بخشی از مقاله
چکیده :
هدف کلی این پژوهش »بررسی رابطهء بین ابعاد مختلف دینداری - بعد اعتقادی،بعد تجربی،بعد پیامدی،بعد مناسکی - با اعتماد به نفس دانشآموزان دورهء متوسطه شهر مریوان« است ،به دنبال تعیین رابطه و سهم نسبی ابعاد مختلف دینداری در تبیین میزان اعتماد به نفس دانشآموزان بوده است . مطالعه حاضر از نوع تحقیقات همبستگی بوده است. 300 نفر از دانشآموزان دورهء متوسطه شهر مریوان با روش نمونهگیری به شیوهء تصادفی خوشهای چند مرحله ای انتخاب شدند ابزار پژوهش عبارت است از:
الف - پرسشنامه دین داری آیزنک
ب - پرسشنامه سنجه دینداری مسلمانان.دادههای بدست آمده با روش رگرسیون چندگانه مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت و مشخص شد بین ابعاد مختلف دینداری - بعد اعتقادی،بعد تجربی ،بعد پیامدی،بعد مناسکی - با اعتماد به نفس دانشآموزان دورهء متوسطه رابطهء معنیدار وجود دارد.همچنین نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بعد اعتقادی 0/22،بعد مناسکی 0/19،بعد پیامدی 0/15 و بعد تجربی 0/17 به ترتیب پیشبینیکننده و تبیینکننده میزاناعتماد به نفس دانش آموزان دورهء متوسطه شهر مریوان بودهاند؛بنابراین میتوان بیان کرد که دینداری و ابعاد مختلف آن با میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دورهء متوسطه رابطه مثبت و معناداری دارد .
مقدمه :
یکی از مهم ترین صفات بشری برای رسیدن به هدف های که انسان در پیش دارد اعتماد به نفس است - شهرکی مقدم - 1395: . واژه اعتماد به نفس از قرن هفدهم به کار گرفته شده همان باور ادمی به توانایی های خود است به نحوی که از هیچ کوششی فروگذار نکند و از سختی راه ناامید نشود . تعریفی که باری ال ریس و روندا برانت از اعتماد به نفس ارائه داده اند عبارت است از آنچه که درباره خود می اندیشید و احساسی که درباره خود دارید و آن برآیند اطمینان به خود و احترام به خویشتن است - لواسانی ،آذربایجانی : . - 1391 برای انسان اهمیت دارد که به اهداف زندگی اش برسد ؛بنابراین با سعی و تلاش ،مسیر پرفراز و نشیب آن را می پیماید.
اکنون سرنوشتی که برای ادم رقم زده می شود ، بخشی که به او و توانایی هایش مربوط است همگی تحت قدرت و توجهی است که فرد به قوای بالقوه اش دارد . باور به توانایی خود همانند مصالحی است که هموتره در ساختمان شخصیت آدمی به کار رفته و حتی در مدیریت های انگیزش و هیجان مانند خشم کاربرد دارد - دویل ژنتری 2007:،ص - 194 دینداری و هویت دینی یکی از انواع مهم هویت های جمعی محسوب می شود - طالبان : . - 1390 و این امر در ایران، با توجه به فضای مذهبی و ماهیت و اهداف نظام آموزش و پرورش اهمیت بیشتری پیدا می کند. در حقیقت در ایران یکی از وظایف مهم نظام آموزش و پرورش و نیز تمامی نهادهای تبلیغی، فرهنگی، تربیتی و رسانه ای، تعمیق آموزه ها، رفتارها و تعهدات دینی است. - فیروز آبادی ،اخلاقی:. - 1391
از ابتدای دهه 1960 تحت تاثیر دیدگاه جامعه شناسان به ویزه دورکیم برای اولین بار دین به عنوان پدیده چند بعدی مطرح گردید - باقری خلیلی : . - 1389 درسال 1965گلاک و استارک دو جامعه شناس امریکایی برای همه ادیان جهان پنج حوزه قائل شدند و آنهارا به عنوان ابعاد اصلی دین داری مطرح کردند که عبارت اند از : - 1 اعتقادی - 2 مناسکی - 3 تجربی - 4 فکری 5 - پیامدی بیشتر پژوهشگران این الگو را پذیرفتند و بحث چند بعدی بودن دین را با نام گلاک و استارک پیوند زدند - سراج زاده . - 64 :1384 : موضوعات و محورهای قابل بررسی در هریک از ابعاد براساس انتباق با دین اسلام به شرح زیر است .
