بخشی از مقاله
چکیده
زبان اوستا یکی از زبانهاي شعبه ایرانی شاخه هند و ایرانی - آریایی - است که به زبانهاي هند و اروپایی وابستگی دارد.که ازمهمترین زبانهاي مکتوب هند و اروپایی به شمار میرود،یک قرن و نیم است که نه تنها توجه ایرانشناسان،بلکه توجه شمار زیادي از دانشمندان علاقه مند به مباحث مربوط به هند و اروپا را صرف خود کرده است.ولی در کل میتوان اینگونه دریافت که زبان اوستائی هم یکی از اصول و پایه هاي زبان ایران است.و قدیمترین متونی که از این زبان به دست ما رسیده است متون کتاب دینی زرتشتیان یعنی اوستاست و آنچه که خوب روشن است زبان اوستا با زبان سانسکریت همبستگی زیاد دارد و از یک سرچشمه هستند.
ولی مباحثی هم در رابطه با منشا زبان اوستایی در میان زبانهاي ایرانی وجود داردکه آیا زبان اوستایی از گویشهاي شرقی است یا جزوگویشهاي شمال غربی زبان هاي ایرانی به حساب میاید. زبان اوستا یکی از زبانهاي بسیار دیرین ایران کهن است که کتاب اوستا با آن نوشته شده است.بیگمان هنگامی با آن سخن میگفتهاند و نامه مینوشتهاند ولی اکنون در هیچ جاي ایران از راه سخن گفتن و نوشتن بکار نمیرود.
مقدمه
زبان کتابهاي مقدس اوستا باستانی ترین زبان ایرانی است که به نظر دانشمندان رسیده است . این زبان از لحاظ قواعد دستوري بسیار کهنه و مهجور است و از این رهگذر کم و کاستی از سنسکریت ودایی ندارد. جنبه تصریفی زبان اوستا بسیار نمایان است و افعال و اسامی و ضمایر آن صرف می شود و انواع گوناگون پایه هاي اسمی و فعلی دارد و الخ. چنانکه پیش گفته شد، بخشهاي گوناگون اوستا در ازمنه متفاوت و سرزمینهاي مختلف بوجود آمده است و بنابراین بدیهی است که زبان آن یکدست نیست . در اوستا دو لهجه اصلی و مشخص به چشم می خورد : یکی لهجه گاثاها و لهجه بخش دیگر اوستا که علی الرسم لهجه خرده اوستا خوانده می شود.
لتنها مدرکی که از این زبان باقی ماندهاست، کتاب مقدس زرتشتیان یعنی »اوستا« است. یکی از زبانهاي منشعب از زبان ایرانی باستان جک؟هأ؟غهع غهطغهطع 2ئقض به شمار میرود. از دیگر زبانهاي ایران باستان میتوان به زبان »مادي« اشاره کرد که مربوط به قبایل ماد در شمال غربی ایران و زبان »فارسی باستان« که مربوط به ایالت پارس در جنوب غربی ایران بودهاستحثابت شدهاست که زبان اوستایی برخلاف زبانهاي فارسی باستان و مادي، مربوط به یک قبیله یا یک منطقه خاص نبوده که نامشان در تاریخ برده شدهباشد. بلکه هم از نظر پراکندگی جغرافیایی و هم از نظر زمانی، گستردگی پراکندهاي داشتهاست حگروهی از دانشمندان پذیرفتهاند که زبان اوستا، زبانی شرقی بودهاست.
یکی از مهمترین عواملی که موجب گشته تا این زبان که از زبانهاي صرفی و بسیار دشوار باستانی است نیز مدارکی که به این زبان نگاشته شدهبود، بادقت به دست ما برسد، اختراع خط اوستایی - دیندبیره - بودهاستحمعلوم نیست که قبل از آن، اوستا چگونه و به چه خطی نگاشته شدهمی یا اینکه اصلاً کتابت میشده، یا فقط سینه به سینه نقل میشدهاست. ولی اختراع خط اوستایی به یک منظور انجام شده و آن حفظ متون اوستایی با بیشترین دقت لازم بودهاستحکارل هوفمان از کسانی است که براي اثبات این امر، پژوهشهاي فراوانی کرد و پس از سه مقالهاي که در سالهاي 1970,1969 و 1971 میلادي درباره تاریخ انتقال اوستا ارایه داد، نقطه عطفی در تحقیقات اوستاشناسی پدید آورد.
زبان اوستایی و کتاب اوستا
لزبان اوستایی زبانی بوده است که در بخشهایی از ایران بزرگ - بخشهاي شرقی فلات ایران - بدان ادبیاتی غنی پدید آمده است. این زبان همریشه و همخانواده زبان فارسی باستان - زبان کتیبههاي شاهان هخامنشی - و نیز سنسکریت - زبان کهن هندیان - میباشد. شباهت زبان اوستایی و سنسکریت در حدي است که این دو زبان را دو گویش از یک گروه زبانی واحد میدانند. زبان اوستایی خود به دو بخش اوستایی کهن و اوستایی جدید بخش میشود.
کهنترین بخش اوستا گاهان - یا گاتها - نام دارد که به باور بسیاري سرودههاي خود زرتشت میباشد و به زبان اوستایی کهن نوشته شده است؛ اما به طور کلی کتاب اوستا همچون دایرهالمعارفی میباشد که در آن سخن از اسطورهها]تاریخ[، قوانین، رویدادهاي تاریخی و فرهنگی و... رفته است. بر اساس ویژگیهاي زبانشناختی، زبان اوستایی کهن به حدود 4000 سال پیش بازمیگرددل. - احسانی چمبلی،1390ص - 49لتا 1185ق1771/م کسی جز زردشتیان با زبان و خط اوستا و مطالب آن آشنایی نداشت.
