بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی با تاب آوری کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان مرو دشت می باشد. به لحاظ ماهیت و اهداف، این پژوهش از نوع کاربردی و برای اجرای آن از روش همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 114 نفر از کارکنان اداره آموزش و پرورش شهر مرودشت بوده که در سال 92-93 مشغول به کار میباشند. در این پژوهش از روش نمونهگیری سرشماری استفاده شده است.
برای گردآوری دادهها ازپرسشنامه های، کیفیت زندگی کاری، استرس شغلی و تاب آوری استفاده شده است که روایی و پایایی آنها مورد تأیید قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از پرسشنامهها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. در سطح آمار توصیفی از آمارهایی نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شده است. در سطح آمار استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی رابطه معناداری وجود دارد و همچنین ابعاد کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی قادر به پیش بینی تاب آوری می باشند.
مقدمه
انسان به عنوان موجودی پیچیده چند بعدی، علیرغم آسیب پذیری و محدودیتهای خود دارای ظرفیت و انعطاف پذیری ویژه و منحصر به فردی است که از دوران کودکی مقابله با آسیبهای پیرامونی خود را میسر میسازد - شرودر وگوردن 1به نقل از فیروز بخت، . - 1390 در سالهای اخیر محققان بر این ظرفیت و انعطاف تمرکز داشته و آن را با عنوان تابآوری2 مورد مطالعه قرار دادند - سیبرت3، 2005، محمدی . - 1384 تابآوری مفهومی روان شناختی است که توضیح میدهد چگونه افراد یا موقعیتهای غیر منتظره کنار میآیند. تابآوری به معنای سرسختی در مقابل استرس، توانایی برگشت به حالت عادی و زنده ماندن و تلاش کردن در طی شرایط ناگوار است - دوب4، . - 2004 در دنیای کنونی، سازمانها جایگاه والا و برجستهای در ساختار فرهنگی و اجتماعی پیدا نمودهاند.
بسیاری از فعالیتهای اساسی و حیاتی مرتبط با زندگی افراد در سازمانها صورت میپذیرد و زندگی بدون وجود سازمان ها، تقریباً غیرممکن است. در مدیریت معاصر مفهوم کیفیت زندگی کاری به موضوع اجتماعی عمدهای در سراسر دنیا مبدل شده است. درحالیکه در دهههای گذشته فقط بر زندگی کاری تاکید داشتند ولی اکنون در جستجوی نظام جدیدی برای کمک به کارکنان هستند تا بتوانند بین زندگی کاری و زندگی شخصی خود تعادل برقرار کنند - آکدر5، . - 2006 همچنین از آنجا که یکی از آفت های مهم مدیریت، بی توجهی به کیفیت زندگی کاری کارکنان سازمان می باشد.
این بی توجهی، اثربخشی و کارایی سازمان را به شدت کاهش میدهد. کیفیت زندگی کاری یا کیفیت نظام کار یکی از جالبترین روشهای ایجاد انگیزش و راهگشای مهم در طراحی و غنی سازی شغل کارکنان است که میتواند در افراد انعطافپذیری ایجاد نماید تا در برابر حوادث ناگوار و ناخوشایند محیط کار دوام آورده و با شرایط ناهموار سازگار شوند. این سازگاری مواجهه با موقعیتهای استرسزای زندگی را افزایش می دهد و در نهایت می توان گفت تابآوری را نیزافزایش می دهد.
از آنجا که استرسهای محیط کار یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر کیفیت زندگی است و اینکه برخی مشاغل با تنیدگیهای بسیاری همراه است و این مساله معلول ماهیت آن کار، نوع وظایف و مسئولیتهای این گونه شغل هاست. این در حالی است که این تنش و رفتارها بر رفاه فیزیکی - سلامتی و عملکرد آن - و رفاه روحی-روانی اثر نامطلوبی دارد و پیامد آن تغییر در کیفیت زندگی است - هنرپیشه، . - 1391 سازمان آموزش و پرورش به حق از بزرگترین و پیچیده ترین نظام های اجتماعی محسوب میگردد.
