوره رويش گياهان ضرورت دارد.
• چنانچه محل استقرار درختان و درختچه‌ها در داخل چمن و يا در ميان ساير گياهان پوششي قرار گرفته باشد ، اطراف اين قبيل از گياهان بايد تا فاصله نيم متري از طوقه درخت از وجود هر گونه رستني پاكسازي و با استفاده از مالچ پوشانيد تا گياه بتواند از رطوبت كافي بهره‌مند گردد.
• در صورت مشاهده پژمردگي و احساس نياز درختان و درختچه‌ها به آب بيشتر ، بايد با استفاده از روش آبياري شيلنگي نسبت به تامين آب مورد نياز اين قبيل گياهان در پروژه‌هاي برخوردار از سيستم‌هاي آبياري تحت فشار مبادرت گردد.
2 – 1 كود دهي و تغذيه گياه
كود دهي درختان و درختچه‌ها در پارك‌ها به قصد افزايش رشد صورت نمي‌گيرد از اين رو در تغذيه اين گروه از گياهان بايد موارد زير رعايت شود :
الف – تغذيه با استفاده از كودهاي شيميايي
• كود دهي و تغذيه درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌ها با استفاده از كودهاي شيميايي فقط به هنگامي كه سلامتي گياه به دليل بروز برخي كمبودها رو به زوال نهاده و با ضعيف شدن گياه موجبات كاهش طول عمر آن فراهم مي‌شود انجام مي‌پذيرد. بايد كود دهي با استفاده از كودهاي شيميايي مناسب و با رعايت دستورالعمل مصرفي كارخانه سازنده صورت پذيرد.

• پيش از كود دادن به درختان بايد با انجام بررسي‌هاي لازم ، از اينكه سلامتي گياه تحت تاثير عوامل بيماريزا و يا بروز صدمات فيزيكي و يا حمله آفات به خطر نيفتاده باشد اطمينان حاصل شود.
• كود دهي و تغذيه درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌ها با استفاده از كودهاي شيميايي حتي‌الامكان نبايد از طريق كود پاشي مستقيم بر روي خاك انجام شود. در فضاهاي سبز شهري ترجيحاً استفاده از روش تزريق محلول كود در خاك به هنگام شروع به فعاليت رويشي درختان كه سرعت جريان و حركت شيرابه‌ها بيشتر است با رعايت دستورالعمل مصرفي كارخانه سازنده ك

ود قابل توصيه است . .
• تغذيه مستقيم درختان و درختچه‌هاي زينتي به روش كود پاشي سرك و با استفاده از كودهاي شيميايي گرانوله بر روي خاك در محدوده سايه انداز تاج درختان و درختچه‌ها در مناطقي كه خاك از تراكم پوشش علفي برخوردار است چندان موثر نيست .
• از بهم زدن خاك اطراف طوقه درختان بالغ و كهنسال به منظور مخلوط كردن آن با كود بايد

احتراز شود زيرا مضرات اين كار بيشتر از منافع آن است .
• محلول پاشي كودهاي شيميايي بر روي برگ‌هاي درختان و درختچه‌ها از مناسب ترين روش‌هاي تغذيه درختان و درختچه‌هاي زينتي به شمار مي‌رود . در صورت برخورداري مجموعه فضاي سبز از سيستم آبياري تحت فشار ، محلول پاشي از طريق سيستم آبياري انجام مي‌شود. در غير اين صورت استفاده از دستگاه‌هاي سمپاش به منظور محلول پاشي كودهاي شيميايي محلول توصيه مي‌شود .
ب – تغذيه گياه با استفاده از كود دامي
• تغذيه درختان و درختچه‌هاي زينتي با استفاده از كود دامي پوسيده به منظور اصلاح ساختمان خاك ، افزايش نفوذ پذيري و تنفس بهتر ريشه‌هاي سطحي در محيط اطراف طوقه با رعايت عدم ايراد صدمات فيزيكي براي ساير رستني‌هاي علفي از ابتداي فصل پاييز تا شروع فصل رويش ضروري است .
• تغذيه گياهي با استفاده از كود دامي پوسيده بايد همراه با پابيل نمودن سايه انداز تاج و اطراف طوقه درخت انجام شود.
• در استفاده از كودهاي دامي حصول اطمينان از پوسيدگي كامل ، سلامت و عدم مشاهده قارچ زدگي و يا آلودگي به آفات و عوامل بيماريزا و نيز فقدان اجسام خارجي نظير قطعات شيشه ، سنگ ، چوب و ساير اجسام فلزي تيز و برنده و همچنين عاري بودن از وجود بذر علف‌هاي هرز ضرورت دارد.
• در صورت مواجه با خاك‌هاي سنگلاخي و فقير و يا مشاهده نخاله‌هاي ساختماني در اطراف ريشه درختان و درختچه‌هاي زينتي در زمان مناسب و به تناوب ، تعويض و جايگزيني خاك اطراف ريشه گياه ضرورت دارد.

3 – 1 سم‌پاشي و دفع آفات

تنوع گونه‌هاي گياهي در مجموعه فضاهاي سبز شهري باعث مي‌شود تاگسترش فعاليت و انتشار آفات و بيماري‌هاي گياهي در مقايسه با آن دسته از فضاهاي سبزي كه از تنوع گياهي محدودتري برخوردار مي‌باشند آثار تخريبي كمتري بر جاي ماند . از اين رو :
• به منظور كاهش اثرات زيان بار استفاده از سم‌پاشي در محوطه پارك‌هاي شهري ، انجام اقدامات پيشگيرانه و عمليات به زراعي و مبارزه بيولوژيكي با آفات گياهي همراه با پاك‌سازي محوطه كشت ، يخ آب دادن ، حذف سرشاخه‌هاي آلوده و . . . بايد به مورد اجرا گذاشته شود. ترجيحاً روش‌هاي مبارزه تلفيقي توصيه مي‌شود.
• به منظور مبارزه با آفات و بيماري‌هاي گياهي ، پس از مبارزه بيولوژيكي و مكانيكي ، ضد عفوني كردن خاك اطراف طوقه از اولويت برخوردار است . مبارزه شيميايي با آفت بر روي شاخه‌ و برگ‌هاي درختان و درختچه‌ها فقط به هنگام طغيان آفات ضرورت پيدا مي‌كند.
• سم‌پاشي كامل درختان بلند بايد با استفاده از بالابر در تمامي سطوح داخلي و خارجي اين قبيل درختان انجام شود.
• به منظور ضد عفوني كردن خاك اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي زينتي ، عمليات سم‌پاشي بايد با استفاده از سموم كم خطر و توصيه شده و رعايت كامل مقررات زيست محيطي به مورد اجرا گذاشته شود.
• عمليات سم‌پاشي بر عليه آفات و بيماري‌هاي گياهي بايد با رعايت كامل اصول ايمني و به هنگامي كه وزش باد وجود نداشته و هوا كاملاً آرام باشد انجام شود.
• رعايت نكان ايمني و مقررات زيست محيطي در استفاده از سموم شيميايي و به كارگيري ابزار و وسايل سم‌پاشي و پوشيدن لباس مناسب و استفاده از ماسك توسط كارگر سم‌پاش الزامي است.
• به هنگام سم‌پاشي بر عليه آفات و بيماري‌هاي گياهي ، پيش‌بيني تمهيدات لازم به منظور جلوگيري از تردد عابرين در محوطه سم‌پاشي شده تا حصول اطمينان از سلامتي و ايمني محيط ضرورت دارد و در حين انجام عمليات سم‌پاشي نيز مراتب بايد با نصب تابلوهاي هشداردهنده به اطلاع عموم برسد.
• پاك‌سازي ، جمع آوري و بسته بندي مناسب جهت دفع بهداشتي قوطي سموم شيميايي و تحويل به مراكز بهداشت و حفاظت كار شهرداري در اسرع وقت و پس از اتمام عمليات سم‌پاشي الزامي است.

4– 1 وجين علف‌هاي هرز
• وجين علف‌هاي هرز در اطراف طوقه درختان بالغ و كهن‌سال و نيز شاخه‌هاي سوزني برگان خزنده بر روي خاك با هدف پاك‌سازي از وجود هر گونه رويش علفي نابجا و مزاحم مستم

راً بايد صورت پذيرد.
• وجين علف‌هاي هرز در محوطه اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي زينتي بايد به صورت مستمر و حداقل هر دو هفته يك بار پس از آبياري انجام شود.
• وجين علف‌هاي هرز بايد قبل از گل‌دهي و به بذر نشستن آنان انجام شود.
• محوطه اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي زينتي تا فاصله نيم‌متري از طوقه بايد پابيل و مالچ پاشي شود تا از رويش علف‌هاي هرز جلوگيري گردد.
• وجين علف‌هاي هرز در داخل كانال‌هاي آب رساني ، جوي و پشته‌ها ، كرت‌ها و همچنين داخل تشتك‌هاي آبخور بايد به صورت مستمر به مورد اجرا گذاشته شود.
• استفاده از مالچ‌هاي گياهي بر روي سطح خاك پيرامون طوقه درختان در پارك‌هاي شهري يكي از مناسب‌ترين روش‌هاي مبارزه با علف‌هاي هرز به شمار مي‌رود و بايد به مورد اجرا گذاشته شود.
• استفاده از علف‌كش‌هاي شيميايي به منظور از بين بردن علف‌هاي هرز در اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي زينتي كاشته شده در فضاهاي سبز شهري ممنوع مي‌باشد.
5 – 1 هرس فرم و نگهداري
هرس درختان و درختچه‌هاي زينتي در اغلب فضاهاي شهري معمولا به منظور شكل دهي و تنظيم رويش و گسترش هر چه بيشتر شاخه‌هاي افقي صورت مي‌گيرد بنابراين:
• هرس فرم سوزني برگان زينتي كه به صورت تك پايه كاشته شده‌اند ضرورت ندارد.
• هرس شاخه‌هاي بلند سوزني برگان رونده و يا خزنده كه از رشد زياد و نامتعارف برخوردار گشته و بيش از مقدار پيش بيني شده در طراحي و كاشت فضا را اشغال نموده است بايد انجام شود.
• هرس فرم درختان و درختچه‌هاي زينتي بايد منحصرا توسط باغبانان ماهر و آموزش ديده انجام شود.
• هرس فرم درختان و درختچه‌هاي هميشه سبز به منظور ايجاد تاپياري

(مجسمه‌هاي درختي) منحصرا توسط باغبانان ماهر و آموزش ديده انجام شود.
• هرس نگهداري درختان و درختچه‌هاي پهن برگ خزان كننده بايد در پاييز و يا زمستان هر سال با رعايت اصول كلي هرس نظير حذف نرك در پايه‌هاي پيوندي، شاخه‌هاي شكسته، بد فرم، آفت زده و بيمار، رويشهاي ناخواسته به منظور ايجاد تهويه و نور گيري بهتر در داخل تاج پوشش انجام شود.
• حذف تنه جوش، پا جوش و سرشاخه‌هاي خشكيده بايد مستمرا ودر طول فصل رويش انجام پذيرد.
• هرس درختان و درختچه‌هاي زينتي در پاركها و فضاهاي سبز شهري و ضدعفوني نمودن ابزار و ادوات هرس با استفاده از مواد شيميايي مجاز و رعايت كليه مقررات زيست محيطي قبل و بعد از اتمام انجام شود.
• بريدن و حذف شاخه‌هاي شكسته و خشكيده و مزاحم به منظور تامين ايمني تردد عابران بايد صورت پذيرد.
• پس از اتمام عمليات هرس و با استفاده از مخلوط چسب پيوند قارچ كش پوشش مناسب بر روي محل هرس به منظور جلوگيري از پوسيدگي و ممانعت از نفوذ آفات و عوامل بيماري زا به داخل گياه ضرورت دارد.
• پس از بريدن و قطع درختان خشك شده و كنده كني آنان با استفاده از ابزار و ادوات مناسب و رعايت دستورالعملهاي قطع اشجار، محل خارج ساختن كنده‌ها بايد ضد عفوني شود.
• پس از اتمام عمليات هرس بايد نسبت به خرد كردن سر شاخه‌ها در ابعاد مناسب، جمع‌آوري و بسته بندي قابل حمل درختان مقطوعه در محل قطع درخت مبادرت شود.
6-1 واكاري
گاهی اوقات در نتیجۀ دقت در کاشت و دست کاری شدن نهالها در موقع کاشت و یا شرایط نامساعد جوی بعضی از نهالها کاشته شده از بین می روند و جایشان خالی می ماند. چنانچه کاشت نهال از آغاز و فصل نهالکاری شروع شده باشد می توان جای نهالهای از بین رفته رابا نهالهای جدیدی (قبل از پایان همان فصل) پر کرد.
تشخیص نهالهایی که از بین رفته اند و یا نهالهایی که در شرف از بین رفتن می باشند خیلی ساده بوده و آنها را از شکل ظاهری می توان شناخت. ترک نهالهای همیشه سبز (سوزنی برگان) پژمرده شده و رنگشان زرد و برگهای سوزنیشان شروع به ریختن می کنند. نهالهای پهن برگ نیز برگهایشان یا ریخته و یا چروک می خورد ولی گاهی ممکن است که این نهالها باز هم به زندگی

