بخشی از مقاله
ايران
مقدمه
ايران مرز پرگهر و مهد تمدن نشاني از عشق و هنر و جاودانگي دارد و در اين ميان كرمانشاه سرزمين عشق و دلاوري و صلابت، سند افتخار مردمي است كه چون زاگرش استوار ايستاده اند. استان كرمانشاه با وسعتي برابر 25/24434 كيلومتر مربع در غرب ايران واقع شده است.
كرمانشاه با چشم اندازي بديع، كوههاي سر به فلك كشيده، سرابهاي بر آب و رودهاي خروشان و غارهاي اعجاب انگيز، طبيعتي بكر و آثار تاريخي ارزشمند همچون نگيني در غرب مي درخشد.
ميراث فرهنگي سند هويت ملي هر ملت محسوب مي شود طيفي گسترده دارد به طوريكه تمامي دستاورهاي انسان را در طول تاريخ در بر مي گيرد. مسلماً آثار به جا مانده از دوران گذشته كه
حاصل بازتاب انديشمندانه ذهن و خلاقيت و ابداع و ابتكار بشر است، تنها مداركي اند كه به واسطه ي آن ها مي توان چگونگي تمدن، آداب و رسوم و در نهايت روند تحول را مورد تحليل قرار داد. استاد كرمانشاه هم كه وارث آثار بسياري همچون كتيبه ي بيستون و طاق و بستان و… است به واسطه ي آن ها گذشته ي خود را به ديگران بيان كرده است.
اين استان از گذشته تا حال مورد توجه نويسندگان بسياري قرار گرفته است. سازمان ميراث فرهنگي گردشگري استان هم فضاي مناسبي را براي گردشگران و بازديدكنندگان فراهم آورده است.
اين كتاب با معرفي هر شهرستان، آثار طبيعي و تاريخي مربوطه را معرفي كرده است. هدف اصلي اين تحقيق مربوط به فعاليت كتاب درسي جغرافيا 2 مي شود كه در نوروز 1385 به انجام رسيد.
شهرستان كنگاور
شهر كنگاور مركز شهرستان كنگاور در 94 كيلومتري شمال شرق كرمانشاه و در مسير راه اصلي همدان- كرمانشاه واقع شده است. اين شهر با ارتفاع 1500 متر دروازه ورودي استان ميباشد.
براي نخستين بار در تمدن آشوري از كنگاور به نام كن كبير ياد شده است. همچنين ايدور خارا كسي در سال 37 ميلادي از كنگاور عبور كرده و از آن با نام كنكبار ياد كرده است .
وي از معبدي در اين شهر براي نيايش الهه آرتميس ياد مي‌كند. پس از آن تا سال سوم هجري در مورد اين شهر سخني به ميان نيامده است ولي از اين زمان مورخان از اين شهر به نام هاي كنكور- كنگوار و قصر اللصوص نام برده اند. شهرت كنگاور از آغاز تا امروز شايد به خاطر بناي سنگي به نام معبد آناهيتا كه در مركز شهر قرار دارد بوده است. از ديگر آثار اين شهرستان ميتوان به امام زاده
ابراهيم، امام زاده سيد جمال الدين، سراب كبوترلانه، سراب ماران، سراب خش، معدن جل مران، تپه ي گويدين و پل كوچه را نام برد.
معبد آناهيتا:
در كنگاور بر بلندي يك صفحه ي سنگي بقاياي بناي عظيمي هنوز خودنمايي مي‌كند. نام اين بنا پيش از اسلام از «آناهيتا» ايزد و فرشته نگهبان آب فراواني و بركت برگرفته شده است قدمت بنا را برخي به دوران اشكانيان مي رسانند. طبق كاوش هاي علمي معماري، معبد از هنر هخامنشي
مايه گرفته است. بناي اصلي معبد چهار ضلعي است و طول ديوارهاي آن 230 متر است. قطر اين ديوارها در بيشتر نقاط به 18 متر مي رسد. پلكان اصلي بنا دو طرفه و چسبيده به ديوار است. اختلاف پست ترين تا بلند ترين نقطه ي بنا حدود 30 متر است كه به صورت پله پله و شبيه به بناهاي هخامنشي طراحي شده است. در پاي ديوار شرقي بنا يك گورستان صخره اي مربوط به دوران پارتي كشف شده است.
