بخشی از مقاله
چکیده
یکی از رویکرد هاي سازمان ها براي افزایش عملکرد مناسب، کارآفرینی سازمانی و وجود افراد کارآفرین در سازمان است.چرا که کارآفرینی سازمانی می تواند تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمان داشته باشد.کارافرینی سازمانی، فرایند افزایش توانمندي سازمان به منظور ایجاد و استفاده از مهارت هاي ابتکاري و توانایی کارکنان است.یکی از مهمترین عواملی که می تواند بیشترین تاثیر را در ایجاد چنین فضایی داشته باشد، ساختار سازمانی است که به عنوان کالبد اصلی سازمان عمل می کند. مقاله حاضر قصد دارد به بحث و بررسی رابطه ابعاد ساختار سازمانی با کارآفرینی سازمانی بپردازد و با ارائه تصویري جامع از رابطه میان این دو، درك عمیقتري از مفاهیم مرتبط با این مقوله ایجاد نماید.تحقیق حاضر یک تحقیق کیفی است که در آن از روش اسنادي استفاده گردیده است. نتایج کلی حاکی از این است که بین ابعاد ساختار سازمانی - پیچیدگی،رسمیت،تمرکز - با کارآفرینی سازمانی ارتباط معناداري وجود دارد.
کلمات کلیدي: کارآفرینی سازمانی ، ساختار سازمانی ، پیچیدگی ، تمرکز ، رسمیت
.1مقدمه
امروزه کارآفرینی را به عنوان یکی از ابزارهاي توسعه محسوب می کنند ،چرا که وجود انسان هاي کارآفرین موجب ایجاد بستر موفقیت ها می شود.همچنین با توجه به افزایش سریع رقباي جدید و ایجاد حس بی اعتمادي نسبت به شیوه هاي مدیریت سنتی در شرکت ها،ضرورت کارآفرینی در سازمانها احساس می شود.در این ارتباط وظیفه سازمان هاي پویا کشف و پرورش افراد خلاق و کارآفرین است.یک سازمان در راستاي تحقق افراد خود جوش و نوآورنیاز به ساختار مناسب و مدیران کارآفرین دارد،. [1]پتراکیس* کارآفرینی را فرایندي می داند که طی آن فرصتها براي تولید محصولات و خدمات آینده کشف،ارزیابی و مورد بهره برداري قرار می گیرند،.[2] به طور کلی می توان گفت که کارآفرینی فرایندي پویا است که به بهره گیري از نیرو و انگیزه افراد در جهت ایجاد و اجراي ایده هاي نو و راه حل هاي کاربردي نیاز دارد،. [3]
کارآفرینی هم ممکن است وقتی فرد یا گروهی از افراد ،فعالیت جدیدي را آغز کنند اتفاق افتد و هم در داخل یک سازمان در حال فعالیت رخ دهد که نوع اخیر را کارآفرینی درون سازمانی یا کارآفرینی سازمانی می گویند،[4] .کارآفرینی سازمانی فرایندي است که سازمان طی می کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرین انجام وظیفه کنند و تمام فعالیتهاي کارآفرینانه فردي و گروهی به طر مستمر ،سریع و راحت در سازمان مرکزي یا شر کت تحت پوشش خود مختار به ثمر رسند.به طور کلی می توان گفت ویژگی هاي اصلی سازمان هاي کارآفرین ،این سازمانها را مجهز به قابلیتهایی می-کند که ضمن ارتقاي کارآمدي ،قادر به بهره گیري بهتر از فرصت هاي موجود و انطباق پذیري بیشتر با محیط پیرامونشان می شوند،. [5]