خود ادامه دهند. به همین جهت پهن برگان پژمرده شده را نباید از زمین بیرون آورد بلکه در نزدیکی اینگونه نهالها باید نهال جدیدی کاشته شود تا در صورت از بین رفتن نهال قبلی جانشین آن شود.
واکاری نهالها در صورتی لازم می شود و پر ارزش خواهد بود که به مقیاس زیاد عملی گردد. به طوری که اگر در یک بخش نسبتاً کوچک جنگلکاری اگر به مقدار 5% نهالهای از بین رفته باشد. لزومی به واکاری نهالها نبوده و نهالهای باقیمانده می توانند کمی تنگ تر سطح قسمت جنگلکاری را بپوشانند.

به طور متوسط طبق تجربیات مکتبه حدود 15% درصد باید واکاری شود.
• باز كاشت درختان و درختچه‌هاي زينتي خشكيده و از بين رفته در پارك‌ها بايد با انتخاب نهال سالم و مشابه با گياه از بين رفته و در نظر گرفتن موقعيت گياه از بين رفته در طراحي كاشت و اندازه مشابه با گياه قبلي صورت پذيرد.
• باز كاشت درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌ها مستلزم امحناي كامل بقاياي درخت خشكيده به ويژه خارج ساختن كنده‌هاست .
• كنده كني درختان و درختچه‌هاي مقطوعه بايد بدون وارد ساختن هر گونه صدمه و آسيبي به ساير گياهان و تاسيسات و ابنيه همجوار انجام پذيرد.
• مناسب‌ترين زمان براي واكاري و باز كاشت درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌هاي شهري از اول مهر تا پايان اسفند مي‌باشد. كاشت سوزني برگان و پهن برگان هميشه سبز بايد در ابتداي شروع فصل رويش و در اول بهار انجام شود.
• نهال مورد نياز براي واكاري درختان و درختچه‌هاي زينتي در پارك‌هاي شهري بايد حتي‌الامكان از توليدات نهالستان‌هاي محلي واقع در شرايط آب و هوايي مشابه با محل اجرا تهيه شود.

7 – 1 پابيل نمودن
سله بستن بستگی به نوع خاک دارد. چنانچه خاک سنگین و ریز بافت باشد پس از هر آبیاری سله می بندد وجود سله پای درخت باعث خفگی نهال می گردد زیرا هوا نمی تواند به ریشه برسد. بستن سله در سطح خاک باعث ترکهای عمیق می گردد که این ترکها تمام رطوبت خاک زیرین و پای درخت را به بیرون هدایت و از دسترس ریشه نهال خارج می نمایند به منظور جلوگیری از سله بستن باید خاک را از نظر فیزیکی اصلاح نمود و بعداً اطراف طشتک آبگیر درخت را مالچ پاشی از نوع خاک برگ – کود پوسیده حیوانی، خاک درّه، ماسه و پیت و ... نمود. البته پس از هر وجین سله شکنی خود بخود انجام می شود و خاک نرم شده و تهویه به خوبی انجام می گردد. به صورت

عملیات سه شکنی یکی از ضروریات رشد و نمو درختان می باشد که ضمن حفظ رطوبت، تهویه خاک را در بر دارد.

سله شكني و پابيل نمودن اطراف طوقه نهال درختان و درختچه‌هاي زينتي در دوره استقرار ، بايد در پاييز و همراه با اضافه كردن كود پوسيده دامي در سايه انداز تاج نهال و اطراف طوقه آن انجام شود. مخلوط نمودن كود شيميايي با خاك توصيه مي‌شود.
پابيل نمودن سطح سايه انداز تاج درختان و درختچه‌هاي بزرگ و كهنسال زينتي به ويژه در صورت مجاورت با ساير رستني‌ها ضرورت ندارد.

8 – 1 مراقبت‌هاي ويژه
به منظور جلوگیری از شکسته شدن درخت به وسیله وزش باد و رشد مستقیم طولی نهال باید از قیم استفاده نمود. معمولاً قیم برای درختانی به کار می رود که قطر آنها از 70 تا 80 میلیمتر کمتر باشد. قیم ها دو نوعند فلزی و چوبی، هنگام قیم گذاری، باید دقت کرد محل قرار گرفتن قیم طوری باشد که حداکثر حمایت از درخت امکان پذیر شود. ضمن اینکه، قیم حداقل جلب توجه را داشته باشد، به این معنی که اگر درخت دارای وزن سنگین است، محل استقرار قیم باید محکم باشدو ترجیح آنکه از مصالح ساختمانی با دوام استفاده شود. برای اتصال درخت به قیم نباید از سیمهای فلزی استفاده کرد زیرا به مرور سیم داخل تنه درخت فرورفته و درنهایت آن را خفه کرده و از بین خواهد برد. بهترین وسیله برای این کار استفاده از کمربندهای برزنتی است و برای آن که کمربند به ساقه یا تنه درخت فشاری وارد نکند قطعه چوبی استوانه ای شکل قطورتر از ساقه، پهلوی ساقه درخت قرار می دهند و کمربند را به دور آن می بندند. اندازه قیم با توجه به قطر برابر سینۀ درخت انتخاب می شود. مثلاً برای درختانی که قطر برابر سینه آنها 70 تا 80 میلیمتر است از قیمهای بلند و بزرگ که حدود 50 میلیمتر قطر و 5/2 متر درازا دارند استفاده می کنند. اگر از قیم چوبی استفاده می گردد باید پوست کنی شده باشد زیرا در زیر پوست می توانند کانون پرورش و تکثیر آفات و بیماریها گردد بطور متوسط طول ضلع مقطع چوب 4 سانتیمتر و ارتفاع آن به اندازه ای باشد که حدود 5 سانتیمتر کوتاه تر از ارتفاع نهال باشد و انتهای قیم حدود 30-20 سانتیمتر پائین تر از قسمت انتهایی ریشه در زمین فرو رود.
• كنترل و بازرسي مستمر قيم‌ها از مهمترين جنبه‌هاي مراقبتي درختان و درختچه‌هاي زينتي در طي دوره استقرار به شمار مي‌رود از اينرو محكم ساختن اتصال شاخه‌ها به قيم و حفاظت از تنه درختان و درختچه‌هاي زينتي در طول مدت استقرار و نيز راست و قائم قرار گرفتن آنان در مواجهه با بادهاي شديد ضرورت دارد .
• به منظور پيشگيري از پوسيدگي و يا شكستگي قيم و نيز كنترل وضعيت اتصال شاخه‌ها و همچنين ممانعت از وارد شدن آسيب‌هاي احتمالي به پوست و تنه درختان و درختچه‌ها بازديدهاي مستمر ضرورت مي‌يابد .
• پاك‌سازي داخل تاج پوشش سوزني برگان از برگ‌هاي خزان شده باقيمانده در داخل شاخه‌ها ، بايد مستمراً و با استفاده از تيرك‌هاي چوبي بلند به مورد اجرا گذاشته شود .

• برف تكاني از روي شاخه‌ درختان و درختچه‌ها در هنگام و بعد از بارش برف‌هاي سنگين ضروري است . به كارگيري تيرك‌هاي چوبي بلند توسط كارگران آموزش ديده در اسرع وقت به منظور برف تكاني از روي شاخه‌ها اجتناب ناپذير است .
• سوزني برگان بالغ اصولاً در مقابل سرما و يخبندان مقاوم هستند ، ليكن به منظور جلوگيري از سرمازدگي ريشه نهال‌هاي حساس برخي از اين قبيل درختان و درختچه‌ها ، سطح خاك اطراف نهال‌ها بايد در فصل سرما تا فاصله نيم‌متري از طوقه با استفاده از مالچ پوشانيده شود.
• بازرسي‌هاي مستمر سالانه به منظور اطلاع از وضعيت سلامت درختان بزرگ و كهنسال ضرورت دارد . انجام اقدامات پيشگيرانه در جهت رفع پوسيدگي‌هاي موضعي ، ايمن سازي

و جلوگيري از وقوع خسارات ناشي از فرو افتادن شاخه‌ها و درختان و همچنين بررسي لزوم قطع درختان كهنسال غير قابل نگهداري در پاييز هر سال ضروري است و بايد نسبت به انجام به موقع آن اقدام شود.
• در صورت وقوع حوادث طبيعي غير قابل پيش‌بيني نظير طوفان ، سيل و يا وقوع صاعقه و آتش‌سوزي‌هاي اتفاقي ، قطع شاخه‌هاي شكسته و آسيب ديده در اسرع وقت و مطابق با ضوابط فني و سپس خرد كردن و پاك‌سازي و بسته بندي مناسب جهت خارج ساختن زوايد حاصله از محل وقوع حادثه ضرورت دارد .
• سوزاندن برگ و سر شاخه‌هاي ناشي از هرس و قطع اشجار در محوطه پاركها و فضاهاي سبز شهري اكيدا ممنوع است.
• پاكسازي و جمع آوري و بسته بندي برگها، سرشاخه‌هاي ناشي از هرس و همچنين ساير زوائد گياهي ناشي از عمليات وجين و واكاري بايد بلافاصله پس از اتمام عمليات روزانه و قبل از ساعت 3بعداز ظهر براي تهيه كمپوست و يا مالچ‌هاي گياهي بصورت بسته بندي مناسب قابل حمل و بارگيري و تخليه توسط پيمانكاران خدمات و پاكيزه سازي شهري به مكانهاي پيش بيني شده انتقال يابد.

فصل دوم

- درختكاري معابر
كاشت درختان در حاشيه معابر علاوه بر برخورداري از كاركردهايي همچون توليد اكسيژن و كاهش آلودگي محيطي، در ايجاد تغييرات بيوكليماتيك، حفاظت فيزيكي و تامين نسبي آسايش زيستي تاثير داشته و در تزيين نماي عمودي فضاهاي باز شهري و ايجاد ارزشهاي بصري موثر مي‌باشد. حضور رديفهاي منظمي از درختان در حاشيه خيابانها و معابر باعث مي‌شود تا عمليا

ت اجرايي نگهداري از آنان به توجهاتي خاص نياز داشته باشد:
1-2 آبياري
بخشي از آب مورد نياز درختان كاشته شده در حاشيه خيابانها به علت قرار گرفتن در مجاورت با جوي آب كه به هنگام بارندگي نقش هدايت و تخليه روان آبهاي سطحي را دارا مي‌باشد به سهولت و غالبا با صرف هزينه كمتري صورت مي‌گيرد. ليكن آبياري درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در چنين فضاهايي در فصول خشك و يا در مواجهه با كمبود آبهاي جاري مستلزم آبياري است بنابراين:
• آبياري درختان كاشته شده در حاشيه معابر به علت دسترسي عموم مردم و احتمال دستكاري يا آسيب رساني به تاسيسات آب رساني بصورت قطره‌اي و يا باراني ميسر نيست. از اين رو آبياري درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر با استفاده از شيرهاي برداشت كه به صورت مخفي در مسير درختكاري‌هاي معابر تعبيه شده‌اند انجام مي‌پذيرد. در غياب وجود چنين تاسيساتي، آبياري درختان حاشيه معابر بايد با استفاده از تانكرهاي سيار آب رساني و توسط كارگران آبيار بصورت كرتي يا جوي پشته انجام شود.

