بخشی از مقاله
چکیده
مسولیت یعنی پاسخگو بودن و در خصوص مسئولیت کیفری باید گفت الزام شخص به پاسخگویی در قبال اعمال ممنوعه پیش بینی شده در قانون و تعرض به دیگران است و شخص مسئول کسی است که باید در حین ارتکاب جرم عاقل باشد،بالغ باشد،قاصد باشد و مختار باشد؛ بنابراین ما کسی را مسئول می دانیم که واجد این شرایط باشد و شخصی که فاقد هر یک از این موارد باشد مسئولیت کیفری نخواهد داشت.هدف این نوشتار.واکاوی مسئولیت کیفری اطفال در ارتکاب جرایم حدی و تعزیری و جرایم موجب قصاص، طبق قانون مجازات اسلامی 1392 می باشد .همچنین دستاورد این تحقیق این است که در قانون مجازات اسلامی برای اطفال مسئولیت کیفری مورد پذیرش قرار نگرفته است و در صورت ارتکاب جرم مبری از مسئولیت کیفری هستند و در خصوص جرایم انان اقدامات تامینی و تربیتی پیش بینی شده است.
کلید واژه ها:سن کودکی،رشد،اهلیت جزائی،مسئولیت کیفری.
مقدمه
قبول نظریهی مشهور فقهای شیعه که پایان نه سال قمری برای دختران و15 سال قمری برای پسرا را سن بلوغ و مسئولیت کیفری میداند و مسئولیت یک باره و دفعی را بر کودک بار میسازد،مشکلاتی را برای جامعه پدید میآورد.جدا از این که این سن به ویژه برای دختران پایین تلقی می شود،بلوغ و مسئول شناخته شدن در این نظریه کاملا دفعی است در حالی که طفل تا یک مقطع زمانی فاقد اهلیت جزایی و حقوقی است در نقطه ای معین از زندگی ناگهان مشمول خطاب های شرع و قانون قلمداد میشود.به جزء اهلیت تصرفات اقتصادی که بر رشد متوقف شده است کودک پس از بلوغ دارای اهلیت های حقوقی،عبادی و همهی مسئولیتهای کیفری میشود.
شدت مجازات ها به ویژه اعدام برای برخی جرایم بر حساسیت موضوع میافزاید به همین ترتیب اقرار فرد بالغ حتی اگر در نخستین زمان پس از بلوغ باشد معتبر و منشاء اثر شناخته می شود حال آن که در امر جزایی اعتماد به اقرار دختر 9 و حتی 15 ساله دشوار است.در این مقاله به تبیین دو سوال اصلی پرداخته شده است نخست این که آیا قانون گذار کماکان در قانون جدید به مسئولیت دفعی و یکباره برای کودکان معتقد است یا خود قانونگذار نیز به مسئولیت تقلبل یافته و تدریجی پای فشرده است؟ و دوم آن که آیا قانونگذار در قانون لاحق در کنار پذیرش بلوغ به عنوان یکی از عناصر مسئولیت به رشد جزایی نیز وقعی نهاده است؟در پایان ضمن پاسخ به دو سوال مذکور،نگارنده به دگردیسیهای قانون مجازات جدید پرداخته و ابعاد این مساله را تبیین نموده است.
مفهوم مسئولیت کیفری در حقوق ایران
مسئولیت در معنای عام عبارت است از :"تعهد فرد برای پاسخ گویی به نتایج اعمال خود".این معنا از مسئولیت بیش تر ناظر به آینده بوده و جنبه ی پاسخ گویی را بیش از هر چیز مد نظر دارد.مسئولیت در معنای خاص آن که همان مسئولیت کیفری است علاوه بر پاسخ گویی،پاسخ پذیری فرد را نیز شامل میشود.منظور از پاسخ پذیری آن است که شخص مجرمیت خود را بپذیرد و خود را متعهد سازد که در اعمال ارتکاب یافته توسط خود پاسخ گوید بنابراین این جنبه ی مورد نظر از مسئولیت گاه باعث تعدد تعاریف مربوط به مسئولیت کیفری شده است.در ذیل به چند نمونه از این تعاریف اشاره می شود.
.1قابلیت یا اهلیت شخص برای تحمل تبعات جزایی رفتار مجرمانهی خود
.2الزام یا تحمیل تبعات جزایی رفتار مجرمانهی شخصی بر او
.3تحمل یا مجبور بودن شخص به تحمل تبعات جزایی رفتار مجرمانهی خود - میر سعیدی،ص 17،. - 1377
هر چند قانونگذار در یک تعریف کلی و بدون اشاره به قابلیت انتساب،جرم را فعل یا تر ک فعل میداند که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است لیکن این امر بدان معنا نیست که هرکس مرتکب چنین فعل یا ترک فعلی شود ،مسئول کیفری شناخته شده و مجازات میگردد.قابلیت انتساب ناظر بر وضعیت مشخص در زمان ارتکاب جرم است،زمانی عملی را می توان به فردی منتسب دانست که در زمان ارتکاب آن عمل فرد از درک و اراده برخوردار باشد به عبارت دیگر در قابلیت انتساب باید اثبات شود که مرتکب جرم قدرت تمییز لازم را برای درک ارزش رفتار داشته و با این حال چنین رفتاری را آزادانه انجام داده است.به هر حال زمانی فرد را از لحاظ کیفری مسئول میدانیم که علاوه بر انتساب جرم ارتکابی ،مجرمیت وی توسط قاضی احراز گردد،بدین ترتیب می توان بین قابلیت انتساب و مجرمیت تفکیک به عمل آوردو مورد اول را فقط به امکان بارکردن تقصیر به حساب کسی که آن را مرتکب شده است ،مبتنی دانست - عدالت پور،ص 164، . - 1379
از قابلیت انتساب تحت عنوان اهلیت کیفری نیز نام برده شده است.در این ارتباط نیز احراز مجرمیت به تنهایی نمیتواند عامل تعیین و یا اعمال پاسخ در معنای مضیق آن نسبت به مرتکب جرم باشد بلکه تعیین کیفر و اعمال آن زمانی ممکن است که شخص دارای اهلیت کیفری باشد و صرفا پس از احراز عناصر سه گانهی قابلیت انتساب،مجرمیت و اهلیت کیفری است که به طور کلی میتوان از مسئولیت کیفری سخن به میان آورد.با این حال بررسی مسئولیت کیفری در مورد اطفال و نوجوانان از لحاظ عناصر مذکور شکل خاصی به خود میگیرد.از یک سو ارزیابی قدرت تمییز مستلزم تعیین
