بخشی از مقاله
چکیده
شرایط کاری در سازمان های امروز به گونه ای است که موجب می شود بسیاری از افراد بخش قابل توجهی از زندگی و اوقات خود را به کار اختصاص دهند. یکی از پیامدهای چنین وضعیتی شکل گیری اعتیاد به کار است . اعتیاد به کار مربوط به صرف کردن زمان قابل ملاحظه ای از وقت در کار است. در این تحقیق اثرات اعتیاد به کار بر تعهد سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های آماری حاصل از 340 نمونه آماری از مدیران و کارکنان دیوان محاسبات کشور، همبستگی معنادار و مثبت با ضریب همبستگی 0/000، با عدد معناداری 0/000 میان اعتیاد به کار و تعهد سازمانی را نشان می دهد. همچنین تجزیه و تحلیل داده های آماری رابطه معنادار و مثبتی بین ابعاد اعتیاد به کار و تعهد سازمانی را نشان می دهد که بیان کننده این موضوع است که از عوامل مهم مرتبط با تعهد سازمانی، اعتیاد به کار می باشد و باید در بحث تعهد سازمانی توجه فراوانی به آن شود.
واژگان کلیدی : اعتیاد به کار، تعهد سازمانی، عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار، دیوان محاسبات کشور
مقدمه
به طورسنتی سرمایه های هرسازمانی شامل پول ، تجهیزات ، فناوری و زمین میشد ولی امروزه منابع انسانی به عنوان بهترین سرمایه مطرحند و نگاه هزینه ای به منابع انسانی درحال از بین رفتن است برای رقابت درجهان امروزه صرفا کیفیت محصولات و فناوری جدید کفایت نمی کند و منابع انسانی به عنوان مزیت رقابتی پایدار مطرح است. مفهوم منابع انسانی موید این مطلب است که کارکنان منابع کمیاب هستند و می توانند برای سازمان ارزش افزوده داشته باشند برخلاف بسیاری از منابع دیگرسازمان که پس از استهلاک و از بین رفتن به راحتی می توان آنها را با قطعات یا فناوری یا تجهیزات جدید جایگزین کرد جایگزینی منابع انسانی شایسته چندان راحت نیست و به سهولت انجام نمی گیرد. - قلی پور، - 1392 لذا، سازمانها باید اصلی ترین سرمایه خود را شناسایی کرده و توان و استعدادهای آنها را پرورش داده و به نحو مؤثری در راستای ماموریت وتحقق اهداف و اجرای استراتژیهای خود بکاربگیرند.
از طرفی شرایط کاری در سازمان های امروزی به گونه ای است که موجب می شود بسیاری از افراد بخش قابل توجهی از زندگی و اوقات خود را به کاراختصاص دهند.در دنیای امروزی که سازمان ها، ندانسته افراد مبتلا به اعتیاد کاری را تشویق می کنند، بسیاری از سازمان های بزرگ همچنان در بی توجهی غرق شده اند و نمی دانند که چه مشکلات بزرگی این افراد را تهدید می کند .این مشکلات می توانند از نبود دلگرمی در این افراد شروع شده و تا آزار و اذیت فردی، استرس بیش از اندازه و سایر مشکلات شخصی مانند طلاق و در نهایت ترک کار ادامه پیدا کند. چنین شرایطی می تواند به سرعت استرس و تنش بی شائبه ای را در فرد ایجاد کند و باعث ایجاد هرج و مرج و آشفتگی در محیط کار او شود. کسانی که دچار اختلال اعتیاد به کار هستند تصور می کنند که همواره در حال راه رفتن بر روی لبه تیغ هستند.