• هرگونه تغيير در تعداد دفعات و طول مدت آبياري درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر به علت شرايط ناشي از تغييرات آب و هوايي در طول ماههاي مختلف سال فقط در صورت ابلاغ دستورالعمل دستگاه نظارت انجام خواهد شد.
• آبياري درختان واقع در حاشيه معابر بايد در ساعات خنك روز و حتي‌الامكان شبها انجام شود.
• آبياري درختان واقع در حاشيه معابر در صورت استفاده از تانكر سيار آبرسان مجهز به سيستم پمپاژ همواره بايد از محل مشخصي شروع شود.
• به منظور تنظيم سرعت جريان آب در آبياري درختان و درختچه‌هاي واقع در حاشيه معابر كه به روشهاي كرتي و يا جوي پشته انجام مي‌شود، با قرار دادن موانعي در مسير جريان آب، بايد امكان نفوذ بيشتر آب به داخل خاك جهت سيراب ساختن كامل گياهان فراهم شود.
• رعايت نظم آبياري درختان واقع در حاشيه معابر به ويژه در طول فصول خشك الزامي است. در غير اينصورت به علت واكنش درختان به تغيير دور آبياري، برگ ريزان خارج از فصل به وقوع خواهد پيوست.
• مناسبترين نوبتهاي آبياري براي درختان واقع در حاشيه معابر و رفيوژ‌ها در ماه پيك ( ماهي كه بيشترين ميزان تبخير و تعرق گياهي وجود دارد ) در طول فصل خشك هفته‌اي يك بار و حداقل به مقدار روزانه 10 ليتر به ازاي هر درخت باشد. هرگونه تغيير بين دفعات آبياري بر اساس دستورالعمل بايد باشد.
• محل استقرار درختان واقع در حاشيه معابر بايد هميشه پاكيزه نگه داشته شود. بنابراين چنين سطوحي بايد مستمرا مورد بازديد قرار گرفته و از وجود هرگونه زباله، نخاله و علف هرز پاكسازي شود.
• ترميم تشتك آبخور درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر كه به صورت ثقلي آبياري مي‌شوند، در طول دوره آبياري ضروري است. بازرسي و كنترل مستمر مسيرهاي آبرساني جهت مرمت تشتكهاي آبخور و جلوگيري از هرز روي آب و جاري شدن آنها الزامي‌ است.
• در صورت استفاده از تانكرهاي سيار آبرساني براي آبياري درختان واقع در حاشيه معابر رعايت نكات ايمني بر اساس ضوابط و مقررات راهنمايي و رانندگي الزامي است.

2-2 كوددهي و تغذيه گياه
الف- تغذيه با استفاده از كودهاي شيميايي
• كوددهي و تغذيه درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر بايد فقط به هنگامي كه سلامتي گياه به دليل بروز برخي كمبودها در منابع غذايي رو به زوال نهاده و با ضعيف شدن گياه موجبات كاهش طول عمر آنرا فراهم مي‌شود، با استفاده از كود شيميايي مناسب و رعايت دستورالعمل كارخانه سازنده انجام شود.
• پيش از كود دادن به درختان كاشته شده در حاشيه معابر ضروري است با انجام بررسيهاي لازم، از اينكه سلامتي درختان تحت تاثير عوامل بيماري زا و يا بروز صدمات فيزيكي و يا حمله آفات به خطر نيفتاده باشد اطمينان حاصل شود.
• كوددهي و تغذيه درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر حتي‌الامكان نبايد از طريق سرك پاشي كودهاي شيميايي بر روي سطح خاك انجام شود، روش تزريق محلول كود در خاك به هنگام شروع رويش درختان كه سرعت جريان و حركت شيرابه‌ها بيشتر است همراه با رعايت دستورالعمل مصرفي كارخانه سازنده كود قابل توصيه است.
• تغذيه مستقيم درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر از طريق سرك پاشي كودهاي شيميايي در سطح سايه انداز تاج درختان و درختچه‌ها در مناطقي كه خاك از تراكم پوشش علفي برخوردار است چندان موثر نيست .
• محلول پاشي كودهاي شيميايي بر روي برگهاي درختان و درختچه‌ها از مناسبترين روشهاي تغذيه گياهي بشمار مي‌رود و بايد به مورد اجرا گذاشته شود.
ب- تغذيه گياهي با استفاده از كود دامي
• تغذيه درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر با استفاده از كود پوسيد دامي و پابيل نمودن آن به منظور اصلاح ساختمان خاك، افزايش نفوذ پذيري و تنفس بهتر ريشه‌هاي سطحي در محيط اطراف طوقه، به شرط عدم ايراد صدمات فيزيكي برروي ساير رستنيهاي علفي بايد از ابتداي فصل پاييز تا شروع فصل رويش اقدام شود. استفاده همزمان كودهاي فسفاته

قابل توصيف است.
• در صورت استفاده از كود دامي بايد از پوسيدگي كامل، سلامت و عدم مشاهده قارچ زدگي و يا آلودگي به آفات و عوامل بيماري زا و نيز فقدان اجسام خارجي نظير قطعات شيشه، سنگ، چوب و ساير اجسام فلزي تيز و برنده و همچنين عاري بودن از وجود بذر علفهاي هرز اطمينان حاصل شود.
• در صورت مواجهه با خاكهاي سنگلاخي و فقير و يا مشاهده نخاله هاي ساختماني در اطراف ريشه درختان و درختچه‌ها، در زمان مناسب و به تناوب، تعويض و جايگزيني خاك اطراف ريشه‌هاي گياه ضروري است.
3-2 سمپاشي و دفع آفات
• به منظور كاهش اثرات زيانبار استفاده از سمپاشي در معابر شهري اقدامات پيشگيرانه و عمليات به زراعي و مبارزه بيولوژيكي همراه با پاكسازي محوطه كشت، يخ آب دادن و....بايد به مورد اجرا گذاشته شود. ترجيحا روشهاي مبارزه تلفيقي قابل توصيه است.
• عمليات سمپاشي با استفاده از سموم شيميايي مجاز و توصيه شده و بكار گيري دستورالعمل كارخانه سازنده بايد بر اساس بازديدهاي مستمر ، به مورد اجرا گذاشته شود.
• سمپاشي بر عليه آفات و بيماريهاي گياهي بر روي درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر در وسعت‌هاي زياد بايد به صورت همزمان انجام شود.

• مبارزه با آفات نباتي بايد همراه با ضد عفوني كردن خاك اطراف طوقه پس از مبارزه بيولوژيكي و مكانيكي در دستور كار قرار گيرد. سمپاشي و مبارزه شيميايي بر روي شاخه و برگها فقط در صورت طغيان آفت ضرورت پيدا مي‌كند.

• سمپاشي كامل درختان بلند بايد با استفاده از بالا بر در تمامي سطوح داخلي و خارجي اين قبيل درختان انجام شود.
• عمليات سمپاشي به منظور ضدعفوني كردن خاك اطراف طوقه درختان و درختچه‌ها، فقط با استفاده از سموم كم خطر توصيه شده و رعايت كامل زيست محيطي بايد اجرا شود.
• عمليات سمپاشي بر عليه آفات و بيماري‌هاي گياهي بايد با رعايت كامل اصول ايمني

و هنگامي كه وزش باد وجود نداشته باشد و هوا كاملا آرام باشد.
• رعايت نكات ايمني در استفاده از سموم و بكارگيري ابزار و وسايل سمپاشي و پوشيدن لباس مناسب و استفاده از ماسك الزامي است.
• به هنگام پيش بيني تمهيدات لازم به منظور جلوگيري از تردد عابرين در محوطه تا حصول اطمينان از سلامتي و ايمني محيط ضروري است و در حين انجام عمليات سمپاشي نيز مراتب بايد با نصب تابلو‌هاي هشدار دهنده و انتشار آگهي از طريق رسانه‌هاي جمعي به اطلاع عموم رسانيده شود.
• پس از اتمام عمليات سمپاشي پاكسازي، جمع آوري و بسته بندي جهت دفع بهداشتي قوطي سموم شيميايي و تحويل به مراكز بهداشت و حفاظت كار شهرداري الزامي است.
4-2 وجين علفهاي هرز
• وجين علفهاي هرز در اطراف طوقه درختان بالغ و كهنسال به منظور پاكسازي از وجود هرگونه رويش علفي نابجا و مزاحم بايد مستمرا صورت پذيرد.
• وجين علفهاي در محوطه اطراف طوقه درختان و درختچه‌ها بايد بصورت مستمر و حداقل هر دو هفته يك بار پس از آبياري انجام شود.
• وجين علفهاي هرز قبل از گل دهي و به بذر نشستن آنان انجام شود.
• محوطه اطراف طوقه درختان و درختچه‌ها تا فاصله نيم متري بايد مستمرا پا‌بيل و مالچ پاشي شود تا از رويش علفهاي هرز جلوگيري گردد.
• وجين علفهاي هرز در داخل كرتها، جوي پشته ها و همچنين تشتكها آبخور بايد بصورت مستمر به مورد اجرا گذاشته شود.

• استفاده از علف كش‌هاي شيميايي به منظور از بين بردن علفهاي هرز در اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر و فضاهاي سبز شهري ممنوع مي‌باشد.
• استفاده از مالچ‌هاي گياهي بر روي سطح خاك پيرامون طوقه درختان يكي از مناسبترين روشهاي مبارزه با علفهاي هرز بشمار مي‌رود و بايد به مورد اجرا گذاشته شود.

5-2 هرس و قطع اشجار خشكيده
• هرس نگهداري درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر شامل عمليات سر برداري، تاج برداري، حذف و بريدن شاخه‌هاي مزاحم و شكسته شده به منظور ايمن سازي و سبك كردن تاج پوشش درختان انجام مي‌شود. اين عمليات با هدف كاهش خسارات ناشي از بارش برفهاي سنگين، عدم تداخل با كابلهاي هوايي و رسيدن نور به داخل تاج پوشش درختان بايد انجام پذيرد.
• انجام عمليات هرس نگهداري از درختان واقع در حاشيه معابر بايد همه ساله در فصل پاييز انجام شود.
• عمليات هرس فرم بر روي درختان كاشته شده در حاشيه معابر بايد با هدف تنظيم فاصله شاخه درختان از سطح زمين و سهولت تردد راحت عابران و ماشينهاي عبوري انجام شود. 5/2 متري شاخه‌ها از سطح پياده رو و 4 متري از سطح سواره‌ها در پاييز هر سال با رعايت اصول كلي هرس همراه با تنك كردن شاخه‌هاي داخلي به منظور ايجاد تهويه و نور گيري بهتر در داخل تاج پوشش انجام مي‌پذيرد.
• قطع اشجار خشكيده و نا ايمن در حاشيه معابر با استفاده از ابزار و وسايل مناسب و رعايت ضوابط قطع اشجار انجام شود و نسبت به كنده كني و ضد عفوني نمودن محل آن بلافاصله اقدام شود.
• انجام عمليات مراقبتي پس از هرس بايد با استفاده از چسب پيوند و ايجاد پوشش مناسب بر روي محل هرس به منظور پيشگيري از پوسيدگي و ممانعت از نفوذ آفات و عوامل بيما

ري زا به داخل گياه در اسرع وقت به مورد اجرا گذاشته شود.
• به منظور هرس درختان و درختچه‌ها در فضاهاي سبز ضدعفوني نمودن ابزار و ادوات هرس با استفاده از مواد شيميايي مجاز و رعايت كليه مقررات زيست محيطي قبلی بعد از اتمام عمليات ضروري است.
• پس از انجام عمليات هرس خرد كردن سر شاخه‌ها در ابعاد مناسب، جمع آوري، پاكسازي و بسته بندي قابل حمل درختان مقطوعه در محل قطع درخت الزامي است.

