بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی رابطه ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان بود. روش پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای شهر قم مشغول به تحصیل در سال 1394-195 بودند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان 400 نفر برآورد شد که با روش نمونه گیری در دسترس وارد پژوهش شدند. پرسشنامههای آمادگی اعتیاد وید و بوچر - - 1992 و ابراز وجود هرزبرگر، شان و کتز - - 1984 برای جمع آوری دادهها به کار رفت. دادهها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین ابراز وجود و آمادگی به اعتیاد دانشجویان رابطه منفی و معنیداری وجود دارد - . - P<0/005 همچنین نتایج نشان داد که که ابراز وجود میتواند آمادگی اعتیاد را به صورت معنی داری پیش بینی میکند. ضریب بتای ابزار وجود بر روی آمادگی اعتیاد 0/604 می باشد، سهم پیش بینی کنندگی خ وبی را به خود اختصاص داده است و این نشان میدهد که ابزار وجود نقش مهمی در پیشبینی آمادگی اعتیاد دانشجویان را بر عهده دارد.
کلمات کلیدی: ابراز وجود، آمادگی اعتیاد، دانشجویان.
.1 مقدمه
همانگونه که بیماری به صورت سهل گیرانه در مقابل سلامتی قرار می گیرد، مشکل اجتماعی نیز می تواند مهمترین ارزش های یک جامعه را تهدید کند و رفاه اجتماعی را به خطر بیندازد - صفری حاجت آقایی، کمالی، دهقانی فیروزآبادی و اصفهانی، . - 1393 از نظر ابراهیمی - - 1389، مشکل اجتماعی دارای چهار ویژگی زیاد بودن عوارض، شیوع و گستردگی زیاد، تلقی کردن آن به عنوان مشکل از سوی متخصصان و پذیرفتن آن از سوی مردم به عنوان یک مسئله می باشد. سوء مصرف مواد و اعتیاد، امروزه به یکی از دغدغههای بزرگ جوامع بشری تبدیل شده است. این معضل یکی از معضلات اجتماعی خانمان سوز عصر ما به ویژه جوانان است که ریشه در فقر، ناامیدی و فشارهای روحی و روانی دارد - ترقی جاه و نجفی، . - 1387 ایران به لحاظ جغرافیایی همسایه بزرگترین تولید کننده خشخاش و مواد مخدر است و موقعیت مناسبی برای حمل و نقل مواد مخدر از افغانستان به دیگر کشورها و به ویژه اروپا قرار گرفته است - یزدی مقدم و اسماعیل آبادی، . - 1387
براساس پنجمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی - - DSM-5، مهمترین ویژگی وابستگی به مواد مجموعهای از نشانههای شناختی، رفتاری و روان شناختی است که شخص با وجود داشتن مشکلات قابل توجه در رابطه با مصرف مواد به مصرف آن ادامه می دهد - راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، 2012؛ ترجمه رضاعی و همکاران، . - 1394 اعتیاد پدیدهای زیستی، روانی و اجتماعی است که ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف پدید آمده باشد. عوامل اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، زیستی و روانی دست به دست یکدیگر می دهند تا در پایانی مشترک فرجام سوء مصرف مواد را به وابستگی ختم کنند - گلپرور، آتش پور و آقایی، . - 1382
می توان این عوامل پیش اعتیادی را آمادگی به اعتیاد نام نهاد. آمادگی به اعتیاد، باورهای فرد در مورد نتیجه و عاقبت هر کار و ارزشی که فرد برای این نتیجه قائل است، قلمداد میشود - زرگر و همکاران، . - 1387 با توجه به این امر توجه به متغیرهای مرتبط با رفتارهای اعتیادی به منظور پیش گیری از اعتیاد در میان جوامع الزامی به نظر میرسد. تحقیقات نشان داده است ازجمله عواملی که به عنوان پیش بینی کننده آمادگی به اعتیاد در نظر گرفته شده، ابراز وجود است - حاجی حسنی، . - 1391 ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی نه گفتن به تقاضاهایی که فرد نمی خواهد انجام بدهد تعریف می شود - آدام ریتا1، . - 2010 پژوهش-های گوناگون نشان میدهد که بین کمبود مهارتهای اجتماعی و بروز اختلالات رفتاری در آینده رابطه وجود دارد. این مشکلات که با عملکرد ضعیف مهارتهای اجتماعی فرد مرتبط هستند، عبارتند از: بزهکاری، نقص در عملکرد تحصیلی و شناختی، فرار از مدرسه و الکلیسم، رفتارهای ضد اجتماعی و اختلالات روانی - ثابتی و شهنی ییلاق، . - 1377
