بخشی از مقاله
چکیده :
ایندرا ، یکی از خدایان بزرگ هندو ایرانی و مخاطب بخش عظیمی از سروده هاي مذهبی ریگ وداست ، این خداي بزرگ پس از جدایی اقوام هندو ایرانی ، از مقام خدایی به مقام دیويتنزّل کرد ،اما صفات ، خصایص و خویش کاري هاي او فراموش نگردید، برجسته ترین صفت او یعنی وریتراهن در ایزد بهرام جلوه گر شد و برخی از اجزاي اسطوره اي او هم در شخصیت هاي حماسی و اسطوره اي مختلف به ظهور رسید و بیشتر به عنوان یک کهن الگو ، افعال و احوال ایزدان اساطیريو درمرحلهي بعدپهلوانانحماسیرا شکل داد.
واژه هاي کلیدي : ایندرا ،خدا،دیو، اسطوره ،ح
مقدمه:
اقوام ایرانی از اقوام بزرگ هندوایرانی و فراتر از آن هندواروپایی هستند که زمانی پیشتر از این با یکدیگر زندگی می کردتد و زبان ،فرهنگ و شرایط اقتصادي و اجتماعی یکسانی داشتند ؛ در تاریخی که به روشنی مشخص نیست اقوام هندوایرانی، که نسبت به شاخه هاي دیگر نژاد هندو اروپایی متمدن تر بودند ،تصمیم به مهاجرت گرفته و وارد ایرانویچ شدند و بعد از سالیانی دراز ، پس از عواملی چند از جمله :افزایش جمعیت،کمبود غذا ،عدم چراگاه مناسب ،تهاجم سرزمین هاي مجاور و مهم تر از همه سرماي سخت و اهریمنی ملکوسان شروع به مهاجرت نمودند و به تدریج گروه ایرانی به خونیرس روي آوردند و شاخه هندي از طریق رودخانه سند ، وارد سرزمین هند شدند و هریکبنیادتمدنینو رابنا نهادند.
هندو ایرانیان در دوران همزیستی با یکدیگر به دو دسته از خدایان اعتقاد داشتند که نام برخی از آنان در کتاب مذهبی هندوان یعنی وداها ذکر شده است،این خدایان، مخاطب نغمههاي مذهبیریگودا هستندکه دراساطیربعدي هندوان جلوهيدیگري پیداکرده و به تدریج نقش آن ها برجسته تر و یا کم رنگ تر گردیده است؛ برخی از این خدایان در اساطیر و حماسه هاي ایرانی ،در یک روند تدریجی و در تحت تأثیر برخی از عوامل اجتماعی و مذهبی در صورت شخصیت هاي مختلف اساطیري و حماسی نمودار شده اندو برخیاز اجزاياسطورهاي آناندرشاهان،پهلوانان و ایزدان زردشتی جلوه گر شده و با همانتقدس باقی مانده است و برخی از مرحلهيخدایی نزولکردهودرگروهشرنمودارشدهاند.ورونا، ایندرا، اگنی، تیشتر، میترا، ، وایو ، سرسوتی،هوم،ویشنو، یمه، توشتري و ویشوروپه... از جمله خدایان ودایی هستند که شخصیت وجودي ایشان در صورت ایزدان و شاهان اوستاییو حماسی به یادگار ماندهاست.
اگنی وتیشتر از جمله خدایانی هستند که تنها با تغییر نام و با همان خویشکاري در اوستا جلوه گر شده اند؛ وایو نیز خدایی است که با همان نام و نقشی که در وداها داشته، در اوستا حضور دارد؛ میترا ، خداي دیگر ودایی است که در اوستا به صورت ایزد مهر جلوه گر شده است، سرسوتی خدا بانویی است که همتاي آن در اساطیر زردشتی اردویسور اناهیتا است. هوم از خدایان دیگر ودایی است که در اوستا به صورت گیاه هوم و ایزدي که نگاهبانی از این گیاه را به عهده دارد، جلوه گر شده است؛ و در شاهنامه به صورت یکی از مردان عابدي به ظهور رسیده که نقش مهمی در انتقام کیخسرو از افراسیاب داشته است. ویشنو از خدایان ودایی است که با اوتارهاي مختلف خود در هنگام بروز مشکلات ظهور میکند و یکیتجلیازات او به نام کریشنا تشابه بسیاري به زال حماسی دارد.
یمه از خدایان خورشیدي است که در اوستا با عنوان ییمه و در مقام یکی از پادشاهان بزرگ و در شاهنامه نیز با نام جمشید و با همان نقش پادشاهی نمودار شده است، یمه از جمله خدایانی است که در تحول تدریجی خود از عالم اسطوره وارد جرگهي حماسه شده و در حماسه هاي ایرانی از مرحلهي خدایی نزول کرده و به صورت یکی از شاهان بزرگدر آمدهاست .ویشوروپه از دیگر خدایان ودایی است ،که در اساطیر هندي در هیأت موجودي سه سر نمایان شده است؛ او در اوستا به صورت اژي دهاك سه پوز و در حماسه هاي ایرانی در هیأت ضحاك تازي در آمده است، پدرش توشتري نیز یکی از خدایان محبوب ودایی است که هرچند در اوستا نشانی ندارداما در حماسه ها به صورت مرداس پدر ضحاك در آمدهاست.ایندراازدیگرخدایان وداییاستکهدراساطیرو حماسه هاي ایرانیحضوریافته است ،قبل از بیان جلوه هاياینخدا دراوستاو شاهنامهلازماست کهنخستبه شخصیتاو
