بخشی از مقاله
چکیده
هر مقاله باید دارای یک خلاصه باشد که در یک پاراگراف تهیه گردیده، این بخش باید بصورت مستقل بیانگر موضوع، اهداف،پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین ارضای نیازهای روانی بنیادین - خودمختاری، ارتباط و شایستگی - با خلاقیت، خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت در دانش آموزان متوسطه شهرستان قرچک انجام شد. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی - پیمایشی بوده و برای اندازه گیری متغیرها و آزمون فرضیات از پرسشنامههای نیازهای روانی بنیادین دسی و رایان، خلاقیت عابدی، خودکارآمدی شرر و پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس بهره گرفته شد. جامعه آماری کلیه دانش آموزان مدارس متوسطه شهر قرچک بوده و نمونه آماری این پژوهش شامل 400 نفر است. روش نمونه گیری خوشه ای بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندگانه استفاده شد . نتایج نشان داد که ابعاد ارضای نیازهای روانی بنیادین شامل ارضای نیاز به خود مختاری، ارضای نیاز به شایستگی و ارضای نیاز به ارتباط با دیگران با متغیرهای خلاقیت ، انگیزش پیشرفت و خودکارآمدی ارتباط دارد. نتایج رگرسیون چندگانه نیز این مطلب را تایید کرد هرچند با توجه به اثر همزمان چند متغیر این امر در مورد دو متغیر خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت در سطح پایینی بوده است و ارضای نیازهای روانی پیشبینی کننده بهتری برای خلاقیت بوده است. در مجموع می توان گفت ابعاد ارضای نیازهای روانی بنیادین شامل نیاز به خود مختاری، نیاز به شایستگی و نیاز به ارتباط با دیگران با متغیرهای خلاقیت ، انگیزش پیشرفت و خودکارآمدی در مدارس متوسطه شهر قرچک ارتباط دارد.
کلمات کلیدی: نیازهای بنیادین روانی، خلاقیت، انگیزش پیشرفت، خودکارآمدی
.1 مقدمه
.1-1 بیان مساله
در جهان امروز پرورش خلاقیت یکی از محورهای اساسی نظام های آموزشی است. فرض بر این است که کودکان دارای اشتیاقی ذاتی برای اکتشاف هستند که آموزش باید آن را تغذیه کند - یان، ویلیامز، فانک و پان1، . - 2012 تجاربی که ما در سال های اولیه در اختیار کودکان خود قرار می دهیم در رشد آتی آنان تأثیرات بسیار حیاتی دارد. هرقدر این تجارب غنی تر باشند کودکان فرصت های بیشتری برای رشد و آمادگی برای درک آن چیزهایی پیدا می کنند که در زمان حال و آینده به آن نیاز دارند - کلیتمن و گیبسون2،. - 2011 تحقیقات نشان می دهد که انگیزش و متغیرهای انگیزشی بر کارکردهای شناختی و تحصیلی دانش آموزان تأثیر دارد. انگیزه ها به دو دسته اند یا درونیاند یا بیرونی. "انگیزه های درونی" یکی از متغیرهای روانشناسی می باشد که با توجه به شیوه های آموزشی می تواند یک منبع قوی برای یادگیری و پیشرفت باشد که باعث بالا بردن کیفیت یادگیری می شود . یکی از نظریه های جدید که توسط د سی و ریان - - 1985 در زمینهی انگیزش روانشناختی بیان شده نظریه ی "خود نظم بخشی" می باشد که تفاوت بین انواع انگیزش بر اساس دلایل و اهداف مختلفی که آن ها برای یک عمل برانگیخته میشوند را مشخص می کند و براساس این دیدگاه انگیزش درونی در پی ارضای سه نیاز روانی بنیادین یعنی"خودمختاری"،"شایستگی" و"ارتباط" با دیگران می باشد.