6-2 واكاري
• باز كاشت درختان خشكيده بالغ و كهنسال در صورت وجود فضاي كافي و مناسب و با استفاده از گونه‌هاي مشابه و با انتقال درختان در ابعاد و اندازه‌هاي مناسب با گونه اوليه ميسر است و بايد به مورد اجرا گذاشته شود. باز كاشت درختان در حاشيه معابر مستلزم نابودی كامل بقاياي درخت خشكيده، به ويژه كنده كني است. خارج ساختن كنده درختان بايد بدون وارد ساختن آسيبي به ساير گياهان و تاسيسات انجام پذيرد.
• واكاري و باز كاشت درختان خشكيده در حاشيه معابر بايد با انتخاب نهال سالم و با رعايت مشخصات فني – خصوصي عمليات كاشت انجام شود.
• واكاري درختان و درختچه‌هاي خزان كننده بايد از اول مهر ماه تا پايان اسفند انجام شود و سوزني برگان در ابتداي بهار و شروع دوره رويش باز كاشت شوند.
• نهال مورد نياز براي واكاري فضاهاي سبز حاشيه معابر بايد حتي الامكان از توليدات نهالستان هاي محلي واقع در شرايط آب و هوايي مشابه با محل اجرا تهيه شود.

7-2 پابيل نمودن
• سله شكني و پابيل نمودن اطراف استقرار ( سه تا پنج سال نخست پس از کاشت نهال)، بايد در پاييز و همراه با اضافه كردن كود پوسيده دامي به خاك انجام شود.
• به منظور نفوذ پذير ساختن خاك در اطراف طوقه درختان و درختچه‌هاي كاشته شده در حاشيه معابر، پابيل نمودن و كندو كوب سطح خاك ضروري است و اين اقدام بايد بدون وارد ساختن هرگونه صدمه و آسيبي به ريشه‌هاي سطحي در پاييز همراه با پابيل نمودن خاك در سطح سايه انداز تاج درختان و درختچه‌هاي بزرگ و كهنسالان انجام شود.
- مراقبتهای ویژه:
• نصب قيم به منظور حفاظت از تنه و شاخه درختان كاشته شده در حاشيه معابر از زمان عمليات احداث و در طول استقرار به منظور جلوگيري از وارد شدن آسيب به پوست و تنه درختان ضروري است. پس از كسب اطمينان از استقرار موفقيت آميز نهالها كه معمولا بعد از گذشت پنج سال از زمان كاشت و برخورداري درخت از رويش مناسب و خود اتكايي حاصل مي‌گردد بايد نسبت به برداشت قيم اقدام شود.

• به منظور حصول اطمينان از سلامت درختان و پيشگيري از وارد شدن آسيب به پوست تنه در طول مدت استقرار گياه و نصب قيم بازديد و كنترل مستمر بست قيم ها الزامي است.
• آبشويي درختان كاشته شده در حاشيه معابر بايد با استفاده از فشار آب و صبح هنگام انجام شود. اين عمليات با استفاده از تانكرهاي سيار آبرساني مجهز به سيستم پمپاژ حداقل ماهي يك بار در طول فصل خشك و در صورت نياز به تكرار عمليات آبشويي به منظور شستشوي دوده و ساير آلودگيها از روي شاخ و برگ درختان به منظور تسهيل امكان برقراري تنفس بهتر و انجام عمليات فتوسنتز در ساعات اوليه روز و قبل از ساعت 7 صبح انجام شود
.فصل سوم
-جنگل كاري ها و كمر بندهاي سبز
تامين بخش عمده‌اي از اهداف ايجاد فضاي سبز شهري از طريق جنگلل كاري و ايجاد كمربندهاي سبز در اراضي بزرگ و عمدتا در حاشيه پيراموني شهرها و در سطوح وسيع با كاشت برنامه ريزي شده صورت مي‌گيرد. كشت مخلوط درختان و درختچه‌هاي پهن برگ خزان كننده همراه با سوزني برگان هميشه سبز كه حتي الامكان از بين گونه‌هاي بومي و در مواردي نيز با استفاده از گونه‌هاي غير بومي سازگار با شرايط محيطي منطقه صورت مي‌گيرد و نهايتا يك جامعه گياهي را به وجود مي‌آورد. جزئيات مربوط به مشخصات فني عمليات اجرايي مراقبت و نگهداري از جنگل كاري‌ها و كمربندهاي سبز عبارتند از:
1-3 آبياري
یکی از مواظبت های اصولی و اساسی برای نهال آبیاری منظم آن می باشد، در مناطقی که باران کافی با پراکنش خوب وجود دارد احتیاجی به آبیاری ندارد ولی در منطقه اراک با توجه به اينكه حدود 5 ماه خشکی و گرمای شدید است. لذا آبیاری نیاز دارد و مقدار آبیاری و دفعات آبیاری بستگی به درجه حرارت، شدت باد، سرشت گیاه، بافت خاک و مواد تشکیل دهندۀ خاک و ارتفاع از سطح دریا و شیب و جهت دارد.
- شیوۀ آبیاری
امروزه به جهت صرفه جوئی در آب و آبیاری یکنواخت و کنترل شده از روش آبیاری تحت فشار (باران قطره ای) استفاده می کنند. مزایائی که آبیاری قطره ای که بیشتر مورد استفاده جنگلکاری قرار می گیرد، دارد بشرح زیراست:

- کاربرد روش آبیاری قطره ای
کارائی مصرف آب را افزایش می دهد. بدلیل کمبود مقدار آب جزئی بودن سطح مرطوب شده خاک، مقدار تبخیر بسیار کم است، در این روش از جاری شدن آب در سطح زمین جلوگیری می شود، در نتیجه فرسایش آبی در این روش وجود ندارد با توجه به مشخص بودن نیاز گیاهان به آب و تعیین مقدار آب روزانه، محدود بودن عمق آبیاری از نفوذ آب به اعماق زمین جلوگیری می شود. بطوریکه ممکن است قسمت سایه انداز گیاه نیز خشک باقی بماند. بدلیل تبخیر کم آب از سطح خاک

قسمت اعظم آیباری به مصرف تعرق می رسد و در نتیجه کارائی آب مصرفی افزایش می یابد. در روش آبیاری قطره ای نیروی انسانی و ماشینی مورد نیاز کاهش می یابد که در واقع کارگران نیمه ماهری که در آبیاری قطره ای بکارگماشته می شوند فقط برای کنترل کردن جریان آب در لوله ه

ا و قطعات آبیاری می باشند. علوفه هرز امکان رشد پیدا نمی کنند و نیز خاک اطراف درخت سله نمی بندد. تزریق کود بداخل لوله های آبیاری قطره ای هم از نظر نیروی کار و هم از نظر کارائی مصرف کود مقرون بصرفه است. هنگام آبیاری قطره ای رطوبت توأم با هوا در خاک موجود بوده و گیاه به راحتی تنفس کرده و به رشد خود ادامه می دهد، در صورتیکه در روشهای آبیاری سطحی، گیا

ه حداقل چند ساعت توقف رشد پیدا می کند. علیرغم مزایائی که ذکر شد معایبی نیز دارا می باشد که مسدود شدن قطره چکانها با موادی مانند گچ، آهک و آهن محلول در آب و همچنین سرمایه اولیه زیاد.
لذا پیشنهاد می شود که برای آبیاری جنگلکاری از سیستم آبیاری قطره ای استفاده شود. ولی برای زیبائی و تنوع و استفاده مردم از آب روان لازمست که در قسمتهائی از منطقه اقدام به احداث جویهای پلکانی با مصالح خود منطقه یا مشابه نمود، تا منظرۀ زیبایی بوجود آمده و بازدید کنندگان از وجود چنین جویبارها لذت ببرند. بنابراین قسمتی از جنگلکاریها نیز از طریق سیستم آبیاری نشتی استفاده می شود هر چند که این سیستم معایب فراوان بالاخص پرت آب، مصرف بیش از اندازه دارد ولی باعث بالا رفتن رطوبت نسبی منطقه و زیبائی میگردد.

- نوبت های آبیاری
نوبت آبیاری برای سیستم تحت فشار آبیاری قطره ای با توجه به نوع گونه و سرشت درخت، و وضعیت آب و هوائی ماههای خشک سال تعیین می گردد. برای ماه اردیبهشت 6 روز، خرداد 5 روز، تیر 4 روز، مرداد 5 روز، شهریور 6 روز در نظر گرفته می شود.

در آبیاری بصورت نشتی در سالهای اول کاشت هر 5 روز نوبت آبیاری در نظر گرفته می شود و در سالهای بعد نیاز آبی لازم به ذکر است که پریود آبیاری با توجه به گونه های کاشته شده باید مرتب و منظم باشد.
نیاز آبی درختان طی دوره دهساله و به بعد

ردیف سال رشد آب مورد نیاز پر درخت در یک نوبت نوبت آبیاری در طول دوره آب مورد نیاز یک هکتار مترمکعب
1 سال اول 25 لیتر 30 625=833×25×30
2 سال دوم 24 لیتر 24 480=833×24×24
3 سال سوم 32 لیتر 18 480=833×32×18
4 سال چهارم 48 لیتر 14 560=833×48×14

5 سال پنجم 88 لیتر 12 880=833×88×12
6 سال ششم 136 لیتر 10 1133=833×136×10
7 سال هفتم 200 لیتر 9 1499=833×200×9
8 سال هشتم 280 لیتر 8 1866=833×280×8
9 سال نهم 384 لیتر 8 2559=833×384×8
10 سال دهم 480 لیتر 7 2798=833×480×7
11 سالهای بعد 480 لیتر 7 2798 متر مکعب

ردیف ماه
سال رشد اردیبهشت خرداد تیر مرداد شهریور
1 سال اول 6 روز 5 روز 4 روز 5 روز 6 روز
2 سال دوم 8 روز 6 روز 5 روز 6 روز 8 روز
3 سال سوم 10 روز 8 روز 7 روز 8 روز 10 روز

4 سال چهارم 13 روز 10 وز 9 روز 10 روز 13 روز
5 سال پنجم 16 روز 12 روز 10 روز 12 روز 16 روز
6 سال ششم 18 روز 14 روز 12 روز 14 روز 18 روز
7 سال هفتم 20 روز 16 روز 14 روز 16 روز 20 روز
8 سال هشتم 24 روز 18 روز 16 روز 18 روز 24 روز

9 سال نهم 26 روز 20 روز 18 روز 20 روز 26 روز
10 سال دهم 29 روز 22 روز 20 روز 22 روز 29 روز
11 سالهای بعد 29 روز 25 روز 22 روز 25 روز 39 روز
نوبت های آبیاری در طول ماه های خشک طی دوره دهساله و به بعد

2-3 واکاری
گاهی اوقات در نتیجۀ دقت در کاشت و دست کاری شدن نهالها در موقع کاشت و یا شرایط نامساعد جوی بعضی از نهالها کاشته شده از بین می روند و جایشان خالی می ماند. چنانچه کاشت نهال از آغاز و فصل نهالکاری شروع شده باشد می توان جای نهالهای از بین رفته رابا نهالهای جدیدی (قبل از پایان همان فصل) پر کرد.

تشخیص نهالهایی که از بین رفته اند و یا نهالهایی که در شرف از بین رفتن می باشند خیلی ساده بوده و آنها را از شکل ظاهری می توان شناخت. ترک نهالهای همیشه سبز (سوزنی برگان) پژمرده شده و رنگشان زرد و برگهای سوزنیشان شروع به ریختن می کنند. نهالهای پهن برگ نیز برگهایشان یا ریخته و یا چروک می خورد ولی گاهی ممکن است که این نهالها باز هم به زندگی خود ادامه دهند. به همین جهت پهن برگان پژمرده شده را نباید از زمین بیرون آورد بلکه در نزدیکی اینگونه نهالها باید نهال جدیدی کاشته شود تا در صورت از بین رفتن نهال قبلی جانشین آن شود.
واکاری نهالها در صورتی لازم می شود و پر ارزش خواهد بود که به مقیاس زیاد عملی گردد. به طوری که اگر در یک بخش نسبتاً کوچک جنگلکاری اگر به مقدار 5% نهالهای از بین رفته باشد.

