بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی رابطه بین بلوغ اجتماعی با فرسودگی شغلی در میان کارکنان میانسال پژوهشگاه نیرو تهران بود. این پژوهش که از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کلیه کارکنان میانسال پژوهشگاه نیرو شهر تهران در سال 1395 به تعداد 210 بودند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان 136 نفر برآورد شد که با روش نمونه گیری در دسترس وارد پژوهش شدند. از پرسشنامههای بلوغ اجتماعی رائو و فرسودگی شغلی مسلاچ برای جمع آوری داده ها به کار رفت. داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین بلوغ اجتماعی با فرسودگی شغلی کارکنان میانسال رابطه وجود دارد.
کلمات کلیدی: بلوغ اجتماعی، فرسودگی شغلی، کارکنان میانسال.
مقدمه
موفقیت شغلی عبارت از احساس فرد از میزان کارایی و توانایی وی در انجام امور محوله می باشدگاهی ممکن است که کارکنان نسبت به شغل خود احساس دلزدگی کنند که به تبع آن کارایی و اثربخشی وی کاهش یابند و این نقصان کارایی به نوبه خود خستگی و دلزدگی بیشتر را سبب شود. به علاوه برخی از مشاغل ایجاب می کند که شاغلین آنها بیشتر در معرض استرس، خستگی و فرسودگی شغلی قرار گیرند. عامل اصلی فرسودگی شغلی تحمل فشار روانی ناشی از کار به مدت طولانی و کار زیاد است که به تدریج منجر به تخلیه انرژی روانی فرد شده و زمینه را برای ابتلا به آن فراهم میکند.
فرسودگی شغلی یکی از مهم ترین مسائل مرتبط با عملکرد شغلی فرد در محیط کار ست که ارتباط مستقیمی با سلامت روانی و فیزیولوژیکی او دارد. فرسودگی شغلی یک فرایند روانشناختی که تحت شرایط استرس شغلی شدید حادث می شود و خود را به صورت فرسودگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش انگیزه و تضعیف در عملکرد شخصی نشان میدهد افرادی که از فرسودگی بدن رنج می برند اصولا دارای انرژی کم و دارای احساس بیش از حد خستگی هستند. در این افراد نشانه های فشار بدنی نظیر سردرد، کم خوابی و تغییرات در عادات غذایی به طور فراوان گزارش شده است.
فرسودگی عاطفی نوعی افسردگی و احساس درماندگی و عدم کارایی در شغل است. مسخ شخصیت با علائمی مثل بدبینی نسبت به دیگران، بی اعتمادی، گله مندی از دیگران، بدگمانی نسبت به درستی و صداقت دیگران خود را نشان می دهد به عبارتی فرسودگی شغلی نوعی پاسخ فرد به عوامل فشارزای میان فردی در محیط کار است که طی آن باعث ایجاد تغییراتی در نگرشها و رفتار وی نسبت به دیگران میشود. سطح بالای فشار روانی و عدم برخورداری فرد از مهارتهای لازم برای مقابله با آن، در درازمدت خسارات زیادی برای کارکنان در تحقق به موقع اهداف سازمان خواهد داشت.
کاهش انرژی جسمی و روانی نیروی انسانی، پایین آمدن سطح مقاومت نسبت به بیماریها، افزایش عدم رضایت، بدبینی، کاهش کارائی فردی، خستگی زیاد، پرخاشگری، بدگمانی، منفیبافی، عصبانیت، حساسیت و زودرنجی، بی حوصلگی، کلافگی و خود را در بن بست دیدن از عوارض هیجانی و زخم معده، کمر درد و سردردهای مکرر از نشانههای جسمانی فرسودگی شغلی در محیط کار است که عملکرد ضعیف، کاهش بازدهی، افزایش هزینههای بهداشتی درمانی و تبدیل نیروی کار ثمربخش و پویا به فردی بی ثمر و نارکارآمد و فرسوده همراه با کاهش انگیزه و بازدهی پایین نیروی کار را در سازمان به دنبال دارد.
فرسودگی شغلی باعث می شود که کارکنان در محیط کاری خود توانمندی لازم را در انجام وظایفشان به نحو مفید از دست بدهند، که این خود به احساس فقدان خودمختاری و استقلال در محیط کار انجامیده و فرسودگی شغلی را تشدید می کند.نتایج پژوهشها نشان داده اند که که استرس شغلی با تعارض با همکاران، با تعارض با سرپرست، با فرسودگی هیجانی، با پرخاشگری و با اجتناب، تعارض با همکاران با تعارض با سرپرست، با فرسودگی هیجانی، با پرخاشگری، با اعمال زور و با اجتناب، تعارض با سرپرست با فرسودگی هیجانی، با پرخاشگری و با اجتناب و فرسودگی هیجانی با پرخاشگری، با تسلیم شدن، با اعمال زور و با اجتناب رابطه معنادار دارند.
در تسلیم شدن بالا، فرسودگی هیجانی با پرخاشگری، در سازش و حل مساله پایین، فرسودگی هیجانی با پرخاشگری، در اعمال زور و اجتناب بالا، فرسودگی هیجانی با پرخاشگری رابطه نیرومندتری نشان دادند.انسان در مسیر رشد هیجانی اجتماعی خود طی فرایند جامعه پذیری با احراز سطح مطلوبی از هوش هیجانی قادر است تا خود را به طور فزاینده، در چشم انداز اجتماعی گسترده تر و بزرگتری ببیند. در اینجا فرد وارد مرحله ای از بلوغ اجتماعی شده است که این امکان را به او می دهد تا به عنوان یک بزرگسال سالم در روابط اجتماعی عمل کند. این مرحله از بلوغ، بلوغ اجتماعی نامیده می شود.