ثلاث باباجني
اين شهرستان از شمال به شهرستان باوه و از جنوب به شهرستان هاي اسلام آباد غرب و سر پل ذهاب، از شرق به شهرستان جوانرود و از غرب به كشورعراق محدود مي شود. اين شهرستان داراي دو بخش به نام هاي مركزي و از گله، شش دهستان و 252 روستا و مركز آن شهر تازه آباد است. از مجموع جمعيت آن 75% اهل سنت و 25% درصد نيز اهل حق هستند.
مراكز ديدني
قلعه سنگي ميرآباد، قلعه سنگي ده شيخ، قبرستان تاريخي درنه، سراب مايشان، باغ صيدخان ازگله و زيارتگاه مير عبدالله.
شهرستان صحنه
شهر صحنه مركز اين شهرستان در 54 كيلومتري شمال شرقي كرمانشاه و در مسير اصلي كرمانشاه همدان قرار دارد. ارتفاع اين شهر از دريا 1380 متر ميباشد اين شهرستان از شمال به شهرستان سقز و از جنوب به شهرستان هريس و از شرق به شهرستان كنگاور و از غرب به شهر بيستون محدود مي شود. سابقه ي اين شهر به دوران پيش از اسلام مي رسد به طوري كه گودر دخمه هايي از دوره هخامنشي در اين شهر وجود دارد. از ديگر جاذبه هاي اين شهرستان مي توان به آبشار صحنه، منطقه ي زيباي دربند صحنه،گورستان شيرخان دينور، هفت چشمه، چشمه سراب و غار آوه را نام برد.
دخمه از دوران مادها:
گوردخمه ي بزرگ دربند از آثار تاريخي شهر صحنه است كه با نقش مستطيل شكل در دوره ي مادها ساخته شده است. از ويژگي هاي اين دخمه نقش تصوير و نماد آيين اهورامزدان يعني خورشيد بالدار بر سر در گور دخمه است.
شهرستان سنقر كليايي
شهر سنقر مركز شهرستان سنقر كليايي در 85 كيلومتري شمال شهر كرمانشاه واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 1700 متر ميباشد. اين شهرستان از شمال به شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان صحنه از شرق به اسدآباد و از غرب به شهرستان كامياران محدود مي شود. واژه سنقر به معني مرغي شكاري از سنقار (نوعي پرنده) گرفته شده است. قديمي ترين متني
كه نام سنقر بدين صورت آمده در تاريخ سلاجقه است. در دوره ي سلاجقه امراي سنقر به نام (آق سنقر) معروف بوده اند. در زمان شاه عباس صفوي فرماندار سنقر عشانيان را از مرز بيرون راند. در دوره ي افشاريه و زنديه سران ايل كليايي كه خود را از اعقاب صفي خان از خان هاي دوره ي صفوي مي دانند حكومت سنقر منسوب شده اند. نام قسمت كردنشين اين ناحيه از اسم ايل
كليايي مأخوذ و به كليايي معروف شده است. چون دو قسمت سنقر و كليايي اين شهرستان را تشكيل داده اند اين شهرستان سنقركليايي ناميده شد. از جاذبه هاي اين شهرستان مي توان به بقعه مالك، امام زاده احمد و سراب گزنمله اشاره كرد.
شهرستان هرسين:
شهر هرسين مركز شهرستان هرسين در 24 كيلومتري شرق كرمانشاه واقع شده است كه ارتفاع آن از سطح دريا 1570 متر ميباشد. اين شهر از شمال به شهرستان صحنه از جنوب به خرم آباد، از شرق به نهاوند و از غرب به شهرستان كرمانشاه محدود مي شود. حمدالله مستوفي از جمله مورخيني است كه از شهرستان هرسين ديدن كرده و به توصيف ويژگي هاي اين شهرستان و
قلعه ي داخل آن مي پردازد. صاحب عالم آراي عباسي از شاه سلطان خدابنده و حاكم هرسين نام مي برد كه در زمره ي جلودران لشكر ايران در مقابل لشكر عثماني بوده است. در دوره ي قاجار نيابت اين محل با امين‌الرعايا و فرزندان او بوده است. از جاذبه هاي اين شهر مي توان به سراب هرسين، قلعه ي هرسين، صفحه تراشيده شده، حوض سنگي، طاق سنگي، قلعه سرماج، گور دخمه هاي اسحاق وند، تحت شيرين، گور دخمه شمس آباد، مجموعه ي مذهبي گره‌بان، و… اشاره كرد.