لزومی به واکاری نهالها نبوده و نهالهای باقیمانده می توانند کمی تنگ تر سطح قسمت جنگلکاری را بپوشانند.
به طور متوسط طبق تجربیات مکتبه حدود 15% درصد باید واکاری شود.
3-3 هرس و آرایش درختان هرس
عبارتست از قطع شاخه های زاید گیاه، به منظور و اصلاح و جوان کردن آن و ایجاد شکلی مناس

ب از نظر کلی هرس به دو طیق انجام می پذیرد.
1. هرس طبیعی
که بر اثر کاهش بذر (سایه اندازی روی شاخه های پایینی) و یا در اثر شرایط آب و هوایی داخل توده جنگلکاری و فعالیت عوامل تجزیه کننده بافتهای چوبی به وجود می.آید
2. هرس مصنوعی
در انجام عمل هرس مصنوعی کاری را که طبیعت به کندی انجام می دهد جنگلبانان مصنوعاً آنرا انجام می دهند، هرس مصنوعی عبارتست از قطع شاخه های تاج درختان و شاخه های خشکیده جهت جوان کردن درخت و فرم دادن به درخت و افزایش رشد طولی و مستقیم کردن ساقه می باشد.
هرس مصنوعی روی شاخه های مرده و یا روی شاخه های زنده صورت می گیرد، زیان هرس شاخه های مرده از هرس شاخه های زنده کمتر است، هرس شاخه های مرده لازم به نظر می رسد، در هرس مصنوعی شاخه های زنده دقت کافی باید مبذول نمود، هرس مصنوعی را باید به دفعات انجام داد که درخت به توانند زخم های خود را جبران نماید جای شاخه های بریده شده باید التیام پیدا کند. در هرس زنده چون قسمتی از اعضاء تولید کننده مواد غذایی درخت حذف می گردد اصولاً مضر مجال نبات است. لذا شاخه و برگها و سوزنهای درختان سوزنی برگ واقع در سایه را که فعالیت کمی دارند می توان بدون زیان برداشت نمود.

.زمان هرس
در مورد انجام هرس شاخه های مرده یا ضعیف شده و یا در حال مرگ هیچگونه محدودیت زمانی وجود ندارد و می توان در تمام فصول سال حتی تابستان (زمان رویش) هرس را انجام داد. ولی هرس شاخه های زنده حتماً بایستی در زمان استراحت نباتی انجام گیرد. معذالک هنگام سرمای سخت که موجب ترک برداشتن پوست درخت می گردد باید از انجام هرس خودداری کرد همچنین شروع مجدد فعالیت حیاتی نبات هرس خطرناک و زیان آور است. زیرا بافتها پر از شیره نباتی گشته و پوست به سهولت کنده می شود، سطح زخم گسترده تر و ناص

افتر می گردد و با به طبع عوامل فساد نیز متعدد خواهد بود. در این فصل نیز کارگر به علت اشتغال بامور کشاورزی کمتر در دسترس خواهد بود و هرس از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود.
نحوه انجام هرس
در هرس شاخه های درختان رعایت نکته های زیر ضروری است
- هنگام قطع کامل یک شاخه، صرف نظر از قطر آن، باید دقت کرد تا پرشی که برای هرس داده می شود، در پائین قسمت شاخه ای که قرار است حذف شود، یا به موازات تنه یا شاخه اصلی ایجاد گردد، به طوری که قسمتی از شاخه بریده شده روی تنه یا شاخه باقی نماند. در نتیجه این امر باعث می شود که سطح بریده شده به سرعت توسط بافت پوششی ایجاد کالوس کرده و التیام یابد.

- در مواردی که درخت چندین سال هرس نشده باشد و به هرس شدید نیاز باشد، این عمل باید در طول چندین سال انجام شود و به تدریج درخت را به شکل و اندازه دلخواه در آورد و از هرس های بسیار شدید یکباره و بی رویه باید احتراز کرد.
- اکثر بیماری ها و آفات درون شاخه های خشکیده یا در سطح آنها زمستان گذرانی می کنند. از این رو لازمست در تمام طول فصل سال و به ویژه در فصل زمستان، تمام شاخه های شکسته و خشکیده درختان، بریده و سوزانده شوند. این عمل به ویژه در مبارزه با آفاتی مانند پوست خوارها و سوسک شاخک بلند ارّه ای، از اهمیت خاصی برخوردار است.
- هر قدر زاویه ای که شاخه با تنه حامل خود می سازد به قائمه نزدیکتر باش

د، این شاخه قویتر بوده و از شرایط رویش بهتری بر خوردار است و چنین زاویه ای، در برابر فشارهای خارجی نیز مقاومت بیشتری دارد. بنابراین، هنگام هرس باید در درجۀ اول شاخه هایی حذف شوند که با تنه یا شاخه حامل خود زاویه بسته تری دارند. در ضمن، شاخ های کج و معوج و خمیده و شاخه هایی که مزاحم رشد همدیگر هستند، باید هرس شوند. شاخه های باقیمانده، باید در جهات مختلف و با فاصله های مناسبی نسبت به هم، پیرامون تنه درخت قرار گیرند.

- هرگاه هنگام هرس شاخه ها، به مواردی برخورد شود که انشعابهای دو شاخه ای مطرح است، آنهایی که قطر یکی از شاخه هایشان از دیگری کمتر باشد، قویتر از آنهایی هستند که قطر شاخه هایشان با هم مساویند و هنگام سر زنی باید تا نصف شاخه های طویل قطع شوند. باید 3/1توجه داشت که وضعیت محل برش نسبت به نخستین جوانه نزدیک به آن، در نحوه رشد شاخه ها و شکل درخت بسیار موثر است به این معنی که اگر جوانه یاد شده در قسمت بالای شاخه قرار گرفته باشد در اثر رشد و نموی که می یابد تبدیل به شاخه ای می شود که تقریباً به طور عمودی رشد می کند و بالا می رود و اگر جوانه در زیر شاخه واقع شده باشد بسیار نزدیک به حالت افقی رشد خواهد نمود. به هر صورت مهمترین اصلی که باید هنگام هرس رعایت کرد عبارتند از : کاهش سطح زخم، حداقل ممکن، صاف نمودن سطح زخم، قطع شاخه هم سطح تنه بدون اینکه جزئی از شاخه روی تنه درخت باقی بماند. برای اجتناب از جداشدن پوست را سمت شاخه از قسمت پائین کمی بریده شود. سپس از بالا عمودی قطع و محل زخم آیش گردد یعنی سطح زخم صاف و کمی محدب به طوری که آب نتواند در محل زخم جمع شود تا زخم به سرعت التیام یابد.
- اجتناب از له کردن و ایجاد پارگی در پوست توصیه می شود که محل زخم را با چسب پیوند تا مواد دیگر به پوشانید.
هرس بعضی از گونه ها مانند اقاقیا چتری که دارای شاخه های شکننده بالاخص زمانی که برف چسبان روی آن نشسته و در اثر باد شاخه ها می شکنند تابع قاده فوق نمی باشد و باید برای ضخیم شدن شاخه های تاج هر ساله هرس کرد یا اینکه دیواره های سبز به وسیله ترون یا بیدروسی برای شکل دادن و یا زیبایی هر سال دو الی سه مرتبه هرس می شوند. بعضی از درختان که شاخه های آنها در داخل شبکه برق و مخابرات و یا به داخل پنجره منازل می روند با هر قطره و اندازه باید هرس شوند.
4-3 وجین و مبارزه با علوفه هرز
علوفه هرز و نباتات خودرو علاوه بر کسب مواد غذایی و رطوبت موجب خفگی نهال و باعث خساراتی فراوان

می گردند، خطر دیگر نباتات خودرو مساعد کردن شرایط حریق می باشد، در موقع حذف نهالهای خودرو و ریشه کن کردن آنها باید نهایت دقت را به عمل آورد تا به نهال اصلی صدمه وارد نشود. در مناطق گرم و خشک حذف نباتات خودرو از نظر تأمین رطوبت مورد نیاز نهالها واجد اهمیت می باشد، گاه عمل وجین دو تا سه مرتبه صورت می گیرد. اصولاً مبارزه با علفهای هرز به دو روش انجام می شود که هر روش برای خود محاسن و معایبی دارد که ذیلاً به شرح هر کدام می پردازیم :
1. مبارزه مکانیکی با علفهای هرز

در این روش حذف و ریشه کن کردن علفهای هرز به وسیله نیروی انسانی و ماشین آلات کشاورزی صورت می گیرد این روش هزینۀ زیادی در بر دارد و کار در وسعت زیاد به سرعت انجام نمی شود و در حین کار به نهالهای اصلی صدمه و لطمه وارد می شود و ممکن است کارگر بر اثر بی احتیاطی به جای علوفه هرز نهال مورد نظر را از بین ببرد ولی انجام این روش محاسنی در بر دارد به کارگیری

نیروی انسانی موجب اشتغال عده ای می شود و فیزیک خاک بهتر و از تبخیر رطوبت جلوگیری می شود و شکافهایی که در خاک به وجود می آید از بین رفته. حذف علوفه هرز باید قبل از نشستن به بذر صورت گیرد در صورتی بعد از رسیدن بذر انجام شود بذور علوفه دور ریخته و مجدداً شروع به رشد می نماید – در جنگلکاریها برای از بین بردن علوفه هرز بین ردیفهای درختکاری – شخم سبک

یا با کولتیواتور می زنند.
2. استفاده از سموم علفکش
امروزه در جنگلکاریها با وسعت زیاد استفاده از نیروی انسانی جهت حذف علفهای هرز مقرون به صرفه نیست لذا از سموم علفکش برای مبارزه استفاده می نمایند این روش خیلی سریع انجام می شود و در تمام دنیا رایج است معایبی که دارد موجودات زنده مفید در خاک و هوا (روی درختان) را از بین می برد و ممکن است به گونه اصلی آسیب بزند نیاز به کارگر آموزش دیده دارد با توجه به خصوصیت و ویژگی علوفه هرز و نحوه کاشت و داشت سم مورد نظر توسط کارشناس تعیین و دفعات سمپاشی و میزان آن آموزش داده شود. جدول زیر معرفه چند نوع سم علفکش جهت مبارزه با علفهای هرز می باشد.

استفاده از سموم علفکش بر علیه علفهای هرز
نام فارسی
علف هرز نحوه مبارزه نوع سم مقدار سم در هکتار (لیتر/ کیلو) دفعات
مبارزه نحوه عمل
علفها هرز یکساله و قسمت هوایی علفهای هر دائمی محلولپاشی روی علفهای هرز سبز کرده گراماگسون مایع

20% 5-5/2 3-2 در بهار یا تابستان روی علفهای سبز کرده مصرف کنید از سمپاشی روی تنه سبز و شاخ و برگ درختان خودداری نمایید
علفهای هرز بذری بار یک برگ و پهن برگ محلولپاشی در سطح خاک نرم ترفلان امولسیون
48% 5/2-2 1 بعد از مصرف در عمق 5 تا 10 سانتی خاک مخلوط کنید موقع مخلوط کردن به درخت آسیب وارد نشود، روی علفهای هرز سبز کرده تأثیر ندارد
علفهای هرز دائمی شامل مرغ پیچک . کنگر وحشی محلولپاشی روی علفهای هرز سبز کرده راند آب مایع
34% 12-6 2-1 در موقعی که گیاه به حداکثر رشد میرسد مصرف کنید از تماس س

