بخشی از مقاله
خلاصه
از آنجا که دولت الکترونیک، استفاده سهل و آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به طور مستقیم به مشتری به صورت 24 ساعته و 7 روز هفته می باشد. خدمات اداری می توانند با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با هزینه کمتر، سریع تر و کارایی بیشتر انجام گیرد. این پروهش یک مطالعه توصیفی استنباطی است که به روش آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن برای دستیابی به ضریب تأثیر هر یک از متغیر وابسته انجام شده است جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه کارکنان بانک سپه استان اردبیل بوده و بر اساس جدول مورگان تعداد حجم در حدود 320 نفر است برای گردآوری داده از روش میدانی با ابزار پرسشنامه استفاده گردید. با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه ها نشان داده شده که بسترسازی فرهنگی، اصنافی، اداری و مالی در پیاده سازی دولت الکترونیک در کاهش بوروکراسی نقش دارد و بسترسازی فرهنگی بیشترین نقش . بعد از آن بسترسازی اصنافی و سپس بسترسازی اداری مالی در کاهش بوروکراسی نقش دارد.
مقدمه
با گسترش روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات در همه بخش ها و سازمان ها و مشاهده آن در اکثر فعالیت ها تحولات عظیمی در روش اجرایی کارها شده است فناوری اطلاعات با دگرگونی روش اجرایی کارها آن ها را بصورت الکترونیکی تبدیل کرده است. بدنبال طرح موضوع دولت الکترونیکی کشورهای مختلف جهان به مطالعه و تهیه مقدمات و پیش نیازهای استقرار دولت الکترونیک مبادرت ورزیده اند.
ایران نیز از جمله کشورهایی است که درگیر بوروکراسی می باشد و به نوعی بوروکراست مانع بزرگی بر سر راه توسعه کشور است که در این بین خوشبختانه همگام با دیگر کشورهای جهان اهمیت تأثیر دولت الکترونیک را بر توسعه و جلوگیری از عقب ماندن پروژه ها به دلیل برووکراسی دریافته و مصمم است در جهت پیاده سازی دولت الکترونیک گام بردارد. بنابراین پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش دولت الکترونیک بر کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل می باشد.
از آنجا که دولت الکترونیک، عبارت است از ارائه ی بر خط خدمات و اطلاعات دولتی از طریق اینترنت و سایر رسانه های الترونیکی که در این صورت سیستم های ارائه ی خدمات و اطلاعات مبتنی بر اینترنت بر خلاف ساختارهای سنتی که سلسه مراتبی، خطی و یک طرفه هستند حالتی غیر سلسه مراتبی، غیر خطی و دو طرفه به خود گرفته و بصورت 24 ساعته و 7 روز در هفته به ارائه خدمات بر خط می پردازد - وست، - 16 :2004 بنابراین مهمترین مزایای پیاده سازی دولت الکترونیک،کاهش بوروکراسی می باشد.
با توجه به بررسی های انجام یافته و در نتیجه وجود بوروکراسی های دست و پاگیر در بانک سپه استان اردبیل و نقش و اهمیت دولت الکترونیک در کاهش بوروکراسی ما نیز بر آن شدیم تا با بررسی این موضوع گرهی از مشکلات بوروکراسی زائد را در بانک سپه استان اردبیل حل و فصل کنیم بنابراین ضرورت مسئله چنین پژوهشی در این جامعه آماری مورد بررسی می شود. بدین لحاظ متغیر های مستقل این تحقیق بسترسازی فرهنگی، بسترسازی اداری و مالی و بسترسازی اصنافی و متغیر وابسته کاهش بوروکراسی می باشد که در ذیل به بررسی برخی از این متغیرها می پردازیم.
- بسترسازی فرهنگی: دولت الکترونیک به عنوان ابزاری است که منجر به افزایش کارایی درونی، افزایش کیفیت خدمات رسانی و همچنین افزایش مشارکت عمومی می شود. با برقراری سه زمینه مثبت افزایش کارایی ، افزایش شفافیت و افزایش دگرگونی، زمینه لازم برای حمایت از دولت الکترونیک فراهم خواهد شد. - قلی پور و پیران نژاد ، - 1387
- بسترسازی اداری و مالی: تغییرات تکنولوژی که امکان ورود سیستم های مدیریتی جدید را به داخل دولت فراهم می آورند. داده ها و اطلاعات را می توان با هزینه اندک، جمع آوری و ارسال کرد و از آنها در انجام فعالیت های مختلف بهره جست و سرانجام آنکه عرصه ای برای رقابت میان بخش های دولتی و خصوصی به بازاراندیشی در دستیابی به روش های نوین طراحی و عملکرد انجامیده است. - ملک محمدی نوری و هادی زاده، - 1383
- بسترسازی انسانی: دولت الکترونیکی منجر به بروز تحول در نحوه ارائه خدمات و انجام تعاملات دولت با مخاطبین خود خواهد شد که این تحولات زاییده ای فناوری اطلاعاتی و ارتباطی است. مسلما برای هر نوع یا هر دسته از مخاطبین، خدمات ارائه شده و تعاملات انجام شده متفاوت خواهد بود هر دسته از مخاطبین ویژگی ای دارند و نحوه برقراری ارتباط با آن، تابع آن ویژگی خواهد بود. - غضنفری و همکاران ، - 1382
- بوروکراسی: بوروکراسی یک نوع ساختار سازمانی است که دارای مشخصاتی از قبیل: تقسیم کار یا تخصص گرایی؛ وجود سلسله مراتب؛ وجود قوانین و مقررات؛ روابط غیر شخصی در محیط کار؛ استخدام افراد بر اساس شایستگی ، وجود مسیر ترقی برای کارکنان؛ جدایی زندگی سازمانی و زندگی شهری اعضا می باشد. - زالی ، - 1374
- دولت الکترونیک: اصطلاح دولت الکترونیک به معنای کاربرد شیکه اینترنت یا اینترانت در سازمان های دولتی برای ارائه خدمات و اطلاعات به مردم، شرکت ها و دیگر سازمان های دولتی و خصوصی است. - سراج القلم و فقیهی ، - 1384
با توجه به اهمیت موضوع، تحقیقات زیادی در زمینه دولت الکترونیک و نقش آن در کاهش بوروکراسی در کشورهای مختلف انجام شده است. پژوهش در سال 1383 توسط مقدسی تحت عنوان "موانع و راهکارهای شکل گیری دولت الکترونیکی در ایران" که در برگیرنده ی خبرگان و متخصصان صاحب نظر و آشنا با موضوع دولت الکترونیک و مباحث مرتبط با آن و دست اندرکاران دخیل در امر پیاده سازی دولت الکترونیکی در ایران بودند. نتایج تحلیل و آماری نشان داد به ترتیب موانع مدیریتی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و مالی و فنی بیشترین تأثیر را در پیاده سازی دولت الکترونیک داشته اند.