این وضعیت اگر چه می تواند پیامدهای مثبتی داشته باشد اما در عین حالبا خود عوارض و تبعات منفی نیز به همراه دارد. از این رو، اخیراً پژوهش هایی در زمینه پرداختن بیش از حد افراد به کار صورت گرفته که از آن با عنوان پدیده اعتیاد به کار نام برده می شود. اعتیاد به کار مربوط به صرف کردن زمان قابل ملاحظه ای از وقت در کار است. افراد معتاد به کار همواره مشغول کارکردن هستند و نمی توانند از آن اجتناب کنند. آن ها دائم به کار خود فکر می کنند و حتی زمانی که کار نمی کنند نیز به آن می اندیشند. افراد معتاد به کار بخش زیادی از اوقات خود را به کار اختصاص می دهند و زمان اندکی را صرف خانواده، دوستان و آشنایان می کنند. عوامل متعددی مانند خودباوری، عزت نفس، محیط سازمانی، موفقیت طلبی، و شرایط شغلی در شکل گیری اعتیاد به کار نقش دارند.
اعتیاد به کار همچنین دربرگیرنده پیامدهای مثبتی نظیر رضایت شغلی، عملکرد بالا، کمال گرایی، و موفقیت های مسیر شغلی و پیامدهای منفی از قبیل استرس شغلی، تحلیل رفتگی، فشار روحی و روانی، سلامت فیزیکی اندک، و روابط اجتماعی ضعیف است. - شعبانی، - 1388 کارکنان متخصص، وفادار، سازگار با ارزشها و اهداف سازمانی دارای انگیزه قوی و متمایل و متعهد به حفظ و ادامه عضویت سازمانی از نیازهای اصلی و بسیار ضروری هر سازمانی است. سازمان به کارکنانی نیاز دارد که فراتر از شرح وظایف مقرره و معمول خود به کار و فعالیت بپردازند.تعهد سازمانی عامل موثری در رفتار سازمانی کارکنان و بازده سازمان هاست و عبارت از نگرش های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمانی است که در آن مشغول به کارند. شخص دارای تعهد سازمانی ، نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد .
در این راستا هر عاملی که تعهد و تعلق خاطر کارکنان را افزایش دهد مهم و شایان توجه است. - خوشنود، - 1390 به منظور اندازه گیری تعهد سازمانی رویکردهای متفاوتی ارائه شده است که یکی از کامل ترین آنها سنجش تعهد سازمانی بر مبنای نمونه آلن و می یر1 است .این دو محقق نمونه سه بعدیشان را مبتنی بر مشاهده شباهت ها وتفاوت هایی که در مفاهیم تک بعدی تعهد سازمانی وجود داشت، ایجاد کردند .بحث کلی آنها این بود که تعهد، فرد را با سازمان پیوند می دهد و این پیوند احتمال ترک شغل را کاهش خواهد داد .آنها بین سه نوع تعهد تمایز قائل می شوند؛ تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری .بررسی های جدیدتر توسط می یر و آلن فرضیاتشان را در ارتباط با ایجاد این مفهوم حمایت می کند، ولی با این حال بعضی اختلاف نظرها همچنان وجود دارد؛برسر اینکه آیاواقعاً تعهد عاطفی و هنجاری شکلهای متمایزی هستند و یا اینکه آیا تعهد مستمر یک مفهوم تک بعدی است، اتفاق نظر وجود ندارد - لوتانز،. - 2008
با وجود این تجزیه و تحلیل ها سازگاری بهتر را زمانی نشان می دهند که این دو مفهوم - تعهد عاطفی، هنجاری - مؤلفه های مجزایی تعریف شوند و نتایج مربوط به ابعاد تعهد مستمر، پیچیده است .بعضی مطالعه ها، تک بعدی بودن این تعهد را گزارش کرده و مطالعه های دیگر شواهدی بر دو عاملی بودن این تعهد یافته اند که یکی از آنها از خود گذشتگی مربوط به ترک سازمان و دیگری درک فقدان فرصت های استخدام را منعکس می کنند - لوتانز،. - 2008 نتایج پژوهش ها درباره اعتیاد به کار هم ، اغلب متفاوت و متناقض بوده است برخی پژوهشگران دیدگاه مثبتی به اعتیاد به کار داشته و دریافته اند که افراد معتاد به کار، بسیار راضی و در عین حال، مولد و بهره ور بوده اند. برخی پژوهشگران نیز دیدگاه منفی داشته اند و اعتیاد به کار را پدیده ای غیرمفرح و وسواس آور می دانند که برای دیگران - همکاران و خانولده خود - مشکلاتی را پدید می آورند . - Burke,2006:201 -
بنابرین این نتایج متفاوت و متناقض در مورد تعهد سازمانی و اعتیاد به کار این شکاف علمی را نشان می دهد بنابرین محقق بر آن است که نتایج متناقض را مورد بررسی قرار دهد، همچنین محقق پس از مواجه شدن با تعدادی از افراد که از نظر همکاران بسیار پرکار معرفی می شدند، به طور نامحسوس روحیه ها و تعهد های سازمانی و فردی آنان را بررسی کرده و سپس با چند تن از مدیران و صاحب نظران گفتگوهایی به عمل آوردیم. مدیران هر چند به نوعی از پرکاری این افراد در محل کار ابراز رضایت داشتند؛ اما وجود علایم اعتیاد به کار را در این دسته از افراد رد نمی کردند. بنابرین این تحقیق از از بعد نظری و هم از بعد عملی دارای خلل است.لذا بر آن شدیم تا رابطه بین اعتیاد به کار با ابعاد تعهد سازمانی را در این دسته از کارکنان بررسی کنیم.
