بخشی از مقاله
چکیده: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه ادراک از راهبردهای آموزش و تسهیم اطلاعات با مشارکت کارکنان است. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد مطالعه، کارکنان اداری سازمان آب و فاضلاب شهر اصفهان که تعداد آنها 300 نفر بود. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران، تعداد 169 نفر با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای انتخاب گردید. ابزار اندازهگیری در این پژوهش پرسشنامههای محقق ساخته آموزش و تسهیم اطلاعات در قالب یک پرسشنامه با عنوان پرسشنامه راهبردهای توانمندسازی منابع انسانی و پرسشنامه محقق ساخته مشارکت کارکنان بود.
روایی صوری توسط تعدادی از پاسخگویان و روایی محتوایی پرسشنامه توسط صاحبنظران مدیریت مورد تایید قرار گرفت. میزان پایایی پرسشنامهها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 0/87 و 0/90 محاسبه شده است. جهت تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه گام به گام، آزمون تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد هر دو راهبرد آموزش و تسهیم اطلاعات رابطهی مستقیم و معنیدار با مشارکت کارکنان دارند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد بهترین پیش بینی کنندهی مشارکت کارکنان تسهیم اطلاعات بود.
مقدمه
چنانچه سازمانها بخواهند حیات مداومی در دنیای رقابتی امروز داشته باشند تنها راه، توجه به نیروی انسانی خود به عنوان سرمایهی اصلی سازمان میباشد.[1] یکی از رویکردهایی که میتواند یاری گر سازمان باشد، مشارکت کارکنان می باشد. بر اساس نظریه ی پیچیدگی هنگامی که هم محیط و هم سازمان دارای رفتار پیچیده باشند روشهای استبدادی و تمرکز گرا آنقدر آسیب پذیر و ناکارآمد میشوند که نمیتوانند بقای سازمان را در بلند مدت تضمین کنند و به عبارت دیگر نظامهای پیچیده مستلزم مشارکت هوشمندانه تمامی افراد ذی ربط در سازمان است .[2]مشارکت کارکنان نوعی فرآیند مشارکتی است که هدف آن تشویق و ترغیب کارکنان و اعضای سازمان به دادن تعهد و مشارکت هر چه بیشتر در موفقیت سازمان است.
[3] مشارکت یک درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیتهای گروهی است که آنان را برمی انگیزد تا برای دستیابی به هدفهای گروهی یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند.[4] یکی از مهمترین چالشهای سازمانی در این دوره از زمان ضعف مشارکت کارکنان در امور سازمان است. این سرمایه انسانی زمانی اقدام به مشارکت میکند که توانمندی لازم را داشته باشد. بنابراین سازمان ها باید اقدام به توانمندسازی کارکنان خود نمایند، چرا که توانمندسازی، یک فرایند مؤثر و پیشگام است که هم برای سازمان، مزیت راهبردی ایجاد میکند و هم برای کارکنان فرصت مشارکت در کامیابی سازمان میآفریند. این مشارکت نگرشی است جمعی که از یک حس توانمندی نشات می گیرد و اعتلای کیفی سازمان را به ارمغان خواهد آورد.