بلوغ اجتماعی بعد از بلوغ جسمی و شناختی آخرین مرحله بلوغ است که نبود آن به مرور زمان منجر به مشکلاتی در روابط بین فردی و اجتماعی چه در محیط خانواده و چه در محیط شغلی می شود بلوغ اجتماعی این ویژگی را در افراد ظاهر می سازد در حالی که برای خود حق و حقوقی قائل هستند برای دیگران نیز همان حقوق را قائل شوند، به طوری که ضمن داشتن رضایت از کنار هم بودن با توجه به فراز نشیب های زندگی، آنچه که می تواند فرد را یاری کند، قدرت سازگاری و نوع برخورد او با مسائل به عنوان یک بزرگسال بالغ است.
از آنجا که وجود یک جو آرام در روابط شغلی در سازمان خود زمینه ساز اشتیاق کارکنان برای انجام وظایف خود و احتمالا کندتر شدن روند پیشرفت فرسودگی شغلی و مسائل به موازات آن از جمله مشکلات در روابط اجتماعی با همکاران و فرادستان است پس پژوهشگر در صدد برآمد بررسی کند چه رابطه ای بین بلوغ اجتماعی با فرسودگی شغلی در میان کارکنان میانسال پژوهشگاه نیرو تهران وجود دارد؟
روش پژوهش
طرح پژوهش توصیفی - غیرآزمایشی - از نوع همبستگی بوده است. در این پژوهش مدیریت تعارض به عنوان ملاک و فرسودگی شغلی به عنوان متغیر پیش بین در نظر گرفته شدهاند. جامعه آماری را کلیه کارکنان میانسال مشغول به کار شهر در پژوهشگاه نیرو در شهر تهران در سال 1395 به تعداد 210 تشکیل دادند. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 136 نفر از کارکنان که در دامنه سنی 40 سال به بالا بودند به روش نمونه گیری در دسترس وارد پژوهش شدند.
ابزارهای پژوهش، پرسشنامه بلوغ اجتماعی
پرسشنامه بلوغ اجتماعی به وسیله رائو؛ به نقل از هومن، وطن خواه و جهانزاد، تدوین شده است. این پرسشنامه شامل 90 سوال است. که بر اساس طیف لیکرت 4 درجهای از کاملا موافقم 4 نمره، موافقم 3 نمره، مخالفم 2، کاملا مخالفم 1 نمره تنظیم شده و به انتخاب آزمودنی ها نمره تعلق میگیرد. بررسی روایی سازه از طریق تحلیل عاملی نشان داد که 10 عامل استخراج شده 29/11 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین میکنند.
برای بررسی روایی همگرا از آزمون سازگاری اجتماعی استفاده شد و همبستگی بین فرم 90 سوالی سازگاری اجتماعی و بلوغ اجتماعی رائو بر روی گروه نمونه ای به حجم 72 نفر محاسبه شد. نتایج نشان داد که 5 عامل از 10 عامل عدم کنترل خود، سلطه جویی، سهل انگاری، کمرویی، نفع طلبی و خود پرستی با آزمون سازگاری اجتماعی همبستگی دارد و ضریب همبستگی کل پرسشنامه بلوغ اجتماعی رائو با آزمون سازگاری اجتماعی 0/41به دست آمد.
پرسشنامه فرسودگی
شغلی پرسشنامه فرسودگی شغلی را مسلچ؛ نقل از مرادخانی، از گروه پالوآلتو در کالیفرنیا تهیه کرده است. این پرسشنامه شامل 22 گویه و بر اساس مقیاس لیکرت طراحی شده است. گویه های مربوط به هر یک از جنبههای سه گانه فرسودگی شغلی شامل خستگی عاطفی ، دگرگونی شخصیت ، کاهش عملکرد فردی است.
شیوه نمره گذاری به این صورت است که هرگز - 1 - ؛ خیلی کم - - 2؛ کم - - 3؛ متوسط - 4 - ؛ متوسط به بالا - - 5؛ بالا - - 6 و خیلی بالا - - 7 در نظر گرفته شده است. در پژوهش اکبری، غفار ثمر، کیانی و اقتصادی، با عنوان اعتبار عاملی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسلچ، برای بررسی پایایی آزمون از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که خستگی عاطفی0/84 و 0/75 برای دگرگونی شخصیت و 0/74 برای کاهش عملکرد فردی در نظر گرفته شده است.
در مطالعه خود بر روی 420 نفر با استفاده از آلفای کرونباخ پایایی آزمون برای خستگی عاطفی 0/89، دگرگونی شخصیت 0/72 و کاهش عملکرد فردی 0/77 گزارش کرده اند. در مورد روایی پرسشنامه نیز، اعتبار همزمان بین پرسشنامه فرسودگی شغلی و رضایتمندی شغلی توسط بدری گرگری محاسبه شده است، که رابطه معکوس بدست آمد.
برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی پرسشنامه کلی 0/82 و مولفه های آن یعنی خستگی عاطفی 0/69، دگرگونی شخصیت 0/71 و کاهش عملکرد شخصی 0/85 دست آمد. در پژوهش حاضر بر روی کارکنان میانسال برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای خستگی عاطفی 0/73، دگرگونی شخصیت 0/77 و کاهش عملکرد شخصی 0/83 و ضریب آلفای 0/88 برای کل پرسشنامه به دست آمد.
