بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین تحصیلات والدین با دو عامل خلاقیت و هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسر مقطع دوره دوم متوسطه شهر اصفهان در سال تحصیلی 95-96 به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام گرفت . حجم جامعه مشتمل بر کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهر اصفهان به تعداد 300 نفر بودند که در این تحقیق شرکت کردند. که براساس فرم حجم نمونه گیری کوکران تعداد 100 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه هوش هیجانی بارآن با 90سوال با ضریب اعتبار و پایایی آلفای کرونباخ 0/93 و پرسشنامه خلاقیت تورنس با 60 گویه بر اساس طیف 5 درجه ای لیکرت ضریب اعتبار و پایایی آلفای کرونباخ 0/84 استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش در دوسطح آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که تمام فرضیه های پژوهش در سطح معناداری p< 0,05 مورد تایید می باشد و بین تحصیلات والدین با هوش هیجانی و خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر رابطه معناداری وجود دارد.
کلیدواژه: خلاقیت، هوش هیجانی، دانش آموزان، تحصیلات، والدین.
مقدمه
خانواده یکی از مهمترین و اساسی ترین سازمان هایی است که به رشد فرزند یاری می دهد، در خانواده است که فرزند نخستین چشم انداز را از پیرامون خود به دست می آورد و احساس وجود می کند ، همچنین در خانواده است که به آداب و رسوم ملی ، مراسم دینی ، وظایف فردی و حدود اختیارات و مسؤلیت ها پی می برند ، در واقع رابطه ای صمیمانه اعضای خانواده است که در تکوین رشد شخصیت کودکان و نوجوانان تاثیر می گذارد - پارسا، . - 1394 در این میان سواد و تحصیلات خانواده یکی از عوامل مهم پیشرفت بشر در جهان امروز است ، پیشرفت تکنولوژی، صنعت ، بهسداشت و علوم مختلف مدیون این عامل مهم است - اکبری زاده، . - 1392اگر فرزندان در محیط خانواده احساس پشت گرمی نمایند و هرگاه مشکلی برایشان پیش آمد مطمئن باشند که اولیای ان ها کمک می کنند در این صورت با دلگرمی بیشتری درس می خوانند چون تحصیلات والدین تاثیر به سزایی در موفقیت تحصیلی آن ها دارد.
تحقیقات متعدد نشان می دهد که فرزندانی که والدین آن ها افرادی آکاه و باسواد بوده اند موفقیت شان بیشتر بوده است. بنابراین کمک و راهنمایی فرزندان توسط والدین تحصیل کرده امری است ضروری و نمی توان کار آموزش را تنها به مدرسه محول ساخت و از نقش خانواده در این زمینه غافل شد.به طور کلی امروزه جامعه ها بیش از هر زمان دیگر به افراد خلاق نیاز دارد ، میزان پیشرفت یک جامعه در گروه چگونگی تربیت و پرورش نسل جوان است. مسأله خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است. هوش هیجانی یعنی توانایی حفظ انگیزه ، مقاومت در برابر ناملایمات ، کنترل تکانه ها ، توانایی به تعویق انداختن کامیابی ها ، همدلی با دیگران و امیدوار بودن - صافی، . - 1393
از آن جا که تحصیلات والدین می تواند نقش مهمی در امر تربیت و پیشرفت فرزندان داشته باشد و والدین تحصیل کرده به دلیل احراز مشاغل بهتر و مفیدتر به خودی خود از فرهنگ بالاتر و محیط و موقعیت بالاتر و بهتری برخوردار خواهند بود و برخورد از این موقعیت به نوبه خود باعث تاثیر روی نگرش فرزندان نسبت به والدین و احساس امنیت و اعتماد به نفس آن ها می شود و بهتر می توانند با محیط خود ارتباط برقرار کنند و همین امر موجب رشد و شکوفایی استعداد آن ها می شود. هوش هیجانی مهارتی است که دارنده آن می تواند آن را بهبود ببخشد و از طریق همدلی تاثیر آن را درک کند و از طریق مدیریت روابط به شیوه ای رفتار کند که روحیه ی خود و دیگران را بالا ببرد. - کلمن، - 1383 همچنانکه با توجه به پژوهش های انجام شده داخل کشور خسروانی - - 1394 در مقاله ای به بررسی رابطه خلاقیت و پنج عامل شخصیت پرداخته شده است .