5] برای آنکه کارکنان احساس توانمندی کنند باید شرایط و بسترهای لازم در سازمان فراهم شود. زیرا احساس توانمندی یک متغیر وابسته است که متاثر از استراتژیها و راهبردهای مدیریتی است.[6] توانمندسازی کارکنان متشکل از راهبردهایی چون سهیم کردن کارکنان در اطلاعات سازمان - - providing information وآموزش - - Training به کارکنان است که هر کدام از این راهبردها بر روی مشارکت کارکنان اثر گذار است. آموزش: آموزش بعنوان یک راهبرد توانمند سازی، به مفهوم تشکیل ساختارها، فرآیندها و فنآوری است که امکان توسعه و اثبات صلاحیت جدید افراد و تیمها را افزایش میدهد .[7] همچنین یاد دادن مهارتهایی به کارکنان که میتوانند انجام دهند تا وابستگی آنها به مدیران کمتر شود.[8]
تسهیم اطلاعات: این است که اجازه داده شود تا کارکنان برنامهها و ایدههای سازمان و تغییرات را در سریعترین زمان ممکن بدانند. اگر مدیران در تلاش ایجاد یک نظام فکری هستند که هر فرد در قبال نتیجهی کارش مسئول باشد، پس باید اطلاعات کامل را در اختیار کاکنان قرار دهند.[6] تصور عام بر این است که سهیم کردن کارکنان در اطلاعات، باعث اختلال در روند کاری سازمان خواهدشد در صورتیکه موفقیت سازمان را باید در تلاشهای تیمی و تسهیم کارکنان در اطلاعات سازمانی جستجو کرد نه احتکار آن. تسهیم اطلاعات برای تواناسازی سازمان نه تنها یک ضرورت است، بلکه موجب ایجاد جو اعتماد، صمیمیت و مسئولیت پذیری کارکنان نیز می شود.
این تسهیم اولاً حس تعلق، مشارکت و مالکیت نسبت به سازمان ایجاد می کند و ثانیاً کارکنان را مصمم میسازد تا از اطلاعات کسب شده برای بهبود عملکرد سازمان استفاده کنند. آشنایی با اطلاعاتی راجع به چگونگی انجام کار، سوددهی، ضایعات، بودجه، بازار، بهرهوری و نظایر آن، این امکان را میدهد تا کارکنان وضعیت فعلی سازمان را بهطور روشن درک و برای بهبود عملکرد آن تلاش کنند.[9] افرادی که به استخدام سازمان درمی آیند، به آموزش تخصصی و حرفهای نیز نیاز دارند تا دانش فنی و مهارتهای لازم را برای انجام شایسته وظایف محول به دست آورند. این آموزشها به کارکنان کمک میکند تا نقش فعالتر و مؤثرتری در نیل به اهداف سازمان ایفا کنند.[10]
امروزه در محیطهای متغیر سازمانی اهمیت مشارکت کارکنان سازمان و تعهد آنان به سازمان بیش از بیش احساس میشود. سازمانها با فراهم آوردن شرایط لازم برای مشارکت کارکنان مسیر پیشرفت سازمان خود را فراهم میکنند.[11] شرکتهایی که مشارکت کارکنان قویتری دارند همواره عملکرد بهتری نسبت به شرکت هایی دارند که مشارکت کارکنان آنها ضعیفتر است.[12] اهمیت و ضرورت مشارکت کارکنان هم رشد فردی و هم رشد تعالی سازمان را در پی خواهد داشت و سبب تقویت روحیه، رضایت شغلی، احساس ارتقاء، قدرت و منزلت شغلی کارکنان میشود .[13] با توجه به اهمیت روزافزون مشارکت کارکنان در امور سازمان ها پرداختن به مباحث تاثیرگذار بر مشارکت کارکنان حائزاهمیت است. از جمله راهکارهای مشارکت کارکنان استفاده از راهبردهای آموزش و تسهیم اطلاعات می باشد که از جمله راهبردهای توانمندسازی منابع انسانی هستند.