شهرستان كرمانشاه:
شهرستان كرمانشاه در مركز استان كرمانشاه ميباشد كه در فاصله ي 526 كيلومتري جنوب غربي تهران و در مسير راه اصلي تهران- خسروي واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 1410 متر است. اين شهرستان از شمال به استان كردستان، از شرق به شهرستان صحنه، از غرب به شهرستان اسلام آباد و از جنوب به شهرستان هرسين محدود مي شود. از آثار تاريخي و طبيع
ي شهرستان كرمانشاه مي توان به مجموعه ي تاريخي طاق بستان، پل كهنه ي كرمانشاه، تكيه ي معاون الملك، تكيه ي بيگلربيگي، مسجد جامع، مسجد عمادالدوله، گور دخمه سان رستم، كاروانسرا، پل ماهيدشت، سراب نيلوفر، سراب ياوري، تالاب هشيلان و… اشاره كرد.
طاق بستان
طاق بستان يا (طاق وستان) در سمت راست ورودي شهر كرمانشاه در شمال شرقي اين شهر مجموعه اي از سنگ نگاره ها و سنگ نبشت ههاي دوره ي ساساني است كه با فضاهاي مركبي از كوه، چشمه و آب به چشم اندازي دل انگيز بدل شده است. طبيعت اطراف طاق بستان در زمان ساسانيان بيشه زاري مناسب براي شكار سلاطين بوده است. پس از ورود به مدخل طاق بستان اولين سنگ نگاره به اردشير دوم مربوط است. اردشير بين اهورا مزدان و ميترا قرار گرفته است و
روي خود را به سوي اهورامزدا برگردانده و با دست چپ حلقه مودت را از وي دريافت مي‌كند. زير پاي شاه و اهورامزدا دشمن (اهريمن) بر زمين افكنده شده است. بعد از اين نقش طاق كوچكي قرار دارد كه پيكره شاپور دوم و پسرش شاپور سوم بر آن ديده مي شود. بالاي هر كدام از اين سنگ ها سطرهايي به خطر پهلوي ساساني صاحب نقش (شاپور) معرفي شده است. در
سومين بخش از اين مجموعه مدخل طاق از بالا تا پايين سنگ نگاره زيبايي از نقش فرشتگان بالدار، نقش خسرو دوم كه از آناهيتا و اهورامزدان تاج ستاني مي‌كند و در زير اين نقوش نقش خسروپرويز سوار بر اسب آورده است. در كل اين آثار متعلق به اواخر عصر ساساني اند فرشته هاي سرد در طاق نماد پيروزي اند و صحنه هاي فوقاني در داخل طاق خسروپرويز (328-590م) مظهر آناهيتا و اهورامزدا است. نقش رنگي در سال 1237 هـ ق به دستور محمدعلي فرزند فتحعليشاه ايجاد شده است.
تكيه بيگربيگي
در بافت قديم شهر كرمانشاه و مقابل مسجد جامع اين شهر قرار دارد. در سال 1309 هـ ق بناي اين تكيه به همت مرحوم عبدالله خان فراش باشي ملقب به بيگلر بيگي شروع و عمليات
ساختماني آن در سال 1315 هـ ق به اتمام رسيد تكيه در سال 1381 خريداري و مرمت آن جهت تبديل به موزه ي خط و كتابت استان كرمانشاه از سال 1382 آغاز و در ارديبهشت 1383 به مناسبت بزرگداشت ميراث فرهنگي و روز جهاني موزه به پايان رسيد. در اين موزه از آثار
خوشنويساني چون: كلهر ميرعماد و آيت الله نجومي و… عكس هاي صدسال اخير تاريخ كرمانشاه به نمايش گذاشته شده است. اين تكيه داراي سه ورودي است ورودي اصلي آن جبهه ي جنوب شرقي آن است كه در سر در آن به وسيله ي مقرنس هاي گچي، گچبري هاي تزئين شده، همچنين در دو طرف طاق نما ديده مي شود. طاق نماي رديف پايين مانند سردر ورودي با مقرنس هاي گچي و گچبري هاي زيبا تزئين شده است. اما طاق نماهاي رديف فوقاني با پيكرهاي گچي از شخصيت هاي دوره قاجاريه زينت يافته است.