یکی از مهمترین عامل هایی که می تواند بیشترین تاثیر را در ایجاد چنین فضایی داشته باشد، ساختار سازمانی است که به عنوان کالبد اصلی سازمان عمل میکند.ساختار سازمانی که رفتار کارآفرینانه را تشویق می کند ،عنصر اولیه لازم براي موفقیت کارآفرینانه سازمانی است،[6] .ساختار سازمانی به همراه اهداف ،فناوري و منابع انسانی جزو ارکان اصلی سازمان محسوب می شود. ساختار سازمانی به جنبه هاي متشکل یا تنظیم شده ي روابط موجود میان اجزاي یک مجموعه سازمان دهی شده اشاره دارد. شناخت و بررسی عامل ساختار سازمانی سر آغاز هر گونه بهره گیري از منابع و منافع سازمانی ،توانمند شدن سازمان براي شناسایی فرصت ها، ارائه ترکیب هاي جدید از منابع موجود و در نهایت زمینه سازي براي توسعه ي سازمانی است،. [7]
در این تحقیق، ابتدا ادبیات مرتبط با موضوع تحقیق شامل کارآفرینی سازمانی، ساختارسازمانی و ابعاد آن بررسی شده و سپس نتایج کارهایی که در این حوزه انجام گرفته مورد بررسی قرار می گیرد. سپس نتیجه گیري و در آخر نیز پیشنهاد هایی ارائه می شود. این تحقیق یک مطالعه مروري بوده و بر اساس بررسی جامع تحقیقات انجام شده در گذشته می باشد.پزوهش حاضر می تواند در راستاي نتایج حاصل از آن، به دلیل ارائه اطلاعات مفید در حوزه رابطه ساختار و کارآفرینی سازمانی براي محققان و دانشجویان ارزشمند باشد.بنابراین مسئله اصلی تحقیق حاضر آن است که آیا بین ابعاد مختلف ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی در سازمان ها رابطه اي وجود دارد یا خیر ؟
.2 ادبیات نظري تحقیق کارآفرینی سازمانی *
مفهوم کارآفرینی سازمانی طی سه دهه اخیر تکامل یافته و در برگیرنده ي تلاش هایی کارآفرینانه است که به حمایت هاي سازمانی و اختصاص منابع براي اجرایی کردن فعالیت هاي نوآورانه در قالب نوآوري سازمانی، فرایندي و تولیدي احتیاج دارد،[7] .کارآفرینی سازمانی فرایند افزایش توانمندي سازمان به منظور ایجاد و استفاده از مهارت هاي ابتکاري و توانایی کارکنان است. در واقع به کارگیري توانایی ها ، ابتکارها و مهارت هاي اعضاي سازمان، قلب کارآفرینی سازمان محسوب می شود،. [8]کارآفرینی سازمانی، به معناي توسعه شایستگی ها و فرصت ها در درون سازمان از طریق ترکیبات مختلف منابع جدید است،[9] .کارآفرینی سازمان موجب تغییرات ساختاري ، به چالش کشیدن فرهنگ سازمان حاکم، تشکیل گروه هاي کارآفرینانه و ایجاد دیدگاه مشترك بین کارکنان و مدیران، براي رسیدن به آرمان هاي سازمان و در نهایت کارآفرین شدن سازمان می شود،. [7]
ساختار سازمانی ساختار سازمانی، راه یا شیوه اي است که به وسیله آن فعالیت هاي سازمانی تقسیم، سازماندهی و هماهنگ می-شوند.سازمان ها ساختارهایی را به وجود می آورند، تا فعالیتهاي عوامل انجام کار را هماهنگ کرده و اعمال اعضا را کنترل نمایند. ساختار سازمانی در نمودار سازمانی نمایان می شود. نمودار سازمانی نیز یک نماد قابل رویت از کل فعالیت ها و فرایند هاي سازمانی است،. [10]ابعاد ساختار سازمانی متغیر هاي زیادي را به عنوان ابعاد ساختار سازمانی نام برده اند، از آن جمله می توان به اجزاي اداري، استقلال،تمرکز، پیچیدگی، تفویض اختیار، تفکیک، رسمیت، حیطه نظارت، تخصص گرایی و ... اشاره کرد.که اکثر نظریه پردازان سازمانی بر سه بعد پیچیدگی، رسمیت و تمرکز به عنوان ابعاد اصلی سازمان اتفاق نظر دارند،.[11] و معتقدند که به نوعی دیگر ابعاد ساختار سازمانی را در بر می گیرند. ابعاد ساختاري بیانگر ویژگی هاي درونی سازمان هستند و شدت یا ضعف هر کدام از این سه بعد، در شکل گیري کلی ساختار سازمانی موثر است.