م با برگ درختان خودداری کنید
علفهای هرز یکساله و قسمت بالای خاک علفهای هرز دائمی محلولپاشی روی علفهای هرز سبز شده گراماگسون مایع
20% 5-5/2 3-2 در بهار و تابستان روی علفهای سبز کرده مصرف کنید از سمپاشی اول تنه سبز و شاخ و برگ درختان خوددداری نمایید
علفهای هرز دائمی پهن برگ و باریک برگ شامل مرغ، قیاق پیچک و کنگر وحشی محلولپاشی روی علفهای هرز سبز کرده راند آب مایع
34% 7-6 2-1 یا مقدار کافی آب روی علفهای هرز که کاملاً رشد کرده اند مصرف کنید میزان مصرف بستگی به نوع علف هرز دارد
پهن برگها و باریک برگهای یکساله شامل سوروف، ارزق وحشی، سمعک و تاج خروس محلولپاشی روی خاک کارمکس پودر
8% 5-4 1 در بهار قبل از رویش علفهای هرز مصرف کنید. روی ارقام پا کوتاه مصرف نکنید
باریک برگهای یکساله و دائمی شامل مرغ و قیاق محلولپاشی روی علف هرز با سفاپون پودر
85% 2-1 مستقیماً روی گرامینه های رشد کرده مصرف کنید از مصرف روی زمین سخت و در باغهای خیلی جوان خودداری نمایید
غالباً آب برای آبیاری کمیاب بوده و گران به دست می آید بنابراین همیشه نهالها با خشکی سر و کار خواهند داشت. چند هفته بعد از کاشت درخت علفهای هرز نیز بالا آمده و در جتسجوی آب با نهالهای کاشته شده رقابت خواهند کرد. در این صورت بهتر است اقدام به ریشه کن کردن علفهای هرز نمود. در ظرف دو سه سال اول بعد از کاشت بایستی کلیه عرصه کاشته شده را از وجود علفهای هرز پاک نگاه داشت. مخصوصاً سطح خاک در اطراف نهالهای کاشته شده حتماً تمیز شده باشد. در مواردی که نهالکاری روی خطوط به عمل آید بایستی تمام عرض نواری که به قدری کمتر از هر طرف نهال گسترده شده است از وجود نباتات مضّره پاک شود. چنانچه نهالها به طور نامنظم در روی زمین کاشته شده باشند علفهای هرز باید در محوطه ای به شعاع یک متر در دور نهال ریشه کن شود. چند هفته بعد از وجین اول چون ممکن است علفهای هرز مجدداً بالا بیایند بایستی وجین کردن آنها تکرار گردد. در این موقع باید دقت کرد که قبل از شروع به گل نشستن و تشکیل دانه، کلیه علفهای هرز در زمین مورد کاشت ریشه کن شوند. ریشه کن کردن علفهای هرز مزایای دیگری هم دارد که از آن جمله جلوگیری از شکاف خوردن سطح زمین، گرمی هوا و ممانعت از تبخیر رطوبت خاک از این شکافها بوده که با این نتیجه نهالها می توانند از رطوبت خاک استفاده کرده و زنده

بمانند و چنانچه گرمی هوا شدت یابد باز هم با این ترتیب از میزان ضایعات کاسته خواهد شد. حذف نباتات مضّره با دومین وجین موجب کاهش خطر آتش سوزی گردیده و در بعضی موارد که بعد از دومین وجین علفهای هرز باز نمو می نمایند و یا سطح خاک ترک می خورد وجین سوم هم در سال اول لزوم پیدا می کند. لذا در اراضی هموار و قابل رفت و آمد تراکتور می توان از ادوات کشاروزی کولتیواتور، دیسک، هرس و ... استفاده و نباتات مضّره را از بین برد.
5-3 سله شکنی

سله بستن بستگی به نوع خاک دارد. چنانچه خاک سنگین و ریز بافت باشد پس از هر آبیاری سله می بندد وجود سله پای درخت باعث خفگی نهال می گردد زیرا هوا نمی تواند به ریشه برسد. بستن سله در سطح خاک باعث ترکهای عمیق می گردد که این ترکها تمام رطوبت خاک زیرین و پای درخت را به بیرون هدایت و از دسترس ریشه نهال خارج می نمایند به منظور جلوگیری از سله بستن باید خاک را از نظر فیزیکی اصلاح نمود و بعداً اطراف طشتک آبگیر درخت را مالچ پاشی از نوع خاک برگ – کود پوسیده حیوانی، خاک ارّه، ماسه و پیت و ... نمود. البته پس از هر وجین سله

شکنی خود بخود انجام می شود و خاک نرم شده و تهویه به خوبی انجام می گردد. به صورت عملیات سه شکنی یکی از ضروریات رشد و نمو درختان می باشد که ضمن حفظ رطوبت، تهویه خاک را در بر دارد.
6-3 مبارزه با آفات و بیماری و حیوانات و جوندگان
حشرات به موازات بشر از دیرباز بر روی کره زمین زندگی می کرده اند حشرات در بین خود در مقابل گیاهان وحشی نوعی تعادل به وجود آورده بودند ولی کم کم بشر به فکر زراعت افتاد یعنی عده ای از گیاهان را برای خوراک خود انتخاب کرده و به ازدیاد آنها پرداخت و برای این کار ز

مین را از عده ای نباتات دیگر که برای تغذیه او مناسب نبودند پاک کرد. بدین طریق اولین دخالت بشر در وضع طبیعی زمین شروع شد و عدم تعادلی در پوشش نباتی به وجود آمد. حشراتی که بر روی نباتات وحشی زندگی می کردند در این نواحی زراعت شده خود را با غذا و زندگی جدید تطبیق دادند و محیط بهتری به دست آوردند و با سرعت تولید مثل کردند و به صورت حشرات مضر و یا آفت در آمدند و از آن روز جنگ بین حشره و بشر شروع شد و هر اندازه زراعت توسعه یافت آفت هم مشخص تر و خطرناک تر شده برای مبارزه با چنین دشمنان خطرناکی طرق مختلفی وجود دارد که اساس دفع آفات را تشکیل میجدهد. این طرق عبارتند از : مبارزه زراعی، فیزیکی، مکانیکی، بیولوژیک و شیمیایی. قبل از هر گونه مبارزه ای به دستورالعمل زیر توجه شود.
- تشخیص بیولوژی گیاه مورد بررسی (به ویژه حالتی که در آن، به وسیله اکوسیستم پیرامون خود، تحت تأثیر قرار گرفته است)
- تشخیص آفات اصلی منطقه، دانستن بیولوژی آنها، تعیین نوع خسارت وارده و مطالعه موارد اقتصادی و زیبائی
- تشخیص فاکتورهای کلیدی محیط، که روی گونه های آفت اثر می کند و پتانسیل آفت در اکوسیستم
- توجه به نقطه نظرها، روشها و مواردی که به طور انفرادی یا دسته جمعی، از آفات یا پتانسیل آنها به طور دایم جلوگیری می کند
- طوری برنامه ریزی کنید که با تغییر موقعیت قابل تعمیم باشد

- مرحله حساس چرخۀ زندگی و جمعیت گونه های متهم آفت را بیابید و مبارزه را هر چه نزدیکتر، در این محدوده انجام دهید.
- سعی کنید اکوسیستم را تنوع بخشید.
- دشمنان طبیعی آفات و سلامتی درختان را، به طور منظم تقویت کنید.
- تغییرات پیش بینی نشده را بر آورد نموده و با توجه به اکوسیستم پیچیده فضای سبز، با احتیاط حرکت کنید.

-تعادل بیولوژیک و حشرات مفید
مهمترین مسئله ای که در مبارزۀ شیمیایی باید در نظر گرفت تعادل بیولوژیک است، در طبیعت عده حشرات حشره خوار وجود دارد که آنها را بر حسب نوع تغذیه شکارچی یا پارازیت می گویند.
اگر وجود این حشرات مفید نبود تعداد حشرات مضر با چنان سرعتی روبفرونی می رفت که در مدت بسیار کوتاهی اثری از سبزه و گیاه روی زمین باقی نمی ماند. خوشبختانه حشرات طفیلی مانع از چنین توسعه و ازدیاد حشرات مضر می شود مثلاً کفشدوزهای معمولی هم خود و هم لاروشان از شته ها و پشتکها تغذیه می کنند. صدها گونه زنبورهای کوچک برای تأمین زندگی خود میلیونها حشرات مضر را معدوم می کنند زنبور تلمنوس نمونه ای از این حشرات مفید است. در حال حاضر در بعضی از کشورها استعمال خودسرانه سموم جدید حشره کش چنان عدم تعادلی در وضع

طبیعی ایجاد کرده که موجبات نگرانی دانشمندان را فراهم آورده است اکنون فکر نوینی وارد میدان گردیده است که هدف آن جلب توجه مردم به خطر استعمال بی حد و حصر ترکیبات شیمیایی جدید در دفع آفات است. پیروان این فکر نوین عقیده دارند که باید به کار بردن سموم دوام دارو ق

وی جدید را به حداقل تنزل داد و یا روشهای مخصوص و انتخاب نوع و مقدار استعمال سموم طوری عمل مبارزه با آفات را انجام داد که حتی المقدور دشمنان طبیعی آفات یعنی حشرات مفید صدمه ای نبینند و از اثرات کشنده سموم تا آنجا که مقدور است در امان بمانند و در صورت امکان این حشرات مفید را مصنوعاً نیز تربیت کنند و در طبیعت رها سازند. این طرز مبارزه یعنی اس

تفاده معقول از مبارزه شیمیایی همراه با سایر طرق مبارزه به خصوص مبارزه بیلوژیکی را مبارزه تلفیقی می گویند.

- مواظبت و مبارزه با حیوانات و جوندگان
حیوانات کوچک با حفر سوراخهایی در زمین جنگلکاری باعث خرابی آن می گردند و خسارت زیادی ببار می آورند. این حیوانات عبارتند از : موش کور، موش صحرائی، سنجاب، خرگوش، جوجه تیغی و غیره اصولاً به وسیله طعمه مسموم می توان حیوانات را از بین برد، برای جلوگیری از آسیب جوندگان می توان 100 گرم جوی سیاه را با ذرت و یا یک کیلوگرم فسفردوزنگ و یا لیتر و از این مخلوط کرده آن را در سر راه جوندگان قرار داد. برای از بین بردن حلزون در جنگلکاری و باغچه ها از متاآلوئید استفاده می شود.
مبارزه فیزیکی
در خصوص مبارزۀ فیزیکی باید محیط جنگلکاری عادی از هر گونه خار و خاشاک و شاخه های مرده یا آفت زده باشد زیرا این مواد کانون تکثیر بیماری ها و آفات می باشد. برای از بین بردن لاروها و تخم حشرات در زمستان جنگلکاری یخ آب داد تا در اثر انجماد تعدادی از لاروها و تخمها از بین بروند. تناوب زراعی نیز در کاهش امراض و آفات نقش مهمی دارد و همچنین تقویت خاک و آبیاری منظم باعث قوی شدن نهال و در نتیجه کاهش آفات و امراض می شود. قطع شاخه های خشک و آفت زده و سوزاندن آن اثر مثبتی در کاهش آفات و بیماری های نباتی دارد.
7-3 کوددهی و تقویت خاک
در اثر بهره برداری از عرصه جنگلکاری، خاک بستر بعد از مدتی ضعیف می شود زیرا نهال از مواد غذایی موجود در زمین همیشه استفاده می نماید. از طرفی نباتات جوان مواد معدنی بیشتری از زمین کسب می نمایند، لذا در اثر این بهره بردرای هر ساله بار خیزی خاک کاهش می یابد. بنابراین کود دادن موجب اصلاح و تقویت خاک میگردد. باید توجه داشت جهت تعیین نوع عناصر و مقدار آن باید هر 3-2 سال آزمایش خاک در افقهای مختلف خاک انجام داد و پس از انجام آزمایش و مشخص شدن کمبودها نسبت به کوددهی اقدام نمود. کودهای مورد نیاز نهال عبارتند از :

-کودهای آلی
کودهای آلی شامل هوموس، کود حیوانی و غیره بسیار حائز اهمیت می باشند و به حاصلخیزی اراضی تحت جنگلکاری کمک می نماید. عمده کاربرد آن اصلاح فیزیکی خاک است و سپس مواد مغزی را در اختیار نهال قرار می دهد.
1. خاک برگ
خاک برگ را عیناً مثل کود دامی مصرف می نمایند. در خاک برگ باید دقت نمود که فاقد علفهای هرز باشد.
3.کودهای شیمیایی
کودهای شیمیایی مکمل کودهای آلی هستند و به فوریت جذب گیاه

می شوند ولی فیزیک خاک را اصلاح نمی کنند انواع آن از قبیل کودهای از ته، کود فسفاته، کودهای پتاسه، کودهای آهکی.