از سوی دیگر پژوهشگران انگیزش پیشرفت را تمایل به تلاش فرد برای کسب موفقیت یا احساس خوشایند مشروط به موفق شدن در انجام وظایف تعریف می کنند - آچاریا و جوشی ،. - 2009 به عبارتی دیگر انگیزش یشرفت تمایل به انجام کار به بهترین وجه در نظر خود و دیگران است - هرمنس ، به نقب از سابوته . - 1389 رفتارهای افراد با انگیزه بالا، پر انرژی، هدفمند، جهت دار و با ثبات است. چنین افرادی خود را درگیر فعالیت های تحصیلی و آموزشی و حتی دیگر فعالیت های سخت و دشوار کرده و برای یادگیری در حد تسلط بسیار تلاش می کنند - امرایی و دیگران،. - 2011بنا به آنچه توضیح داده شد متغیرهای انگیزشی یک عامل مهم و تعیین کننده در پیشرفت افراد می باشند، به طور کلی انگیزش پیشرفت تمایل به تلاش جهت دستیابی به موفقیت، و اثرات مثبت مرتبط با آن را منعکس می کند - بوساتو، پرینس، ال شات و همیکر1،. - 2000
علاوه بر آنچه گفته شد یکی از اهداف مهم مدارس ایجاد شرایطی است که در آن دانش آموزان بتوانند توانمندی های بالقوه خود را بالفعل در آورند. بر اساس نظریه خود تعیین گری توجه به نیازهای روانشناختی یعنی خودمختاری، شایستگی و ارتباط می تواند با پیامدهای مثبت در همه فرهنگ ها و جنبه های زندگی انسان مرتبط باشد - دسی و ریان، . - 2001 هنگامی که محیط های آموزشی حامی خودمختاری دانش آموزان هستند، دانش آموزان احساس عاملیت دارند، خودشان را در شروع، نگهداری، و تنظیم فعالیت ها خودمختار می دانند و فکر می کنند که علت رفتارشان هستند و همین امر باعث بر آوردن نیازهای اساسی روانشناختی آن ها می شود. در نتیجه مطابق با نظریه خودتعیین گری برآورده شدن نیازهای اساسی روانشناختی موجب لذت بردن دانش آموزان از یادگیری می شود که می تواند تاثیر مثبتی بر روی خودکارآمدی آن ها داشته باشد. با توجه به مباحث مطرح شده و پژوهش های انجام گرفته در زمینه این سه متغیر پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که آیا بین بین ارضای نیازهای روانی بنیادی - خودمختاری، شایستگی و ارتباط با دیگران - با خلاقیت ، انگیزش پیشرفت و خودکارآمدی در دانش آموزان متوسطه شهرستان قرچک رابطه وجود دارد؟
.2-1 ضرورت تحقیق
از آنجا که دانش آموزان از کمبود ارضای بسیاری از نیازها برای رشد روانشناختی انسجام یافتگی2و بهزیستی3رنج می برند، نیازهای بنیادین روانشناختی می تواند زیربنای گسترهی وسیعی از رفتارهای دانش آموزان را تعیین کند.در این نظریه که سه نیاز بنیادین، روانشناختی - خودمختاری- شایستگی و ارتباط با دیگران - مطرح می شود، باعث می شود که دانش آموزان به لحاظ انگیزشی در پیگیری اهداف و همچنین محتوای اهدافی که آنها دنبال می کنند نقش داشته باشند و از طریق فرآیندهای نظم دهی باعث انگیزش درونی و رفتار خود تعیینگر میشوند که با عملکرد موثر فرد و بهزیستی روانشناختی او در ارتباط است - دسی و رایان . - 2000 بافت-هایی که اجازه خودمختاری بزرگتری می دهند که در آن افراد احساس آزادی و عدم کنترل دارند و با نتایج روانی بهتر در محیط های مختلف در ارتباط است - ویلیام4 و دسی ،1996 - .
انگیزش درونی که به وسیله ی شیوه ی آموزش والدین و معلمین می تواند تسریع و یا تحلیل رود، منبع طبیعی یادگیری و انگیزش پیشرفت می باشد که باعث بالا بردن کیفیت یادگیری و خلاقیت و خودکارآمدی می شود - رایان و استیلر،. - 1991همچنین به نظر می رسد وقتی که افراد در مورد دلایل خود برای زمینه اهداف خودمختارتر باشند، اهداف شخصی بسیار به آسانی به دست آید. - دیواین5، کاستنر6و همکاران، . - 2006 کانل7 و ولبرن . - 1991 - به علاوه از نظر اجتماعی- روانی، احساس شکست و موفقیت دانش آموزان به فرایندهای شناختی و انگیزش و ویژگیهای شخصیتی و عملکردهای بعدی در موفقیت های تحصیلی، اجتماعی، شغلی تأثیر بسزایی دارد. از نظر روانی نیز منجر به کاهش اعتماد به نفس و افسردگی آموخته شده می شود و این جنبه از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا تاریخچه شکست های دانش آموزان از عمده ترین عواملی است که منجر به مفهوم خود ضعیف و عزت نفس پائین در آنان می گردد. اهمیت تربیتی این پژوهش در همین است که همگی دست اندرکاران امور آموزشی اعم از معلمان، مشاوران، والدین، مدیران و سایر مسئولان آموزشی از تأثیر مهم شیوه های ارضای نیازهای بنیادین و انگیزشی آگاه شوند و تلاش به عمل آورند تا با برخورد مناسب و مطلوب زمینه های بروز خلاقیت و انگیزش پیشرفت افراد را فراهم آورند.