بعد اعتقادی : باورهایی را دربر میگیرد که انتظار می رود پیروان آن دین بدان ها اعتقاد داشته باشند گلاک گلاک واستارت این باورهارا در هر دین خاص ،به سه نوع تقسیم کرده اند : باورهای پایه ای مسلم که نظر به شهادت دادن به وجود خداوند ومعرفی ذات و صفات اوست باورهای غایتگرا که هدف و خواست از خلقت انسان و نقش انسان را در راه نیل به این هدف باز می نمایانند ،وباورهای زمینه ساز که روش های تامین اهداف و خواست خداوند واصول اخلاقی ای را که بشر برای تحقیق آن اهداف باید به آن ها توجه کند ،در بر می گیرند.
- سراج زاده . - 1384 در دین مبین اسلام ،باورهای پایه ای مسلم ،شامل اصول دین هستند ،که عبارتنداز B1:توحید B2نبوت B3معاد ؛اما باورهای غایتگرا که هدف و خواست از خلقت انسان اند ،فروع دین را دربر می گیرند که عبارتند از B1: نماز -2روزه B3 ذکات B4 حج -5جهاد -6 خمس -7امر به معروف -8 نهی از منکر . ازدیدگاه باورهای غایتگرا هدف از خلقت انسان ،باور ارادی به خدای واحد وبندگی اوست ؛زیرا در روزگار ما بحث از توحید خداوند وپرستش او دو چهره دارد :چهره نخست این است که خدای واحد است که شایسته پرستیدن است .چهره دوم این است که ما ادمیان بنده ایم وبرای بند گی کردن امده ایم.نه برای خدایی نمودن - سروش : . - 1373 باور به امور نامرئی ودر ورای حواس یا اشیای مقدس ،بخش دیگر اعتقادات است که بیشتر از ایمان معتقدان نشئات می گیرد.
- جلالی مقدم ، - 1379؛مثل مجردات ،فرشتگان ،اشباح حجرالاسود و.... بنابراین اعتقادات از مقوله حکم و قضاوت است، نه احساس - پراودفوت : . - :96:1383 بعد مناسکی : اعتقادات، افق دینداری معتقدان و ضرورت وجود روش هایی برای وصول به امر مقدس یا حق را می نمایانند؛ اما فضیلت دینداری، عمل به اعتقادات و شعایر است، نه صرف باور به آنها. بنابراین، بعد مناسکی »اعمال دینیمشخّصی را که انتظار می رود پیروان هر دین آنها را به جا آورند،در بر می گیرد «گلاک واستارک براین نکته تأکید ورزیدند که لازم است در عملیاتی نمودن این بعد، علاوه بر مشارکت در فعالیتهای مناسکی، تفاوتهای مربوط به ماهیت یک عمل و معنای آن عمل نزد فاعلان آن نیز، بررسی شود. - سراج زاده:. - 64 :1384
بعد تجربی: تجربه دینی اولین بار توسط فردریک شلایرماخر با تأکید بر جنبه احساس دینی و اعتقاد به این که دیانت نه علم است و نه اخلاق، بلکه عنصری است در تجربه دینی، مطرح گردید. پس از او، به ترتیبسورن کرکگور، رودلفاتو و ویلیامجیمز آنرا تکامل بخشیدند و چنین تعریف کردند: تجربه ای کهمتعلّق آن عبارت است از خدا و یا موجودات فوق طبیعی و یا پدیده های روحانی؛ یا تجربهای کهمتعلّق آن پارهای از حوادثاستکه خداوند در آن دخالت بیواسطه دارد - مایلز : . - 8 :1383 در تجربه های دینی تصورات و احساسات مربوط به برقراری رابطه با وجودی هم چون خدا که واقعیت غایی یا اقتدار متعالی است، ظاهر میشود.
