بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه سبک زندگی و دینداری با کیفیت زندگی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر ابرکوه می باشد . پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی می باشد. در این پژوهش سبک زندگی و دینداری به عنوان متغیرهای پیش بین و کیفیت زندگی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان دختر شهر ابرکوه در سال تحصیلی 1392-93 بودند. با توجه به نوع پژوهش و تعداد متغیرهای مورد مطالعه، از این جامعه منطبق با جدول برآورد نمونه ی مورگان، تعداد 320 نفر به شیوه تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.
داده های پژوهش به کمک پرسشنامه دینداری خدایاری فرد و همکاران، پرسشنامه سبک زندگی - LSQ - وکیفیت زندگی SF36 گردآوری شدند. داده های مطالعه در نرم افزار SPSS20 و با استفاده از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بین سبک زندگی و دینداری با کیفیت زندگی همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین بین سبک زندگی و دینداری نیز همبستگی مثبت معنادار مشاهده گردید. نتایج تحلیل رگرسیون با روش ورود - Enter - نشان می دهد مدل استفاده شده معنادار است و با ضریب تعیین 38 درصد قادر است که تأثیر متغیرهای وابسته را در متغیر ملاک تبیین کند. نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان داد دینداری و سبک زندگی در ارتقای کیفیت زندگی تأثیر معناداری دارد.
واژه های کلیدی: کیفیت زندگی، دینداری، سبک زندگی
مقدمه
سازمان جهانی بهداشت، سن نوجوانی را بین 10 تا 19 سالگی تعریف کرده است - علیخانی، . - 1380 بر اساس سرشماری سال 1385، 21/8 درصد جمعیت ایران را افراد 10 تا 19 ساله تشکیل می دهند - مرکز آماری ایران، . - 1389 نوجوانی، یکی از دوره های بسیار مهم زندگی و در واقع مرحله انتقال از کودکی به بزرگسالی محسوب می شود. این مرحله بینابینی با تغییرات مهم فیزیکی، روانی، اجتماعی و همچنین تغییرات سریع الگوهای رفتاری همراه است که بر روی عملکرد فرد در دوران بزرگسالی تأثیر بسزایی دارد - کلین و ویلسون، . - 2002 در این دوران، بنیان بسیاری از رفتارهای تأثیرگذار بر سلامت و شیوه زندگی افراد شکل می گیرد - امیرخانی و همکاران، . - 1386 اغلب نگرش ها و رفتارهای شکل گرفته در دوران نوجوانی، تعیین کننده عادات سبک زندگی سالم در بزرگسالی می باشند - نیومارک-اسزتاینر، . - 2006
سبک زندگی شیوه ای نسبتاً ثابت است که فرد برای رسیدن به اهداف خود به کار می برد یعنی راهی است برای رسیدن به اهداف زندگی. این سبک حاصل دوران کودکی فرد است؛ به عبارت دیگر سبک زندگی بعد عینی و کمیت پذیر شخصیت افراد است. به همین علت، نظریه سبک زندگی آدلر، نظریه شخصیت او نیز محسوب می شود. اولین بار آلفرد آدلر - 1992 - سبک زندگی را مطرح کرد و این مفهوم را بعدها پیروان او گسترش دادند. او شناخت فرد را مستلزم شناخت سازمان ادراکی وشناخت سبک زندگی او می دانست و معتقد بود سبک زندگی به ایمان و اعتقاداتی اطلاق می شود که فرد در روزهای اولیه زندگی خود کسب می کند و یک الگوی ادراکی جهت دار است - شفیع آبادی، . - 1371
پیروان آدلر به تفصیل درباره سبک زندگی، شکل گیری آن در دوران کودکی، نگرش های اصلی دخیل در سبک زندگی، وظایف اصلی زندگی و تعامل ان ها با یکدیگر بحث کردند و آن را در قالب درخت سبک زندگی نشان دادند. آن ها همچنین مفاهیم ارزشی، انسان شناختی . فلسفی را مطرح ساختند و تمام زندگی را به صورت یکپارچه به تصویر کشیدند. سبک زندگی مهمترین عاملی است که هرکس زندگی خود را بر اساس آن تنظیم می کند - فاچینو و همکاران، . - 2003سبک زندگی، شیوه زندگی فرد است و عواملی همچون ویژگی های شخصیتی، تغذیه، ورزش، خواب، مقابله با استرس، حمایت اجتماعی و استفاده از دارو را شامل می شود. با ارزیابی سبک زندگی افراد می توان میزان موفقیت های فردی و اجتماعی انان را در زندگی مورد بررسی و ارزیابی قرار داد - کوکرهام، . - 2005
سازمان بهداشت جهانی - 1998 - سبک زندگی سالم را تلاش برای دستیابی به رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی توصیف کرده است. سبک زندگی سالم شامل رفتارهایی است که سلامت جسمانیی و روانی انسان را تضمین می کنند. به عبارت دیگر، سبک زندگی سالم دربردارنده ی ابعاد جسمانی و روانی است. بعد جسمانی شامل تغذیه، ورزش و خواب است و بعد روانی شامل ارتباطات اجتماعی، مقابله با استرس، روش های یادگیری و مطالعه و معنویت است.رشد قابل توجه پژوهش هایی که به اخلاقیات، معنویت و دینداری پرداخته اند، همگام با توجه روزافزون به بعد معنوی و دینی وجود انسان بوده که پیش از این نادیده گرفته شده بود.