پژوهشهای گرین2 و همکاران - 1980، به نقل از حاجی حسنی، - 1391 نشان داده است که افراد با ابراز وجود کمتر، تمایل به افسردگی بیشتری دارند و در مدرسه عملکرد ضعیفتریدارند. لازم به ذکر است در برخی پژوهشها رابطهای معنادار میان ابراز وجود با آمادگی به اعتیاد به دست نیامده است - زرگر، نجاریان و نعامی، . - 1387 با توجه به متناقض و ناهمسو بودن برخی از تحقیقات و همچنین با بررسی و مطالعه پژوهشهای انجام گرفته در خصوص افراد معتاد به نظر میرسد که این افراد در ابراز وجود نیاز به بررسیهای بیشتری دارند. بنابراین با توجه به نتایج مطالعات قبلی، چالشهای موجود و فقر مطالعه در این زمینه پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که آیا بین ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
.2 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای شهر قم مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1394-1395 بودند. در این پژوهش از روش نمونهگیری در دسترس استفاده شد. بر اساس جدول مورگان بالاترین حجم نمونه 384 نفر است. در پژوهش حاضر محقق برای اطمینان بیشتر نتایج، تعداد 400 پرسشنامه در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه دولتی قم، دانشگاه غیرانتفاعی مفید و دانشگاه آزاد اسلامی قم توزیع کرد.
-1-2معیار ورود و خروج
دانشجو بودن، داوطلب شرکت در پژوهش، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، نداشتن بیماریهای روانی و جسمی به گزارش خود دانشجو از معیارهای ورود به پژوهش بود. همچنین مبتلا به سوء مصرف مواد مخدر و داشتن اختلالات روانپزشکی از معیارهای خروج در دانشجویان بود.
-2-2ابزارهای پژوهش
-1-2-2 پرسشنامه آمادگی اعتیاد
پرسشنامه آمادگی اعتیاد توسط وید و بوچر - 1992؛ به نقل از زرگر، - 1385 ساخته شد و تلاشهایی در جهت تعیین روایی آن در کشور ایران صورت گرفته است. این پرسشنامه، مقیاس ایرانی آمادگی به اعتیاد است که با توجه به شرایط روانی و اجتماعی جامعه ایرانی توسط زرگر - - 1385 ساخته شده است.از دو عامل - آمادگی فعال و آمادگی منفعل - و 36 ماده به اضافه 5 ماده دروغ سنج تشکیل شده است. نمره گذاری هر سوال بر روی طیفی از صفر - کاملا مخالفم - تا - 3کاملا موافقم - میباشد - حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیرساقی و بشیرپور، . - 1390 ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس 0/90 گزارش شده است ؛ همچنین جهت روایی همگرا ضریب همبستگی بین این مقیاس و مقیاس 25 مادهای فهرست علایم بالینی 0/45 بدست آمده است. برای بررسی روایی تشخیصی، نمرات این مقیاس در گروه بهنجار و مصرف کننده مواد مورد مقایسه قرار گرفته است که میانگین نمرات گروه مصرف کننده مواد به طور معنیداری بیشتر بود - زرگر، . - 1385 پایایی با روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 0/90 محاسبه شده است که در حد مطلوب می-باشد - زرگر، نجاریان و نعامی، . - 1387
-2-2-2پرسشنامه ابراز وجود
معرفی و شیوه نمره گذای: برای سنجش ابراز وجود از پرسشنامه خود گزارشی ابراز وجود هرزبرگر، شان و کتز - 1984؛ به نقل از خدابخشی کولایی، مهرآرا، نویدیان و مصلی نژاد، - 1392 استفاده شده است. این پرسشنامه یک مقیاس مداد-کاغذی 25 ماده ای است و آزمودنی به هریک از ماده ها که جواب آنها به صورت صحیح -غلط مشخص شده اند، پاسخ میدهد. در این آزمون به پاسخهای صحیح سؤالات - 16،15،13،9،4،3،1، 22،20،19،18 و - 24 نمره یک و به پاسخ های غلط نمره صفر تعلق میگیرد و بقیهء سؤالات به صورت معکوس نمره گذاری میشوند - معتمدین و بدری، . - 1384 پایایی و روایی: معتمدین و بدری - - 1384 پایایی آن را با استفاده از آلفای کرونباخ و تنصیف به ترتیب برابر 0/33 و 0/42 به دست آوردند.