سازمانی که از دیر باز نقش سازنده و اساسی در بقاء و تداوم فرهنگ و تمدن بشری داشته و امروزه سنگ زیر بنای توسعه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هرجامعه است. لذا در موارد بسیاری، سازمانها به افرادی نیاز دارند که به نفع سازمان و فراتر از وظایف مقرر تلاش کنند. داشتن مدیران و کارکنانی که ارزش ها و اهداف در آن درونی شده باشد و آنها را متعلق به خود بدانند، این اطمینان را به وجود میآورد که افراد باطنا در جهت تامین منافع سازمان کار و تلاش کنند.
- نونه و هستینگز2009 1 ، به نقل از هنرپیشه، - 1391 نیز در پژوهشی دریافتند که ایجاد تابآوری از طریق ایجاد پذیرش روان شناختی، باعث کاهش استرس کاری و افزایش سلامت روانی کارکنان و معلمانی که با افراد دارای کم توان ذهنی در تعامل بودند، میشود. ایروین - 2012 - 2، در پژوهش خود نشان داد که دانش آموزان آفریقایی - آمریکای تباری که از توانایی تعامل اجتماعی و میان فردی بیشتری برخوردار بودند.
تابآوری بیشتری در برابر رویدادهای استرسزا از خود نشان میدهند. فلاحی و سامانی - - 1390، به پیش بینی بیماریهای جسمی در کارکنان اداره آموزشوپرورش براساس کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی پرداختند. که نتایج این پژوهش نشان داد استرس شغلی تعداد و شدت بیماریهای جسمی ولی کیفیت زندگی کاری تنها شدت بیماریهای جسمی را پیش بینی میکند، بررسی نتایج بیانگر ضرورت توجه به بهبود کیفیت زندگی کاری در جهت کاهش استرس شغلی و بیماریهای جسمی به خصوص در کارکنان اداره آموزش و پرورش میباشد. با توجه به اهمیت مطالب بیان شده و نقشی که کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی در تابآوری کارکنان میتوانند داشته باشند، این پژوهش قصد دارد، به بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی با تابآوری بپردازد.
روش پژوهش
روش تحقیق مورد نظر در این پژوهش از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری متشکل از تمامی کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان مرودشت که در سال تحصیلی 93-92 مشغول به کار بودند که تعداد آنها 114 نفر میباشد. به دلیل محدود بودن جامعه آماری همه کارکنان این اداره که جمعاً 114 نفر میباشد به صورت سرشماری انتخاب شدند.
ابزار پژوهش .1پرسشنامه تابآوری
برای سنجش تابآوری مقیاس تابآوری کانر ودیویدسون - 2003 - 3، به کار برده شده است. پرسشنامه تابآوری کانر و دیویدسون 25 گویه دارد که در یک مقیاس پنج درجه ای بین صفر - هرگز - و - 4همیشه - نمره گزاری میشود. کسب نمره بالاتر در این مقیاس تابآوری بیشتر را نشان میدهد. این مقیاس دارای 25 گویه پنج گزینهای - هرگز، به ندرت، گاهی اوقات، اغلب، همیشه - است که محمدی - - 1384آن را برای استفاده در ایران انطباق داد. محمدی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی مقیاس را0/89 بدست آورد.
.2 پرسشنامه کیفیت زندگی کاری
این پرسشنامه بر اساس هشت مؤلفه اصلی کیفیت زندگی کاری - روابط انسانی در محیط کار - سوالات 1 تا11 ، امنیت شغلی - سوالات 12 تا 16 ، پیشرفت شغلی - سوالات 17 تا 22 ، مشارکت - سوالات 23 تا 26 ، رعایت منزلت و حقوق انسانی - سوالات 27 تا 30، توازن بین کار و زندگی - سوالات 31 تا37 ، تعهد کاری - سوالات 38 تا 46، مسائل مالی و رفاهی - سوالات 47 تا - 53 توسط قاسم زاده - 1384 - تهیه شده است.