تكيه معاون الملك
اين تكيه مشتمل بر سه بناي عباسيه، حسينيه و زينبيه است كه در مركز شهر كرمانشاه واقع شده است. تكيه دو حياط و يك عمارت در ميان دارد و ديوارهاي حسينيه به طور كلي از كاشي هاي گوناگون با رنگ هاي متنوع و زيبا پوشيده شده است. صورت رجال و بزرگان دوره قاجاريه را با قلمي ظريف و رنگ هاي جذاب بر كاشي ها نقش كرده اند موضوع بعضي از كاشي كاري ها به روايات، قصه ها و داستان هاي تاريخي مانند: بارگاه حضرت سليمان وقايع صحراي كربلا و عاشورا و رستم و سهراب مربوط است.
شهرستان روانسر
شهرستان روانسر به عنوان دروازه اورامانات شهرت دارد و از اهميت خاصي برخوردار است. اين شهرستان از شمال به شهرستان كرمانشاه، از شمال غربي به شهرستان پاوه از جنوب به شهرستان اسلام آباد غرب و از غرب به شهرستان جوانرود منتهي مي شود. از جاذبه هاي اين شهرستان مي توان به سراب روانسر غار قورل قلعه،گور دخمه روانسر و غار كاوات اشاره كرد.
غار قوري قلعه
شهرستان پاوه
پاوه مركز شهرستان پاوه در 112 كيلومتري شمال غربي شهر كرمانشاه واقع شده كه ارتفاع آن از سطح دريا 1485 متر ميباشد. اين شهرستان از شمال به شهرستان مريوان، از شرق به شهرستان كامياران از جنوب به شهرستان‌هاي اسلام آباد و سرپل ذهاب و از غرب به كشور عراق
محدود مي شود. شهر پاوه در كنار دره خانقاه برافراشته شده. ورودي دره گلال از جنوب شهر مي‌گذرد پاوه به علت داشتن آب و هواي مناسب موقعيت خاص جغرافيايي، و خانه هاي مسكوني پلكاني از شهرستان هاي زيبا و مناطق ييلاقي استان كرمانشاه به شمار مي رود. مردم پاوه وجه تسميه پاوه را از نام پاوه سرداريزدگرد سوم مي دانند و بر اين باورند كه قلعه هاي دژ و پاسگه كه هنوز در پاوه ديده مي شود بازمانده ي برج و باروهاي آن سردار است. او مورد احترام اهالي قرار
گرفت و بعدها به خاطر تجليل از او اين ناحيه پاوه ناميده شد. از آثار تاريخي و جاذبه هاي ديدني اين شهرستان مي توان به كسجد جامع پاوه، غار لشگرگاه و روستاهاي هجيج و شمشير كه به علت پلكاني بردن در دامنه ي كوه منظره ي زيبايي را ايجاد كرده اند اشاره كرد.
شهرستان جوانرود
شهر جوانرود مركز شهرستان جوانرود در 79 كيلومتري شمال غربي شهر كرمانشاه واقع شده كه ارتفاع آن از سطح دريا 1300 متر است اين شهرستان از شمال به شهرستان پاوه و از جنوب به شهرستان اسلام آباد غرب و دالاهو و سرپل ذهاب از شرق به شهرستان مريوان محدود مي
شود. هرچند از پيشينه ي تاريخي جوانرود اطلاع زيادي نداريم اما قديمي ترين مدرك مكتوبي كه از اين شهر نام مي برد نوشته هاي حمدالله مستوفي است كه از اين شهر به نام الايي ياد مي برد. اين نام خود از نام سرابي در همين ناحيه گرفته شده است. در سال 1067 هجري قمري در متون
تاريخي براي نخستين بار از جوانرود به عنوان منطقه مستقل نام برده مي شود احتمالاً به دليل وجود رودهاي زيباي اين منطقه را جوانرود ناميده و از مراكز ديدني اين شهرستان مي توان به قلعه ي جوانرود و مناطق طبيعي بسيار ديدني اين شهرستان اشاره كرد.