- کمبود عناصر شیمیایی برای درختان
کمبود ازت باعث بی رنگ شدن برگ درختان، کمبود فسفر باعث قرمز شدن برگها می شود، کمبود پتاس در خاک باعث قهوه ای رنگ شدن برگ و پیچیدگی آن می شود، کمبود منیزیم باعث زرد شدن برگ نو نهال می شود. کمبود آهن باعث زردی نهال می گردد، کمبود گوگرد باعث کوچک ماندن و پیچیدگی برگ و برگ به رنگ زرد کم رنگ در می آید. کمبود منگنز باعث ایجاد لکه های زرد روی برگ می گردد، کمبود بٌر باعث بیماری های کرییتوگامیک می گردد.
دستورالعمل مربوط به نوع خاک، تعویض و کوددهی آن :
با انجام نمونه برداری در اعماق مختلف خاک، کیفیت فیزیکی، شیمیایی خاک را در اعماق مورد نظر، مشخص کنید. اگر خاک موجود در اعماق یاد شده بر نهال مناسب نیست با تعویض خاک یا اضافه کردن مواد آلی (حیوانی و گیاهی) و کودهای شیمیایی به مقدار مناسب، کیفیت خاک را تا حد مطلوب بهبود بخشید.
حد نسبی مقدار اسیدی یا قلیایی بودن، مقدار مواد آلی موجود نیمرخ خاک، نوع و اندازه ذرات خاک و وضعیت زهکشی (طبیعی یا مصنوعی) پروفیل خاک از اهمیت ویژه ای برخوردار است که باید مورد مطالعه دقیق قرار گیرد باید توجه داشت خاکهایی که بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی باشند، برای رشد و نمو اغلب گیاهان و نباتات مناسب نیستند.

- مقدار واکنش یا PH حالتهای مختلف اسیدی، قلیایی و یا خنثی بودن خاک را نشان می دهد
- زمانی که مقدار PH خاک بین 7 تا 14 باشد خاک قلیایی است
- زمانی که مقدار PH خاک 7 باشد، خاک از نظر واکنش خنثی است
-مهمترین مقدار واکنش (PH) خاک برای رشد بهینه اکثر نباتات بین 5/5 تا 7 است. لازم به توضیح است که شماری از گیاهان وجود دارند که واکنشهای (PH) کاملاً اسیدی یا کاملاً قلیایی را دوست دارند.
- برای کاهش واکنش (PH) در خاکهای قلیایی، به طور معمول از مواد اسیدی و اسیدزا مانند اسید سولفوریک و گوگرد عنصری استفاده می کنند
- برای افزایش واکنش (PH) در خاکهای اسیدی به طور معمول از مواد آهکی مانند کربنات کلسیم (Ca Co3) استفاده یم شود
- برای افزایش شمار گلها در گیاهان گلدار باید از کودهایی استفاده کرد که درصد فسفر آنها زیاد باشد
- کودهای لازم را می توان به صورت سولفات آلومینیوم (به ویژه در خاکهایی که دارای واکنش PH قلیایی هستند) به مقدار 5/0 تا 1 کیلویی برای 10 متر مربع و یا به صورت دوره ای به مقدار 5/0 کیلوگرم برای پر 10 متر مربع مصرف کرد.
- کودهای فسفر را می توان به صورت سوپر فسفات تریپل، به مقدار 1 تا 5/1 کیلوگرم برای پر 10 متر مربع استفاده کرد.
- کودهای پتاسه نیز برای سلامتی گل و گیاه و مقاومت بیشتر آنها به ناملایمات، مصرف می شوند. برای جبران کمبود مقدار پتاسیم در خاک به طور معمول از سولفات پتاسیم و یا کلر در پتاسیم به مقدار 5/0 کیلوگرم در پر متر مربع استفاده می شود
- زمان مصرف کودهای شیمیایی

برای درختان و درختچه ها و بوته ها از اول بهار تا اواسط تابستان و سپس اواخر شهریور تا اواخر مهر می توان استفاده کرد.
- برای کود دادن به درختان بزرگ باید تعداد سوراخ به عمق 50 تا 70 سانتیمتر و در فاصله های 80 سانتیمتری ایجاد کرد. در محدودۀ سایه انداز آنها تا فاصله 5/1 متر از تنه درخت باشد و کودهای شیمیایی مورد نظر را باید درون این سوراخها ریخته و سپس سوراخ را از آب پر نمود. برای ریختن کود در این سوارخ ها از قیف هم می توان استفاده نمود.
- در مصرف کودهای شیمیایی و آلی همیشه باید یک اصل مهم را در نظر داشت، به این صورت که هیچگاه نباید شرایطی فراهم شود که علایم کمبود در گیاه ظاهر شود، چون در این حالت، به مرحله نابودی میل می کند.

8-3آثار بعضی از آفات و امراض متداول و چگونگی کنترل آنها
- نوع آفت: شته بز و سیاه
علامت: اجتماعی از حشرات کوچک سبز و سیاه در روی برگها و جوانۀ انتهائی که باعث پیچیدگی و شیرابه دادن برگها می شود.
کنترل: با سموم دریس، مالاتیون وشبیه آنها سمپاش زمستانه لازم است.

- نوع آفت: لارو
علامت: انواع لارو ها کرمی شکل، حشراتی که برگ را سواخ می کنند یا می خورند.
کنترل: سمپاش با دریس و فنیترویتون هنگام ظهور آفت در زمان شیوع. که برای آنها سمپاشی زمستانه لازم است.
- نوع آفت: حشرۀ برگ خوار

علامت: خطوط کم رنگ یا بر آمدگی یا گال روی برگها و یا حفره هائی که به وسیلۀ این جانور ایجاد میشود.
کنترل: سم و یا زیتون استفاده کنید
- نوع آفت: شپشک
علامت: کارهای شبیه تار کتان یا پشم روی ساقه و برگها
کنترل: آغشته کردن گیاه با سموم دیموتوئات یا مالاتیون
- نوع آفت: قاب بالان

علامت: ناهنجاری ها و لکه های قهوه ای کم رنگ یا خاکستری در روی ساقه و برگ
کنترل: با سم مالاتیون یا سموم نفتی
- نوع آفت: پروانه فری
علامت: خشکیدن شاخه
کنترل: سمپاشی با گوزاتیون یا سوپراسید در نیمه اول خرداد و سمپاشی بعدی 15 روز بعد
- نوع آفت: قارچ علی
علامت : قارچ سمی زردرنگ روی بقایای گیاهی
کنترل: از بین بردن گیاهان مرده و استریل کردن خاک با فرم آلدئید شش هفته قبل از کشت
- نوع آفت: کپرک نقطه ای برگ
علامت: انواع لکه هایی که به صورت پودر یا کرک روی برگها را می پوشانند
کنترل: سمپاشی مسی و شبیه آن و بنومیل
-نوع مرض : پیچیدگی برگها
علامت : قرمزی در برگهای از بین رفتۀ هلو
کنترل : سمپاشی با بنومیل یا سموم مسی
- نوع آفت: زنگ
علامت: گردی زرد رنگ یا قهوه ای رنگ روی برگها.
کنترل: سمپاشی با تیرام
- نوع آفت: گال زخم
علامت: نقطه ای تیره روی میوه و برگ سیب
کنترل: سمپاشی با بنومیل یا سموم مسی
- نوع آفت: نقره ای شدن برگها
علامت: رنگ نقره ای در برگها
کنترل: قطع و سوزاندن شاخه های آلوده

- حفاظت بر ضد چرای دام و آتش سوزی
برای جلوگیری از صدماتی که دامها به قسمتهای مور کاشت دارد می سازند باید تصمیمات خاصی اتخاذ کرد. چنانچه دامها در مجاورت قطعات کاشت چرانیده ش

ده باید از ورود آنها جلوگیری به عمل آید و قانوناً منطقه جنگلکاری شده قرق گردد و تلخیص را طبق مواد قانون مجازات گردند. یکی دیگر از عوامل مخرب، آتش سوزی است که بایستی وقوع آن پیش بینی شده وقطعات مورد کاشت را بر ضد آن حفاظت نمود. ریشه و مبنای تمام آتش سوزی ها عدم توجه و آگاهی عامه بوده است. آشناساختن عموم ودستوراتی که در مورد حفاظت قطعات کاشت بر ضد آتش سوزی لازم می باشد از مسائل فوری و ضروری است. یکی از مسائل لازم در ایجاد جنگلکاری احداث آتش بر می باشد که بین چند ردیف درختکاری آتش بر ایجاد که از سرایت آتش به قطعات دیگر جلوگیری به عمل آید و یا درترکیب گونه ها باید سعی شود گونه های سوزنه برگ با پهن رگ با هم مخلوط کاشته شود زیرا گونه های پهن برگ نسبت به سوزنی برگان تحمل بیشتری نسبت به آتش دارند. حذف علوفه هرز و خشک و پاک بودن سطح جنگلکاری از مواردی است که د

ر کاهش آتش سوزی کمک شایان توجه ای دارد. به منظور پیشگیری موارد زیر باید رعایت گردد :
- تهیه و تدوین قوانین و مقررات برای رعایت اصول ایمنی (در برابر آتش) و اعمال مقررات آن الزامی است.
- ترویج، تبلیغ و آموزش های لازم در جهت آگاهی اجتماعی، برای احتراز از احتمال بروز آتش سوزی، ضروری است.
- آموزش برای مقابله با حریق، به ویژه برای کارکنان پارک و مسئولان اطفای حریق الزامی است.
- پیش بینی و احداث راهها و خطوط ارتباطی، برای دسترسی سریع و نقل و انتقال افراد و مواد

برای مبارزه با آتش، در طراحی الزامی است
- پیش بینی و احداث راهها و خطوط ارتباطی، برای دسترسی سریع و نقل و انتقال افراد و مواد برای مبارزه با آتش، در طراحی الزامی است
- پیش بینی و تأمین وسایل و تجهیزات اطفای حریق و شیرهای آب در طراحی فضای سبز الزامی است
- پیش بینی آتش برها (نوارهای خالی از گیاه) در طراحی فضای سبز بستته به شرایط لازم است
- استفاده از امکانات بیمه در برابر خطر آتش سوزی لازم است
- تهیه نقشه ها و دستوراتهای مبارزه با آتش ضروری است
- گنجانیدن برجها یا مکانهای مراقبت و تأسیسات هشدار دهنده بسته به شرایط، الزامی است
- محصور کردن قسمتهای حساس در برابر خطر آتش (مانند محلهای ذخیره سوخت و جمع آوری شاخه های) الزامی است
- پیش بینی وسایل جمع آوری سریع مواد آتش زا از محوطه (مانند انبوه برگهای خزانی و علوفه خشک سطحی)، لازم است
- مخلوط کردن درختان سوزنی برگ و پهن برگ بسته به شرایط، لازم است
-پیش بینی دریاچه ها و استخرها برای عملیات اطفاء در طراحی، بسته به شرایط، لازم است
- تأمین دپوی ماسه و خاک برای مبارزه با آتش، بسته به شرایط، لازم است
- تهیه وسایل مدرن اطفای حریق در محل
- تعبیه شیرهای برداشت آب از شبکه آبرسانی جهت اطفای حریق

فصل چهارم

-بوته كاري‌ها
انجام عمليات اجرايي مراقبت و نگهداري از بوته‌كاري‌ها در فضاهاي سبز شهري به لحاظ تنوع گونه‌هاي گياهي، ويژگي‌هاي گياه شناسي كاربردي و نيازهاي اكولوژيكي گياهان( آب و هوا، خاك، رطوبت و نور)بسيار حائز اهميت است. استحكام ساقه و تنه بوته‌ها تحت تاثير بافت چوبي و خشبي گياه قرار دارد و در فرم پذيري تاج تاثير مي‌گذارد و بر حسب موقعيتي كه اين قبيل گياهان در فضاهاي شهري كاشته مي‌شوند به تيمارهاي مراقبتي ويژه‌اي نياز پيدا مي‌كنند. از اين رو ضرورت دارد با آگاهي از نقش آفريني اين قبيل گياهان در شكل گيري فضاهاي سبز شهري و به منظور تامين اهداف از پيش تعيين شده تحت اقدام عمليات مراقبتي قرار گيرند.