بدین منظور ، 256 دانشجوی دختر و پسر از نظر سطوح خلاقیت و عوامل پنج گانه شخصیت به ترتیب به وسیله آزمون خلاقیت هابدی و پرسش نامه پنج عاملی شخصیت گلدبرگ مورد ارزیابی قرار گرفتند . قبل از اجرای پرسش نامه ها ، آزمون خلاقیت عابدی اعتبار یابی و مشخص شد که این پرسش نامه از اعتبار کافی برای ارزیابی خلاقیت آزمودنی های ایرانی برخوردار است . یافته های پژوهش نشان داد که خلاقیت ، از بین پنج عامل شخصیت با ابعاد برون گرایی ، همسازی و گشودگی به تجربه رابطه معنادار مثبت دارد و متغیر های گشودگی به تجربه و برون گرایی ، قادر به پیش بینی تغییرات مربوط به خلاقیت هستند . نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که به طور کلی بین 20 تا 25 درصد از واریانس هر یک از عناصر خلاقیت - ابتکار، بسط، انعطاف پذیری، سیالی - به طور جداگانه به وسیله پنج عامل شخصیت تبیین می شوند.
مقایسه سطح خلاقیت دختران و پسران ، تفاوت معنا داری نشان نداد. - به نقل از کادری، - 2014 بشارت - - 1384 طی تحقیقی که هدف اصلی آن بررسی تاثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی در یک نمونه دانشجویی بوده است . یافته نشان داده که بین هوش هیجانی و مشکلات بین شخصی دانشجویان چون قاطعیت ، مسئولیت پذیری همبستگی معنا داری وجود دارد .یارمحمدیان - - 2011 پژوهشی با هدف تعیین تاثیر آموزش هوش هیجانی و مهارت های زندگی بر سازگاری زناشویی زوج های جوان انجام داده که این پژوهش از نوع شبه آزمایشی سه گروهی - 2گروه آزمایش و1گروه گواه - با پیش آزمون و پس آزمون و جامعه آماری شامل زوج های شرکت کننده در کارگاه های آموزشی یک فرهنگسرا بود.تعداد 60 نفر - 20نفر گروه آموزش هوش هیجانی،20 نفر گروه آموزش مهارتهای زندگی،20نفر گروه گواه - به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد، با بکارگیری توأم مهارت های زندگی و فنون تقویت هوش هیجانی میتوان به زوج ها برای اصلاح و تغییر تفکرات غیر واقع بینانه و بهبود روابط زناشویی آنان کمک کرد .پژوهش های انجام شده در خارج از کشور نیز حاکی از آن است که بار - ان و همکاران - 1998 - در پژوهشی که به بررسی نقش هوش هیجانی بر موفقیت تحصیلی 47 دانش اموز انجام داد به این نتیجه رسید که میانگین دانش آموزانی که دارای هوش هیجانی بالاتری بودند ، دارای توانایی های بالاتری در بر آوردن خواسته های محیط کنار آمدن با فشارهای روزمره بودند .کوپر اسمیت - 1959 - در پژوهش خود به بررسی ارتباط بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی پرداخت و به ایننتیجه دست یافت که عزت نفس با پیشرفت تحصیلی ارتباط مثبت دارد. - جیولر، - 1381 در این تحقیق هم سعی شده است تاثیر تحصیلات والدین را بر دو عامل خلاقیت، هوش هیجانی دانش آموزان بررسی قرار دهیم.
روش پژوهش
روش پژوهش در این تحقیق پیمایشی از نوع توصیفی - همبستگی میباشد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهر اصفهان در سال 1390 می باشند. با توجه به اندازه جامعه آماری و همچنین تسهیل و تسریع کار پژوهش و صرفه جویی در وقت و هزینه و انجام مطالعه عمیق تر و کار آمد تر، نمونهی مورد نظر طوری انتخاب شده که در دسترس و محدود باشد. علاوه بر آن طبق قضیهی حد مرکزی در آمار، در نمونه های بزرگ یعنی 100 نفر به بالا، تعیین اندازه نمونه لازم نیست. در این تحقیق نیز نمونهای 100 نفری از دانش آموزان انتخاب شد که شامل 50 دختر و 50 پسر میباشد. روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شد.
پرسشنامهی هوش هیجانی بار-ان : - 1980 - این پرسشنامه حاوی90 سئوال در پانزده مقیاس - حل مسأله، شادمانی،استقلال،تحمل فشار روانی، خودشکوفایی، خودآگاهی هیجانی، واقعگرایی، روابط بین فردی، خوشبینی، عزت نفس، کنترل تکانش، انعطافپذیری، مسئولیت-پذیری، همدلی و خود ابرازی - طراحی و تنظیم شده است که به منظور سنجش میزان هوش هیجانی مورد استفاده قرار میگیرد. در این پرسشنامه، گویههای هر سئوال پنج گزینهای به صورت طیف لیکرت میباشد برای همهی سوالهای با محتوای مستقیم،کدهای یک، دو، سه، چهار و پنج را به ترتیب برای گزینههای مخالفم، کاملا مخالفم، تا حدودی، موافقم و کاملا موافقم در نظر گرفته و برای همهیسوالهای با محتوای معکوس،کدهای پنج، چهار، سه، دو و یک را به ترتیب برای گزینههای مخالفم، کاملا مخالفم، تا حدودی، موافقم و کاملا موافقم در نظر گرفته و مجموع کل سؤالها را به عنوان معیار هوش هیجانیدر نظر گرفتیم.نمرهی هر مقیاس نیز با مجموع نمرات سؤالهای آن مقیاس به دست میآید.