- 1پیچیدگی *
مقصود از پیچیدگی تعداد کارها یا سیستم هاي فرعی است که در درون یک سازمان انجام می شود یا وجود دارد،.[12] فراي پیچیدگی را درجه اي از تخصصی کردن افراد بر حسب تخصص شغلی در داخل سازمان می داند،.[11]پیچیدگی را می توان از یک مجراي سه بعدي سنجید: عمودي، افقی، جغرافیایی - فضایی -
الف - پیچیدگی عمودي:مقصود از تفکیک عمودي، تعداد سطوحی است که در سلسله مراتب اختیارات وجود دارد.و هرچه قدر فاصله میان بالاترین و پایین ترین مسئولان سازمان بیشتر باشد، سازمان پیچیده تر خواهد بود.
ب - پیچیدگی افقی: پیچیدگی سازمان از نظر افقی، مربوط به تعدا عنوان شغلی یا دوایري است که به صورت افقی در سراسر سازمان وجود دارد،. [12] و هرچه قدر تعداد مشاغل در یک سازمان متفاوت باشد سازمان از نظر افقی پیچیدگی بیشتري خواهد داشت.
ج - پراکندگی جغرافیایی:** به میزان پراکندگی واحد ها، امکانات و نیروهاي انسانی از لحاظ جغرافیایی اشاره دارد،.[12] هر قدر پراکندگی جغرافیایی یک سازمان بیشتر باشد پیچیدگی آن نیز بیشتر خواهد بود.
- 2رسمیت
حدي که یک سازمان براي جهت دهی رفتار کارکنانش به قوانین، مقررات و رویه ها متکی است . همچنین رسمیت به اسناد و مدارکی اطلاق می گردد که در سازمان وجود دارد.این اسناد روش ها، شرح وظایف، مقررات و سیاست هایی را که در سازمان باید رعایت و اجرا نماید نوشته شده شده است. در واقع رسمیت اندازه اي از استاندارد بودن کارها در سازمان است. معمولا میزان رسمیت را از طریق شمارش تعداد صفحات اسناد موجود در سازمان تعیین می کنند،. [12]
- 3تمرکز
تمرکز در سلسله مراتب اختیارات، به آن سطح از اختیارات گفته می شود که قدرت تصمیم گیري دارد. به عبارتی تمرکز به توزیع اختیار در سازمان مربوط است و تعیین می کند که چه کسی حق تصمیم گیري دارد،.[11]
.3پیشینه تحقیق
فدایی حسینی - 1394 - ، در پژوهشی به بررسی رابطه ساختار سازمانی با کارآفرینی سازمانی در کارکنان شاغل درسازمان غذا و داروي وازت بهداشت درمان و آموزش پزشکی پرداخت که نتایج نشان می دهد رابطه معناداري میان ابعاد ساختار سازمانی با کارآفرینی سازمانی در کارکنان وزارت وجود دارد. رضا اندام و مریم خارکن در تحقیقی که در سال1393با عنوان ارتباط ساختار سازمانی وکارآفرینی در اداره کل ورزش و جوانان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین رسمیت با کارآفرینی رابطه معنادار و مثبت وجود دارد و بین پیچیدگی و کارآفرینی رابطه معناداري وجود ندارد.پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه ساختار سازمانی با کارآفرینی سازمانی در شهرداري منطقه 11 تهران توسط فخریان فرد - - 1393، انجام شد که نتایج آن نشان می دهد رابطه معنی داري بین ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی وجود دارد. محمودي - - 1392، در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی از دیدگاه کارکنان