.3-1 پیشینه تحقیق
درارتباط با متغیرهای تحقیق، پژهشهای بسیاری انجام شده است. در تحقیقی که توسط کاستنر،ریان،برنیر و هال - - 1984 انجام گرفت نتایج یافته ها حاکی از این بود هر زمان که حمایت کلامی از خود مختاری توسط آزمایشگر به کار می رفت خلاقیت در کودکان افزایش می یافت و در مقابل زمانی که کودکان توسط آزمایشگر کنترل می شدند و خود مختاری آنان زیر سوال می رفت خلاقیت در آنان کاهش می یافت . همچنین در تحقیقی که توسط شلدون - - 1995 به مظور برسی رابطه بین ارضای نیازهای روانی بنیادین و خلاقیت بر روی 113 دانشجویی رشته روانشناسی 29 - مرد و 84 زن - در یک دانشگاه خصوصی کوچک در شمال غربی ایالات متحده انجام گرفت نتایج نشان داد که بین میزان ارضای نیاز به خودمختاری، شایستگی و ارتباط با میزان خلاقیت رابطه مثبت زیادی وجود دارد.
در تحقیقی که به وسیله - ایجن، فودر و رودنی 1 ، - 2000 در مورد ارتباط میان انگیزه پیشرفت بازخورد عملکرد و خلاقیت بر روی دانشجویان انجام شد. نتایج نشان داد که انگیزه پیشرفت ارتباط مثبت و معناداری با مقیاس خلاقیت در حالات بازخود مثبت و منفی دارد. به این معنی که در حالات بازخورد مثبت و منفی انگیزه پیشرفت با خلاقیت ارتباط مثبت و معنا دار دارد. تجزیه تحلیل همبستگی و رگرسیون چند متغیری یافته های فوق را تائید می کند و در کل مشخص شده افراد خلاق در صورت دریافت بازخورد عملکرد انگیزه پیشرفت بالاتری از خود نشان می دهند. نعیمی - - 1383 در یک تحقیق رابطه ترس از موفقیت، عزت نفس، با انگیزه پیشرفت مورد بررسی قرار داد. بدین منظور 182 نفر 116 - دختر و 66 پسر - از دانشجویان دانشکده پیرا پزشکی ساری انتخاب شدند و سه پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمس، عزت نفسکوپر اسمیت و ترس از موفقیت گود به هر یک ازدانشجویان داده شد. نتایج بیانگر این است که بین ترس از موفقیت و انگیزش پیشرفت، و بین عزت نفس و انگیزش پیشرفت و بین ترس از موفقیت و عزت نفس رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین بین انگیزش پیشرفت دانشجویان دختر و پسر بین انگیزش پیشرفت دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی تفاوتی دیده نشد.
نتیجه تحقیقات احمدیان و همکاران - 1388 - نشان داد که خلاقیت به وسیله خودمختاری،شایستگی و ارتباط پیش بینی می شود. نتایج آزمون t برای مقایسه تفاوت های جنسیتی درمیزان ارضای نیازهای روانی بنیادین و خلاقیت نشان داد که، پسران نسبت به دختران در میزان ارضای نیازهای روانی بنیادین نمرات بیشتری گرفتند. پسران نسبت به دختران در میزان خلاقیت نمرات بیشتری گرفتند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل واریانس نشان داد که بین رشته های مختلف تحصیلی از لحاظ میزان ارضای نیازهای روانی بنیادین و میزان خلاقیت تفاوت معنی داری وجود ندارد.
هدف از پزوهش بهزادفر و حسینی - - 1393 بررسی رابطه بین ارضای نیازهای روانی بنیادین - خودمختاری، لیاقت و شایستگی - با انگیزش پیشرفت تحصیلی - درونی ، بیرونی و عدم انگیزش - در دانش اموزان پسر و دختر سال سوم دبیرستان شهرستان سنندج بوده است. جامعه آماری پزوهش شامل کلیه دانش اموزان پسر و دختر سال سوم مقطع متوسطه شهرستان سنندج بود که از میان ان ها 284 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای سنجش متغیر نیازهای روانی از پرسشنامه مقیاس ارضای نیاز و برای متغیر انگیزش پیشرفت تحصیلی از مقیاس انگیزش پیشرفت تحصیلی AMS استفاده شد. نتایج پزوهش نشان داد که بین نیازهای روانی بنیادین با انگیزش درونی و همچنین انگیزش بیرونی رابطه مثبت معنادار وجود دارد بین نیازهای روانی بنیادین و عدم انگیزش رابطه منفی معنادار به دست آمد. با توجه به مباحث مطرح شده و پژوهش های انجام گرفته در زمینه این سه متغیر پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که آیا بین بین ارضای نیازهای روانی بنیادی - خودمختاری، شایستگی و ارتباط با دیگران - با خلاقیت ، انگیزش پیشرفت و خودکارآمدی در دانش آموزان متوسطه شهرستان قرچک رابطه وجود دارد؟