پیشینه پژوهش
- Mohammed Shaed et al, 2015 - در پژوهشی به بررسی مشارکت کارکنان در تصمیم گیری پرداختند. یافته های تحقیقاتشان نشان داد که متغیرهایی که رابطه مثبت با مشارکت کارکنان در تصمیمگیری داشتند شامل مواردی چون رضایت شغلی، تعهدات شغلی، حمایت سازمانی، خودکفایی، آموزش، اعتماد، انگیزه میباشد.[14] - هاشمی و همکاران، - 1393 در پژوهشی به بررسی تاثیر ارائه اطلاعات بهنگام و صحیح بر مشارکت کارکنان در شرکت نفت و گاز پارس پرداختند. نتایج بررسیها نشان دادکه بین متغیرهای مستقل ارائه اطلاعات بهنگام و ارائه اطلاعات صحیح و متغیر مشارکت کارکنان به عنوان متغیر وابسته رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.[15]
- Subbulakshmi et al, 2014 - به بررسی مشارکت در تصمیمگیری در میان اعضای چرخه کیفی در شرکتهای تولید کننده پرداختند. نتایج تحقیقاتشان نشان داد که رابطه قابل توجهی بین آموزش و مشارکت در تصمیمگیری وجود دارد. و آموزش یکی از مهمترین عوامل در مشارکت میباشد.[16] - غلامی و همکاران، - 1389 در پژوهش خود تحت عنوان بررسی عوامل درون سازمانی مؤثر بر میزان مشارکت کارکنان در نظام پیشنهادات سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران به این نتیجه رسیدند که هریک از عوامل پنج گانه درون سازمانی - انتظارات، ساختارسازمانی فرهنگی، عوامل مدیریتی، عوامل کارکنان و عوامل اجرایی - سطح مشارکت کارکنان و مدیران جهاد کشاورزی استان مازندران را افزایش داده و از دیدگاه مثبت آزمودنیها سطح معنی داری عوامل درون سازمان جهاد کشاورزی و مشارکت کارکنان معنیدار است.
در این پژوهش در قسمت عوامل کارکنان مواردی چون نبود آموزش کافی و مخفی بودن اطلاعات و در قسمت عوامل اجرایی عدم پرداخت به موقع پاداش را به عنوان موانع مشارکت کارکنان مشخص نموده اند.[18] - Emamgholizadeh et al, 2009 - در پژوهشی به بررسی رابطه بین میزان مشارکت کارکنان در تصمیمهای سازمانی و توانمندسازی آنان در شرکت مخابرات استان مازندران پرداختند. نتایج تحقیق تمامی فرضیات مبنی بر ارتباط معنادار بین مشارکت کارکنان در تصمیمگیریها و توانمندسازی آنان را تایید کرد. هم چنین ضریب همبستگی بین میزان مشارکت کارکنان و توانمندسازی آنان 0/71 بدست آمده، که نشان دهنده ارتباط قوی بین این دو متغیر است.[17]
تحقیقات محدودی که داخل کشور صورت گرفته، بیشتر اثرات مشارکت کارکنان را مورد بررسی قرار داده اند. سازمان آب و فاضلاب شهر اصفهان هم نیز با توجه به اهمیت مشارکت کارکنان نیازمند راهکارهایی به منظور افزایش مشارکت کارکنان خود می باشد. بنابراین شناسایی راهکارهایی که منجر به افزایش مشارکت کارکنان در این سازمان میباشد، میتواند به عنوان یک مسأله قابل طرح باشد. به همین علت مسأله پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین ادراک از راهبردهای آموزش و تسهیم اطلاعات با مشارکت کارکنان سازمان آب و فاضلاب شهر اصفهان می-باشد و راهکارهایی را در زمینه آموزش، تسهیم اطلاعات و مشارکت کارکنان ارائه می نماید. نتایج پژوهش میتواند راهنمای خوبی برای مسئولین سازمان در جهت افزایش مشارکت کارکنانشان باشد.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش، کارکنان اداری سازمان آب و فاضلاب شهر اصفهان، به تعداد 300 نفر بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران تعداد 169 نفر تعیین گردید. گروه نمونه به صورت تصادفی طبقه ای از بین 6 منطقه و ستاد کل سازمان آب و فاضلاب شهر اصفهان انتخاب گردیدند. از دو پرسشنامه محقق ساخته ی ادراک از راهبردهای توانمندسازی منابع انسانی با مشارکت کارکنان مورد استفاده قرار گرفت.
در پژوهش حاضر برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید: راهبرد های آموزش و تسهیم اطلاعات در قالب یک پرسشنامه با عنوان پرسشنامه راهبردهای توانمندسازی منابع انسانی شامل 19 گویه که مولفه آموزش شامل 9 گویه و مولفه تسهیم اطلاعات شامل10 گویه است و پرسشنامه مشارکت کارکنان شامل 16 گویه می باشد. لازم به ذکر است مقیاس پاسخ گویی هر دو پرسشنامه، 5 درجه ای لیکرت - خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد - است.