بر اساس جدول نرم و مقدار t میتوان افراد را به لحاظ درجهی هوش هیجانی گروهبندی نمود. همچنین حیدری، لیاقت دار، میرشاه جعفری و عیسی نژاد در سال - 1390 - به بررسی ویژگی های روایی، اعتبار و ساختار عاملی سیاهه هوش بهر هیجانی بار- آن پرداخته اند نتایج نشان داد که میزان آلفای کرونباخ و ضریب دو نیمه سازی برای 130 گویه از سیاهه هوش هیجانی به ترتیب 0/89 و 0/86 به دست آمد.پرسشنامهی خلاقیت تورنس : - 1990 - پرسشنامهی سنجش خلاقیت تورنس حاوی 60 سئوال مشتمل بر سه گزینه یا پاسخ میباشد که گویههای سئوالات پرسشنامه را با کدهای صفر، یک و دو بر اساس کلید پرسشنامه در نظر میگیریم و سپس کدهای مورد نظر را در نرم افزار spss وارد میکنیم. مجموع کدها به عنوان معیار خلاقیت در نظر گرفته میشوند و نمرات دامنهای بین صفر تا 120 خواهند داشت.
بر اساس جدول نرم آزمون خلاقیت تورنس، گروهبندی انجام میگیرد و افراد بر اساس درجهی خلاقیت نیز گروهبندی میشوند. اعتبار و پایایی پرسشنامههای هوش هیجانی بار-ان و پرسشنامهی آزمون سنجش خلاقیت تورنس بر توسط دانشمندان و صاحبنظران روانشناسی درکشورهای مختلف تأیید شده است. در این تحقیق نیز توسط محقق پایایی پرسشنامهها بهوسیلهی آلفای کرونباخ محاسبه و تعیین شده است. با توجه به اینکه مقادیر آلفا از 0/7 بیشتر است لذا پایایی پرسشنامهها مورد تأیید قرار میگیرند. طبق تحقیقات دکتر عابدی آزمون خلاقیت هم از نظر روایی همزمان - با اجرای همزمان آزمون اصلی خلاقیت تورنس و آزمون خلاقیت دکتر عابدی نتایج معنی داری از همبستگی بین عوامل چهارگانه هر دو آزمون بدست آمده است مثلا همبستگی بین دو خرده آزمون ابتکار - - r= % 497 و بین دو خرده آزمون سیالی - % - r= 468 بوده است.
ضمنا آزمون مورد استفاده نیز از نظر روایی محتوی - نظر صاحبنظران - مورد تائید استاد راهنما قرار گرفته است . براساس تحقیقات کفایت اعتبار کل آزمون 27% ، مقیاس سیالی 09% ، مقیاس انعطاف پذیری 13% ، مقیاس ابتکار 015% و مقیاس بسط 24% گزارش گردیده که ضرایب بدست آمده در سطح 5% معنی دار هستند. کتابچه راهنمای آزمون خلاقیت دکتر عابدی ضریب پایائی کل آزمون را بین% 80 تا % 90 ذکر کرده است براساس نتایج تحقیقات انجام شده توسط عابدی پایائی آزمون خلاقیت مورد استفاده که از طریق آزمون مجدد بر روی دانش آموزان مدارس راهنمائی تهران در سال 1363 بدست آمده در چهار بخش آزمون به این شرح است : ضریب پایائی بخش سیالی% 85 ، بخش ابتکار% 82 ، بخش انطاف پذیری% 85 ، در بخش بسط % 80 بوده است - عابدی، - 1372 ضریب همسانی درونی با استفاده از آلفای کرونباخ برای خرده آزمون های سیالی ، انعطاف پذیری ، ابتکار و بسط روی 2270 دانش آموز اسپانیائی به ترتیب 75% ، 66% ، 61% و 61% بدست آمده است و نتایج تحقیقات عابدی حاکی است در روش آزمون - بازآزمون که بر روی 58 دانش آموز با فاصله 15 روز اجراء گردیده ضرایب همبستگی خرده آزمونهای سیالی ، بسط ، ابتکار و انعطاف