اکنون معنویت و دینداری به عنوان منابع بالقوه انسان در کنار ابعاد جسمانی، روانی قرار می گیرند و حتی نقشی مهم تر از آن ها ایفا می کنند، زیرا این ابعاد هستند که از طریق معنا دادن و جهت دهی به زندگی و همچنین راهنمایی برای گذر موفق از فراز و نشیب های جهان هستی به انسان، انسانیت می بخشند - سوئینتون، 2001؛ به نقل از کرنا، . - 2006 دینداری به عنوان امری سازمانی، رسمی و بیرونی تعریف می شود هیل و پارگامنت، 2003؛ به نقل از بومن و اسمال، . - 2010 دین نظامی از ارزش ها، اصول و قوانین مشترک است که موجب شباهت هایی بین پیروان یک دین خاص می شود. دینداری بیشتر حول محور اطاعت از دستورات خداوند و پایبندی به اعتقادات دینی است.
دینداری در زندگی به منزله پیروی از دستورات در زندگی است، به نحوی که فرد وظایف شخصی، اجتماعی خود را وظیفه ای دینی می پندارد و به دستورات و رهنمودهایی که دین در زندگی داده است متعهد می شود. برای مثال رفتارها و اعمالی مغایر با دین انجام نمی دهد. در سال های اخیر روان شناسان به دین به عنوان یک نیروی خارق العاده ای که به انسان قدرت معنوی می بخشد و او را در برابر سختی ها و شداید حفظ کرده و از اضطراب و نگرانی دور می سازد نگریسته اند. این بیشتر به خاطر این بوده است که پژوهش های تجربی نیز از ارتباط رفتارهای مذهبی و افزایش سلامت روان حمایت کرده است - کجباف و اعتباری، 1384؛کوثری، . - 1385 در نتیجه بسیاری روان شناسان، طرفدار توجه ی بیشتر به نقش دین در کیفیت زندگی هستند.
امروزه در کنار افزایش طول عمرف، عامل مهم دیگری مثل چگونگی زندگی کردن یا کیفیت زندگی مطرح است، بنا به تعریف گروه کیفیت سازمان جهانی بهداشت، کیفیت زندگی به ادراک فرد از جایگاه خودش در زندگی، با توجه به بافت فرهنگی جامعه و اهداف، معیارها و نگرانی های فرد اشاره دارد و از متغیرهایی مثل سلامت جسمانی، وضعیت روان شناختی، استقلال و روابط اجتماعی ناشی می شود - استنر و همکاران، . - 2003 کیفیت زندگی درکی است که افراد از موقعیت شان در زندگی، درزمینه فرهنگی و سیستم های ارزشی دارند و با اهداف، آرزوها و استانداردهای آن ها در ارتباط است - باربوت و همکاران، . - 2001
کیفیت زندگی مفهوم وسیعی است که همه ابعاد زندگیاز جمله سلامت را در بر می گیرد و چیزی بیش از سلامت جسمانی است و شامل احساسسالم بودن، سطح رضایت مندی و وجود حس کلی خود ارزشمندی است، مفهومی انتزاعی و پیچیده شامل زمینه های گوناگونی که تمام ان ها در رضایت شخصی و عزت نفس سهم دارند - باولینگ، . - 1991 گاهی اوقات کیفیت زندگی معادل رضایت از زندگی افراد تعریف می شود و شامل طیف وسیعی از رضایت افراد از کلیه مسائل زندگی خود می باشد - فلس و پر، . - 1995 کیفیت زندگی با بهداشت روانی افراد ارتباط دارد و به بیان حالات و تغییرات و توانایی های افراد و میزان رضایت افراد از عملکردهای زندگی می پردازد - اندیکوت، . - 1993 شواهد نظری و تجربی زیادی از رابطه ی میان دین - مذهب، نگرش مذهبی، جهت گیری مذهبی، اعمال و مناسک مذهبی، معنویت، هویت دینی، سلامت دینی و ... - و سبک زندگی با سلامت روان حمایت می کنند.