مهمترين كاركردهاي بوته ها در طرحهاي توسعه و ايجاد فضاي سبز در فصلهاي زير قرار دارد.
رز كاريها
كاشت انواع رزهاي هيبريد، نسترن و يا حتي رزهاي وحشي بصورت تك بوته و يا اغلب به صورت مجموعه كاري با توجه به زمان و طول مدت گل‌دهي در برخي ارقام و واريته‌ها در فضاهاي سبز شهري متداول است. از اين رو برخي عمليات اجرايي مورد نياز براي مراقبت از اين دسته گياهان نظير گل گيري و هرس تقريبا جنبه منحصر بفرد داشته و بايد با رعايت اصول فني بكار برده شود.
بوته كاريهاي نمايشي
استفاده از تنوع نسبتا زياد گياهان بوته‌اي و نيز برخي از درختچه‌هاي كوچك به لحاظ ارائه رنگ، بافت و فرم در فضاهاي سبز شهري كاربرد زيادي دارد. اين قبيل گياهان زينتي از طريق توليد تنه‌هاي چند شاخه و تزئيني، فرمهاي گوناگون تاج ، گل‌دهي، ميوه دهي زينتي و توليد بو و رايحه خوش به صورت تك بوته‌هايي از انواع يوكا، زرشك، انواع رز، پيروكانتا، به ژاپني، ياس زرد، اسپيره و..... و يا مجموعه كاري در تركيب با ساير عناصر گياهي بكار برده مي‌شوند.
تيمارهاي مراقبتي و نگهداري از بوته كاري‌ها بستگي به موقعيت قرار گرفتن آنان و به منظور برآورد ساختن اهداف طراح در استفاده از اين قبيل گياهان در فضاهاي سبز شهري دارد.
پرچين و ديواره‌هاي سبز
محصور سازي، حفاظت، تفكيك فضاهاي داخلي و خارجي، هدايت جهت وزش باد نسبي، تعيين مسير حركت عابران، ايجاد مانع و محوطه‌هاي محصور از جمله كاركردهايي هستند كه استفاده از درختچه را براي ايجاد فضاهاي سبز شهري بصورت پرچين و ديواره سبز متداول نموده است. پرچين‌ها غالبا به لحاظ تامين برخي كاركردهاي مستمر در طول چهار فصل از بين پهن برگان هميشه سبز و يا سوزني برگان شكل پذير انتخاب مي‌شوند. مهمترين خصوصيت اين گياهان

، قابليت هرس پذيري آنان به علت توليد شاخه‌هاي جوان بارشد طولي زياد مي‌باشد.
از مهمترين گياهان پرچيني مي‌توان به انواعي از درختچه‌هاي برگ نو ( ترون ) Ligustrum vulgare كه در واريته‌هاي نسبتا متنوع، با برگهاي ريز و يا درشت و رنگهاي سبز روشن و تيره، ابلق و ساده، بيشترين مصرف براي پرچين سازي را دارند، اشاره نمود. اين گياه در جداسازي حريم سواره از پياده رو و بعنوان نور شكن در رفيوژهاي خياباني بصورت گسترده كاشته مي‌شود.
انواع گوناگوني از جنس شمشاد Euonymus و يا Buxus به لحاظ تنوع گونه و جلوه‌هاي زيبا در پارك سازي از نظر ايفاي نقش پرچين و ديواره سبز كاربرد دارد. از مهمترين سوزني برگان مناسب براي ايجاد پرچين مي‌توان به سرو خمره‌اي با قابليت مناسب هرس اشاره كرد كه بخاطر فرم شاخه بندي، رنگ و شكل پذيري مناسب كاربرد زيادي در ايجاد پرچين دارد. درختچه‌هايي نظير زرشك و يا پيرو كانتا و يا حتي درختاني نظير بلوط هميشه سبز به عنوان مواردي خاص با در نظر گرفتن عمليات اجرايي مي‌تواند تحت اقدام قرار گيرند.
پيچ‌ها و بالا رونده‌ها
ايجاد پوشش و يا نمايش الگوهاي سايه روشن از طريق استقرار گياهان بر روي داربست، آلاچيق و يا ديواره‌ها ممكن مي‌گردد. برخي از اين قبيل گياهان با توليد شاخه‌هاي بلند ، قابليت گلدهي فراوان و يا توليد بو و رايحه خوش و تامين سايه ايفاي نقش مي‌كنند. استفاده از برخي گياهان بالا رونده مانند تاك، مو چسب، انواع رز و نسترن‌هاي رونده و پيچ‌هايي نظير امين ‌الدوله از زمانهاي قديم اهميت داشته است. بنابراين مراقبت از اين گياهان با توجه به نقش عملكردي آنان اهميت مي‌يابد.
موقعيت قرار گرفتن بوته‌كاريها در فضاهاي سبز شهري به منظور برآورد ساختن اهداف طراح در ساخت مناسب و بجا از كاشت اين قبيل گياهان با بكارگيري تيمارهاي مراقبتي لازم ميسر مي‌گردد. با توجه به مراتب فوق جزئيات مربوط به عمليات نگهداري از بوته‌كاريها را مي‌توان به شرح زير بيان نمود:
1-4 آبياري
تامين آب مورد نياز بوته كاري‌ها با توجه به موقعيت كاشت سبز شهري صرف نظر از كاركرد قابل انتظارشان بايد بصورتي انجام شود تا گياه قادر به ادامه حيات و تداوم انجام اعمال حياتي براي زنده ماني بوده و از شادابي كامل برخوردار باشد. از اينرو تامين آب مورد نياز اين گروه از گياهان بايد بر اساس الگوي پيش بيني شده و بكارگيري ضوابط انجام پذيرد:

• آبياري پرچين و ديواره‌هاي سبز به لحاظ برخورداري از نظم كاشت رديفي و در صورت بهره گيري از سيستم آبياري تحت فشار بايد به صورت قطره‌اي انجام شود.
• در صورت عدم وجود سيستم آبياري تحت فشار، آبياري بوته كاريها بايد با استفاده از شيلنگ و بهره گيري از شيرهاي برداشت و يا تانكرهاي آبرساني سيار با رعايت عدم وقوع آبشويي خاك در پاي گياهان انجام شود.
• رعايت نظم دفعات و طول مدت آبياري با توجه به شرايط فصلي و بافت خاك در آغاز دوره رويش گياهي با حداقل 2 مرتبه آبياري در هفته و آبياري همه روزه در طول فصل تابستان با ت

وجه به كاركرد قابل انتظارشان از كاشت بوته‌ها و به ويژه در رز كاري ها مورد اقدام قرار گيرد.

• آبياري بوته كاريها بايد در ساعات خنك روز انجام شود و از پاشيدن آب بر روي شاخه و برگ گياهان به ويژه در طول ساعات گرم و آفتابي بعد از ظهر اجتناب گردد.
• در صورت بهره گيري از سيستم آبياري باراني در مجموعه‌هاي فضاي سبز، رعايت برنامه زمان بندي شده، طول مدت و روش آبياري الزامي است.
• به محض مشاهده هرگونه نقص فني در سيستم آبياري و خرابي قطره چكان‌ها و يا سوراخ شدن شيلنگ‌ها بايد در اسرع وقت نسبت به رفع نواقص آنها اقدام شود.
• در صورتي كه آبياري بصورت ثقلي و به روش جوي پشته، غلام گردشي و يا كرتي انجام شود بايد ترتيبي اتخاذ گردد تا با قرار دادن موانعي در مسير آب، موجبات كاهش سرعت جريان آب فراهم تا به مقدار كافي در خاك نفوذ و گياهان واقع در مسير را كاملا سيراب سازد.
• مسير كانال و جويهاي آبرساني بايد هميشه پاكيزه نگه داشته شود و مرتبا از وجود هرگونه زباله و علفهاي هرز پاكسازي گردد.
• با كنترل مستمر مسيرهاي آبرساني بايد نسبت به مرمت تشتكهاي آبخور در طول مدت آبياري اقدام و از هرز روي آب جلوگيري به عمل آيد.
2-4 وجين علفهاي هرز
• وجين علفهاي هرز در بين بوته‌ها بايد به صورت مستمر و حداقل هر هفته يك بار پس از انجام آبياري و از وجود هرگونه رويش نابجا، پاكسازي شود.
• وجين علفهاي هرز در بين بوته‌ها بايد در ساعات خنك روز به صورت دستي پس از آبياري و يا با استفاده از ابزارهاي مكانيكي ساده انجام شود.
• وجين بايد قبل از گل‌دهي و به بذر نشستن علفهاي هرز انجام شود.
• اطراف طوقه گياهان تا فاصله 30 سانتيمتري بايد پابيل و از رويش علفهاي هرز جلوگيري به عمل آيد.

• استفاده از مالچهاي گياهي بر روي سطح خاك اطراف بوته‌ها يكي از مناسبترين روشهاي مبارزه با علفهاي هرز و نگهداري رطوبت خاك بشمار مي‌رود و بايد مورد استفاده قرار گيرد.
• مصرف علف كش‌هاي شيميايي به منظور از بين بردن علفهاي هرز در اطراف بوته كاريها مجاز نمي‌باشد.

3-4 سله شكني
• سه شكني عبارتست از نرم و سست كردن خاك پاي بوته‌ها به منظور افزاي

ش نفوذ پذيري خاك و تسهيل تنفس بهتر ريشه گياه. سله شكني بايد با استفاده از بيلچه و يا كج بيل به صورت مستمر و همراه با وجين علفهاي هرز انجام شود.
• به هنگام سله شكني بايد از وارد نمودن صدمه به ريشه‌هاي سطحي گياه پرهيز شود.
4-4 كوددهي و تغذيه گياه
تامين نياز كودي بوته كاريها صرف نظر از كاربرد گياه و با توجه به ميزان زياد توليد سر شاخه در اين گروه از گياهان اهميت فراوان دارد. از اينرو به منظور حفظ سلامت و شادابي بوته‌ها نياز كودي آنان بايد با استفاده از كودهاي شيميايي و دامي پوسيده تامين شود.
الف- تغذيه گياهي با استفاده از كودهاي شيميايي:
• استفاده از كودهاي شيميايي بايد به منظور تحريك گلدهي بوته‌ها در طول فصل بهار و اوايل تابستان به مورد اجرا گذشته شود.
• انتخاب مناسبترين نوع و ميزان مصرف كودهاي شيميايي بايد بصورت سرك و يا محلول پاشي به تناوب و با رعايت فاصله زماني مناسب انجام شود.
• مصرف كودهاي ميكروالمان به منظور رفع كمبود عناصر كم مصرف بايد به صورت همزمان با سمپاشي بر عليه آفات گياهي طبق دستورالعمل كارخانه سازنده و به صورت محلول پاشي در اختيار گياه قرار گيرد.
• سرك پاشي كودهاي شيميايي بايد در ساعات خنك روز و همراه با آبياري انجام پذيرد.
• تغذيه با استفاده از كودهاي فسفاته بايد توام با كود پوسيده دامي در اواخر پاييز و همزمان با پابيل نمودن بستر كاشت انجام شود.
ب- تغذيه گياه با استفاده از كود دامي:
• استفاده از كود پوسيده دامي در ابتداي فصل رويش و يا اواخر پاييز مناسبترين روش تقويت و اصلاح خاك بشمار مي‌رود. اين نوع كوددهي بايد همه ساله در فصل پاييز و همزمان با پابيل نمودن اطراف گياه به مورد اجرا گذاشته شود.

• در صورت استفاده از كود دامي بايد پوسيدگي كامل، سلامت و عدم مشاهده قارچ زدگي و يا آلودگي به آفات و عوامل بيماري زا و نيز فقدان اجسام خارجي نظير شيشه، سنگ، چوب و ساير اجسام تيز و همچنين عاري بودن از وجود بذر علفهاي هرز اطمينان حاصل شود.