بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین احساس تعلق به مدرسه و درگیري تحصیلی در دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی است. بدین منظور تعداد 270 دانش آموز دختر پیش دانشگاهی از شهر قم با روش نمونه گیري خوشه اي انتخاب شدند و به پرسش نامه هاي احساس تعلق به مدرسه و درگیري تحصیلی پاسخ دادند . داده هاي پژوهش پس از تصحیح و نمره گذاري با استفاده از نرم افزارSPSS 19 و طبق فرضیه هاي پژوهش با روش هاي رگرسیون چند متغیره ي مورد آزمون قرار گرفت و مشخص شد بین احساس تعلق به مدرسه ودرگیري تحصیلی رابطه معنی داري وجود دارد.
کلمات کلیدي: احساس تعلق به مدرسه ، درگیري تحصیلی
.1مقدمه
مدرسه خانه دوم دانش آموزان است که به جرات باید گفت بعد از خانواده بیشترین زمان را دانش آموزدرمدرسه می گذرانند [1] محیط مدرسه یکی از حساس ترین و مهمترین کانون هویت یابی محسوب می شود بسیاري از روانشناسان معتقدند خمیر مایه اصلی شخصیت متعادل یامتزلزل دانش آموزان در محیط مدرسه و درسایه تعامل مطلوب بادانش آموزان شکل می گیرد [2] چنانچه محیط مدرسه داراي محیط شاد وامن باشدکاهش تمایل دانش آموزان به غیبت از مدرسه افزایش علاقه به درس خواندن درگیري تحصیلی وافزایش سلامت روانی رابدنبال خواهدداشت که درنهایت منجر به استقلال فردي وپذیرفته شدن در جمع دوستان می شود؛ احساس تعلق به مدرسه تنها یک ارتباط نیست به بیان دقیق تراحساس تعلق به مدرسه به یک فرایند پیوندیابی متقابل درمحیط اجتماعی وسیع و گسترده زندگی نوجوانی اشاره دارد احساس تعلق به مدرسه به ارتباطات دوستانه کسب تجارت مثبت از دیگران وبه طور خاص به داشتن تجربیاتی ازعزت نفس وشایستگی ایجاد شده اشاره دارد [1]
دانش آموزان اگربه مدرسه همچون خانواده خود بنگرند دیگر به سراغ گروهاي خطرناك هسال خارج ازمدرسه نخواهند رفت چراکه خانواده به اندازه کافی نیازهاي اوراتامین خواهدکرد .[3]درهزاره سوم میلادي بسیاري از گروهاي فروبسته می تواند به ارتقاي سلامت جسمانی واجتماعی وشناسایی سلامت روان بسیارکمک کند ازیک سو دانش آموزان دبیرستانی درمرحله ویژه اي ازگستره تحول می یابند و اینکه نسبت به معلمان و فعالیت هاي آموزشگاهی چه حس تعلقی داشته باشند بسیارمهم است نحوه این تعلقات به دوستان ومعلمان می تواند به تمام ابعاد زندگی خصوصا سلامت روان درگیري وعملکرد تحصیلی آنان تاثیربسزایی بگذارند [4] ازطرفی در سال هاي اخیر، مفهوم درگیري تحصیلی از سوي محققان مختلف به کار برده شده است. این مفهوم به کیفیت تلاشی اشاره دارد که دانش آموزان صرف فعالیت هاي هدفمند آموزشی میکنند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشند.
از نظر مفهومی، درگیري مدرسه اي هم رفتار دانش آموزان در مدرسه و هم دلبستگی هیجانی یا روان شناختی آنان به مدرسه را شامل می شود [5] درگیري در نگرش ها و رفتارهاي دانش آموزان با ملاحظه هر دو جنبه رسمی - مثل فعالیت هاي کلاسی و مدرسه اي - و جنبه هاي غیر رسمی مدرسه مانند ارتباط داشتن با همسالان و بزرگسالان منعکس می شود [6] در مدل نظري خود براي پیش بینی فرایند ترك تحصیل، نقش میانجی گرانه مشغولیت تحصیلی دانش آموزان را در فرایند ترك تحصیل تبیین کرده است [7] در این پژوهش سعی خواهد با توجه به اهمیت استراتژي براتگیخته شده براي یادگیري و درگیري تحصیلی، بهاین سوال پاسخ داده شود که آیا بین احساس تعلق به مدرسه و درگیري تحصیلی رابطه وجود دارد؟ فرضیه پژوهش: بین احساس تعلق به مدرسه و درگیري تحصیلی در دانش آموزان رابطه وجود دارد.
.2 روش پژوهش
طرح این پژوهش در حیطه تحقیقات توصیفی جاي می گیرد. بدین ترتیب که هیچ کدام از متغیرهاي تحقیق مورد دستکاري واقع نمی شوند و فقط به اندازه گیري و بررسی آنها پرداخته می شود. از آنجایی که در تحقیق حاضر فقط به شناسایی ارتباط بین احساس تعلق به مدرسه با درگیري تحصیلی تاکید می شود. در این پژوهش براي تجزیه و تحلیل داده ها از مدل هاي آماري تحلیل رگرسیون چند متغیري استفاده شده است. جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی ناحیه 3 شهرستان قم می باشند که در سال تحصیلی 1394-95 مشغول به تحصیل بودند می باشد که به تعداد 5360 نفر می باشد. در پژوهش حاضر روش نمونه گیري به صورت خوشه اي چند مرحله اي" است. پژوهش از نوع مطالعات میدانی است.