هرزبرگر، شان و کتز - 1984؛ به نقل از خدابخشی کولایی، مهرآرا، نویدیان و مصلی نژاد، - 1392 ضرایب پایایی پرسشنامه را با روش بازآزمایی در یک فاصله پنج هفتهای برابر 0/81 ولی همسانی درونی آن را گزارش نکرده اند. به گزارش مؤلفان پرسشنامه، اعتبار همزمان خوبی را نشان دادهاند این آزمون با مقیاس برنامه جرأت ورزی راتوس رابطه معناداری داشت - معتمدین و بدری ، . - 1384 هرزبرگر و همکاران به منظور بررسی اعتبار پرسشنامه از روش اعتبار سازهای استفاده کردند که ضرایب همبستگی روی نمره های آزمودنیهای در دو مقیاس اخیر در آزمودنیهای دختر، پسر و کل به ترتیب برابر با 0/35، 0/50 و 0/43 به دست آمد - خدابخشی کولایی، مهرآرا، نویدیان و مصلی نژاد، . - 1392
-3-2روش اجرای پژوهش
در این پژوهش از روش نمونهگیری تصادفی اینگونه استفاده شد که با مراجعه به دانشگاه دولتی قم، دانشگاه غیرانتفاعی مفید و دانشگاه آزاد اسلامی، بعد از ارائه توضیحات لازم به مسئولین و دانشجویان، پرسشنامهها در اختیار آنان قرار گرفت. بر اساس جدول مورگان بالاترین حجم نمونه 384 نفر است. بعد از این مرحله اطلاعات لازم در مورد اهداف، طول مدت پژوهش و نحوه همکاری در طول مطالعه به دانشجویان داده شد و پس از کسب رضایت آگاهانه از آنان، به عنوان تکمیل کننده پرسشنامه مورد پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامههای پژوهش به آنان ارائه شد که با کمک پژوهشگر اقدام به تکمیل آن نمودند. فرایند جمع آوری اطلاعات در طی یک هفته به طول انجامید. در پژوهش حاضر محقق برای اطمینان بیشتر نتایج، تعداد 400 پرسشنامه در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه دولتی قم، دانشگاه غیرانتفاعی مفید و دانشگاه آزاد اسلامی قم توزیع شد که از این 400 نفر همه پرسشنامه تکمیل و هیچ پرسشنامه ناقص و بی پاسخ نماند. سپس از جمع آوری اطلاعات، دادهای مورد نظر با استفاده از روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
-4-2 اصول اخلاقی پژوهش
-1قبل از شرکت دادن دانشجویان دختر و پسر در پژوهش، اطلاعات لازم در مورد اهداف، طول مدت پژوهش و نحوه همکاری در طول مطالعه به آنها داده شد و پس از کسب رضایت آگاهانه از آنان، به عنوان تکمیل کننده پرسشنامه مورد پژوهش انتخاب شدند.
-2به دانشجویان دختر و پسر این اطمینان داده شد که اطلاعات گردآوری شده، محرمانه تلقی شده و نتایج برای هر کس محفوظ خواهد ماند.
-3 دانشجویان دختر و پسر این اطمینان داده شد که در هر مرحلهای از تکمیل پرسشنامه در صورت عدم تمایل میتوانند از دور مطالعه خارج شوند.
-4شماره تلفنی جهت تماس در اختیار همه دانشجویان دختر و پسر قرار داده شد تا درصورت نیاز بتوانند سؤالات و مشکلات خود را با پژوهشگر در میان بگذارند.
-5-2روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این پژوهش، تجزیه و تحلیل اطلاعات در دوبخش انجام خواهد شد. بخش توصیفی و استنباطی. در بخش توصیفی از شاخص های مرکزی و پراکندگی - میانگین، انحراف معیار - استفاده شد و در بخش استنباطی با استفاده از آزمون آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با رعایت پیش فرض های آن، فرضیه های پژوهش به تفکیک مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ابزار تجزیه و تحلیل دادههای جمع آوری شده نرم افزار 22 SPSS بود.
.3یافتهها
جدول -1 توزیع فراوانی و درصد جنسیت، سن و تحصیلات پاسخ دهندگان را نشان می دهد همان طور که مشاهده میشود 40/5 درصد پاسخ دهندگان پسر و 59/5 دختر بودند. 40 درصد پاسخ دهندگان در دامنه سنی 20 تا 25 سال، 30 درصد در دامنه سنی بین 26 تا 30 سال، 20 درصد در دامنه سنی 31 تا 35 سال و 10 درصد 35 به بالا بودند. 42 درصد پاسخ دهندگان دانشجوی کارشناسی، 45 درصد دانشجوی کارشناسی ارشد و 13 درصد پاسخ دهندگان دانشجوی دکتری بودند.