گلاکو استارکدر عین آگاهی از مشکلات بعد تجربی دین، برای تعریف عملیاتی این بعد، روشی را مطرح کردند که چهار نوع از جلوه های عواطف دینی، شامل توجه، شناخت، اعتقاد یا ایمان و ترس را دربر می گرفت - سراج زاده : . - 64 :1384 بعد فکری: این بعد اطلاعات و دانش اساسی در مورد اصول عقاید دینی و کتب مقدس را که انتظار می رود پیروان، آنها را بدانند، شامل میشود... با درنظرگرفتن بعد فکری، این بحث مطرح می شود که چون دانش افراد به عوامل زیادی، به خصوص قدرت حافظه و میزان تحصیلات آنها بستگی دارد، این بعد، معرف مناسبی برای دینداری نیست.
بعد پیامدی : مهمترین کارکرد دینتجلّی، آثار مثبت و متعالی آن در حیات مادی و معنوی دینداران است و مقدار ارزش اعتقادات، اعمال و تجارب دینی درکفّه ترازوی پیامدهای آنها تعیین می گردد . تأثیر این بعد تا آنجاست کهحتّی دین را به محک داوری و ارزشگذاری می کشاند و می تواند هم عوامل گرایش و پذیرش دین را فراهم آورد و هم اسباب گریز و ستیز با آنرا. ازاین رو، انتظار می رود پیامدهای اعتقاد، عمل و تجربه دینی در زندگی فردی و روابط اجتماعی پدیدار گردد؛ مثل احوال درونی و همبستگی اجتماعی، ایمان قلبی و مدارای مردمی، مهرورزی و حق گزاری، دادگستری و ظلم ستیزی، پرهیز از جنگو خونریزی و... - باقرخلیلی . - 1389:
بادسار و قاسمی - 1395 - در پژوهشی تحت عنوان بررسی نقش دینداری بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان به این نتیجه رسیدند که متغیر دینداری دارای اثر مستقیم مثبت و معنی داری بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان می باشند. در پژوهشی دیگر که توسط فزون مهر ، عبداالله حبیبی ، صمدپورساعتلو - 1393 - انجام گرفته به این نتیجه رسیدند که میزان ضریب تعیین در رگرسیون چندگانه نشان می دهد که میزان دینداری دانش آموزان دختر مدارس متوسطه - رشته فنی حرفه ای - ناحیه 2 شهرستان اورمیه بر سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی آنها 76/9درصد تاثیر می گذارد. در تحقیقی دیگر که توسط ناصری و میرزا پور و مکرم - 1395 - انجام گرفته به این نتیجه رسیدند نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین بعد مناسکی، بعد تجربی، بعد اعتقادی و بعد پیامدی دینداری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه ی مثبت ومعنی داری وجود دارد.
همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که دینداری و ابعاد اعتقادی و پیامدی آن به میان 90/7 از تغییرات در پیشرفت تحصیلی را پیش بینی می کنند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین ابعاد دینداری با اعتماد به نفس دانش آموزان است؛ همچنین تعیین سهم نسبی هر کدام از ابعاد مختلف دینداری - بعد اعتقادی، بعد تجربی، بعد پیامدی، بعد مناسکی - در تبیین و پیش بینی میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه می باشد .
فرضیه های تحقیق :
1 .بین بعد اعتقادی و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه شهر مریوان رابطه وجود دارد؛
2 .بین بعد تجربی و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه شهر مریوان رابطه وجود دارد؛
3 .بین بعد پیامدی و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه شهر مریوان رابطه وجود دارد؛
4 .بین بعد مناسکی و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه شهر مریوان رابطه وجود دارد؛
5 .تعیین سهم نسبی هریک از ابعاد دینداری در میزان اعتماد به نفس دانش آموزان دوره متوسطه شهر مریوان .