قهرمانی در سال 1382 در پژوهشی با عنوان "بررسی موانع ایجاد گسترش دولت الکترونیک در ایران" پرداخته که نتایج تحقیق نشان می دهد که در راستای ایجاد و گسترش دولت الکترونیک در ایران، موانع ساختاری دارای اولویت اول، موانع رفتاری دارای اولویت دوم و موانع زمینه ای دارای اولویت سوم هستند. پوچ در سال 2002 در تحقیقی با عنوان "رویکرد دولت استرالیا به دولت الکترونیک"، عقاید و نظرات استرالیایی ها را در جهت تسهیل در استفاده و مشارکت در دولت الکترونیکی بیان می کند در این تحقیق به پارامترهایی که برای طراحی درست دولت الکترونیکی نیاز است اشاره می شود. اینکه تنها برای انجام کار کارایی مهم نیست استفاده از تکنولوژی اطلاعات در انجام کارها در ادارات مهم است.
در پژوهشی که در سال2007 در خصوص چشم اندار دولت الکترونیکی در مالزی انجام شده است دولت الکترونیک درون خودش هم از نظر فناوری و هم از نظر همکاری قسمت های مختلف به صورت یک شبکه در می آید. ضمنا این شبکه دارای ارتباط مستقیم با شهروندان و صاحبان مشاغل خواهد بود. برای موفقیت دولت الکترونیک لازم است تحولات اساسی در طرز تفکر سیستم دولتی انجام شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:
· جایگزینی دولت شهروند محور به جای دولت دیوان محور
· پاسخ گویی و شفافیت بیشتر به جای تصمیم گیری های غیر شفاف
· سیاست گذاری براساس واقعیت ها و تحلیل داده ها
· تغییر نقش دولت از حالت دستوری به حالت پیشنهادی
با بررسی تحقیقات بدست آمده در این زمینه نتایج حاکی از این است که دولت الکترونیک و نقش آن در کاهش بوروکراسی رابطه معناداری وجود دارد. با توجه به اهمیت و نقشی که دولت الکترونیک در کاهش بوروکراسی دارد. ضرورت پژوهشی های بیشتر در تأیید یا رد یافته های پژوهشی های قبلی احساس می شود. از این رو در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا رابطه سطوح مختلف فرآیند ایجاد دولت الکترونیک در کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل بررسی شود بر این اساس فرضیه های زیر مورد بررسی قرار گیرد. فرضیه های پژوهش به شرح زیر تعیین شده است.
-1 بین استقرار دولت الکترونیک و کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل رابطه معناداری وجود دارد.
-2 بین بسترسازی فرهنگی در استقرار دولت الکترونیک و کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل رابطه معناداری وجود دارد. -3 بین بسترسازی اداری و مالی استقرار دولت الکترونیک و کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل رابطه معناداری وجود دارد. -4 بین بسترسازی انسانی در استقرار دولت الکترونیک و کاهش بوروکراسی در بانک سپه استان اردبیل رابطه معناداری وجود دارد.
مواد و روش ها
با توجه به اینکه پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش دولت الکترونیک در کاهش بوروکراسی روش پژوهشی از نوع توصیفی - استنباطی است. در این پژوهش جامعه آماری کارکنان بانک سپه استان اردبیل بوده اند . با استفاده از جدول مورگان تعداد 320 نفر با روش نمونه گیری تصادفی محدود انتخاب شده است. در این تحقیق برای تعیین روایی ابزار جمع آوری اطلاعات از این روایی استفاده گردید - برای آزمون پایانی پرسشنامه پس از اجرا بر روی 40 نفر از کارکنان با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بدست آمد و مقدار آمارها - جدول - 1 نشان می دهد که پرسشنامه تحقیق، از پایایی بالایی برخوردار می باشد. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، از طریق آمار توصیفی، وضعیت هر یک از شاخص های مربوط به متغیرهای تحقیق در جامعه آماری بررسی شده اند. در نهایت با استفاده از آمار استنباطی - ضریب رتبه ای اسپیرمن - به بررسی تفاوت بین متغیرهای تحقیق پرداخته شده است.