از دلایل عمده بررسی تعهد سازمانی با اعتیاد به کار این است که سازمانهای دارای کارکنان تعهدم معمولاً از عملکرد بالاتر برخوردار هستند. بنابراین نتایج این مطالعه می تواند کمک شایانی درجهت شناخت و فهم دقیق نسبت به عملکرد کارکنان در دیوان محاسبات کشور ارایه کرده و عملکرد سازمان را در فرآیند حسابرسی و رسیدگی به عملکرد مالی دستگاههای اجرایی بهبود بخشد. در واقع محقق به دنبال بررسی رابطه بین تک تک مولفه های اعتیاد به کار و تعهد سازمانی در کارکنان دیوان محاسبات کشور است برای این منظور ، مفهوم اعتیاد به کار بر اساس نظریه اسپنس و رابینز ، و تعهد سازمانی برابرتعریف ارایه شده الن و می یر در سه بعد : -1 تعهد عاطفی -2 تعهد هنجاری -3 تعهد مستمر و طبق مدل مفهومی زیر مورد بررسی قرار می گیرد .
روش تحقیق
الف - روش پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام پژوهش پیمایشی از نوع همبستگی می باشد.
ب - جامعه آماری: جامعه آماری این تحقیق شامل کارکنان دیوان محاسبات کشور می باشد که تعداد کل آنها برای سال 1393 در سراسر کشور 1800 نفر می باشد که حجم جامعه آماری کارکنان را برای این مطالعه تشکیل می دهند
ج - حجم نمونه و روش نمونه گیری: روش مورد استفاده برای نمونه گیری روش تصادفی ساده است. برای تعیین میزان نمونه آماری از فرمول کوکران استفاده شد که طبق این فرمول تعداد کل نمونه برابر 316 نفر بود که برای رفع اثرات پرسشنامههای گمشده و ناقص، آیتمهای اظهارنشده توسط پاسخگویان بر روی نتایج تحقیق و بالا بیردن سطح دقت احتمالی مطالعه، نمونه آماری پژوهش حاضر از تعداد 316 نفر به 340 نفر افزایش داده شد که در نهایت از کل استان های کشور، 340 پرسشنامه حاوی اطلاعات دقیق و قابل تحلیل برای این مطالعه، تشخیص داده شد.
د - ابزار های اندازه گیری و جمع آوری داده ها:در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات، دو روش کتابخانه ای و میدانی به شرح زیر استفاده شده است ْ × ×1؛ کتابخانه ای×ْ جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات و مبانی نظری، پیشینه تحقیق و ارائه مدل از روش کتابخانه ای شامل مطالعه کتابها ، مقالات ، مجلات ، طرحهای پژوهشی و بانکهای اطلاعاتی اینترنتی استفاده شد؟ ×
2؛میدانی جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از جامعه آماری ، از پرسشنامه به عنوان منبع اولیه پژوهش استفاده شد.