بهرامی نژاد و همکاران - 1387 - اثربخشی آموزش سبک زندگی را بر کاهش عوامل خطر زای بیماری های قلبی- عروقی گزارش کردند. نقیبی و همکاران - 1392 - در پژوهشی به بررسی ارتباط سبک زندگی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در دختران نوجوان دبیرستان های شهر مشهد پرداخت نتایج نشان داد بین سبک زندگی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و ابعاد آن ها در نوجوانان ارتباط معنیاداری وجود دارد. نتایج پژوهش آنتراینر و همکاران - 2010 - بیانگر همبستگی سلامت روانی با سلامت دینی معنوی بود. همچنین مارتوس و همکاران - 2010 - رابطه ی مثبت معناداری میان دینداری و تجربه ذهنی معناداری زندگی نشان دادند.
مطالعه فیضی - 2011 - که با هدف بررسی رابطه استرس و مولفه های مهم سبک زندگی؛ یعنی فعالیت فیزیکی و عملکرد تغذیه ای بر کیفیت زندگی، با کنترل اثر مجموعه مهمی از متغیرهای زمینه ای، در جمعیت عمومی 19 سال و بالاتر ساکن اصفهان و حومه انجام شدف نشان داد که هر چه سبک زندگی فرد، دارای سلامت بالاتر باشد، کیفیت زندگی و میزان رضایت از زندگی فرد بالاتر می رود. با وجود پژوهش های یاد شده، پژوهشی که رابطه ی سبک زندگی را به تنهایی و یا همراه با دینداری با کیفیت زندگی دانش اموزان بررسی کند، یافت نشد. بنابراین با توجه به اهمیت شناسایی همه ی عوامل موثر بر کیفیت زندگی دانش آموزان، تمرکز مطالعه حاضر بررسی رابطه بین سبک زندگی و دینداری با کیفیت زندگی دانش آموزان است و در نظر دارد به این سوال ها پاسخ دهد که آیا بین سبک زندگی و دینداری با کیفیت زندگی دانش آموزان ارتباط وجود دارد؟ آیا بین سبک زندگی و دینداری ارتباط وجود دارد؟ علاوه بر این سوال، در پی تعیین میزان نقش تبیین کننده دینداری و سبک زندگی در کیفیت زندگی می باشد.
روش شناسی
پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی می باشد. در این پژوهش سبک زندگی و دینداری به عنوان متغیرهای پیش بین و کیفیت زندگی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان دختر شهر ابرکوه در سال تحصیلی 1392-93 بودند. با توجه به نوع پژوهش و تعداد متغیرهای مورد مطالعه، از این جامعه منطبق با جدول برآورد نمونه ی مورگان، تعداد 320 نفر به شیوه تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. در نهایت با توضیحات لازم و اعلام رضایت افراد، پرسش نامه های پژوهش بین دانشجویان توزیع گردید. برای گردآوری دادهها ابزارهای زیر به کار رفت:
-1 پرسشنامه دموگرافیک: شامل برخی مشخصه های فردی مانند جنسیت، سن و رشته تحصیلی بود که توسط پژوهشگر تدوین شد.
-2پرسشنامه کیفیت زندگی : - SF36 - این پرسشنامه توسط سازمان بین المللی بررسی کیفیت زندگی تهیه شده و شامل 36 سوال در دو حیطه جسمی و روانی می باشد که هشت خرده مقیاس مرتبط با سلامت مانند عملکرد جسمانی، نقش جسمانی، درد بدنیف عملکرد اجتماعی، نقش هیجانی، سلامت عمومی، سر زندگی و سلامت را مورد سنجش قرار می دهد. این پرسشنامه روایی و اعتبار بالایی دارد - سیبلد و هیل، 2001 ؛ حسینی و همکاران، . - 2010 روایی و اعتبار پرسشنامه را برای اولین بار در ایران منتظری و همکاران بر روی 4163 نفر در رده سنی 15 سال به بالا ارزیابی کردند که بیشتر آن ها متأهل بودند. ضریب پایایی در هشت بعد 0/77 تا 0/95 به غیر از سر زندگی که 0/65 بود، به دست امد. در مجموع یافته ها نشان داد