ابزار مورد استفاده شده در پژوهش حاضر شامل: پرسش نامه احساس تعلق به مدرسه ودرگیري تحصیلی پرسش نامه ي احساس تعلق به مدرسه توسط بتی وبري ساخته شده است . این پرسش نامه داراي شش خرده مقیاس احساس تعلق به همسالان، احساس مشارکت در مدرسه، احساس مشارکت در جامعه، ارتباط با مدرسه، حمایت معلم از دانش آموزان و احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه می باشد. این پرسشنامه به صوت جملات مثبت در مقیاس لیکرتازکاملاً - موافقم تا کاملاً مخالفم - طراحی شده است. پرسشنامه مذکور در سال - - 2005 نیز توسط بتی و بري مورد تجدید نظر قرار گرفته است که به طور کلی داراي 6 خرده مقیاس شامل احساس تعلق به همسالان، حمایت معلم، احساس رعایت احترام و عدالت در مدرسه، مشارکت در اجتماع، ارتباط فرد با مدرسه و مشارکت علمی می باشد.
ضریب پایایی پرسشنامه از طریق آلفاي کرونباخ براي کل پرسشنامه 0/75 و براي مولفه هاي احساس تعلق به همسالان 0/73، حمایت معلم 0/89، احساس رعایت احترام و عدالت در مدرسه 0/75، مشارکت کردن در جامعه 0/84، ارتباط فرد با مدرسه 0/69 و مشارکت علمی 0/78 گزارش شده است - بري، بتی و وات، - 2005 در ایران نیز مکیان و کلانتر کوشه به بررسی روایی و پایایی این پرسشنامه بر روي 350 نفر از دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر شهر تهران 200 - دانش آموز پسر و 150 دانش آموز دختر - پرداختند. نتایج مربوط به روایی سازه مقیاس احساس ارتباط با مدرسه با روش تحلیل مولفه هاي اصلی وجود شش عامل: -1 حمایت معلم -2 مشارکت در اجتماع -3 احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه -4 احساس مثبت نسبت به مدرسه -5 ارتباط فرد با مدرسه -6 مشارکت علمی را تائید کرد.
این شش عامل توانستند 52 درصد واریانس کل را تبیین کنند. که دراین پرسشنامه سئوالات 2، 1، 16 ، 6، 23، 42 به احساس تعلق نسبت به همسالان، سئوالات 8، 11، 17، 25، 33،28، 36 مربوط به حمایت معلم، سئوالات 3، 5، 13 ، 35، 37 مربوط به احساس رعایت احترام و عدالت نسبت به دانشآموزان در محیط مدرسه و سئوالات 38، 34 و 32 شامل احساس مشارکت در جامعه، سئوالات 10 ، 14، 29،32 ، 41 ، 45 ،42 و 43 مربوط به عامل ارتباط فرد با مدرسه و سئوالات 20، 12، 23، 26 به احساس مشارکت دانشآموز با مدرسه تعلق دارد. - تمامی سوالات داراي بار عاملی بالاي 0/40 بودند - . روایی همگرا و واگراي مقیاس احساس ارتباط با مدرسه از طریق اجراي همزمان مقیاس فرسودگی تحصیلی و انگیزش پیشرفت هرمنس محاسبه شد. نتایج نشانگر این است که ضریب همبستگی بین مقیاس احساس ارتباط با مدرسه و فرسودگی تحصیلی برابر-0/567 است.
بنابراین رابطه منفی معناداري بین این دو مقیاس وجود دارد و این مسئله روایی واگراي مقیاس احساس ارتباط با مدرسه را تأیید می کند. روایی همگراي مقیاس احساس ارتباط با مدرسه از طریق اجراي همزمان پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس محاسبه شد. نتایج حاکی از این است که ضریب همبستگی بین نمره کل پرسشنامه احساس ارتباط با مدرسه و مقیاس انگیزش پیشرفت برابر 0/441 می باشد لذا همبستگی مثبت و معناداري بین دو مقیاس مذکور وجود دارد و این نتیجه روایی همگراي مقیاس احساس ارتباط با مدرسه را تائید می کند.به منظور بررسی پایایی پرسشنامه احساس ارتباط با مدرسه از ضریب آلفاي کرونباخ که در برآورد همسانی درونی پرسشنامه به کار می رود استفاده شد.
ضریب آلفاي کرونباخ کل پرسشنامه 0/88 به دست و ضریب آلفاي کرونباخ زیر مقیاس هاي حمایت معلم، مشارکت در اجتماع، احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه، احساس مثبت نسبت به مدرسه، ارتباط فرد با مدرسه، مشارکت علمی به ترتیب عبارتند از 0/825، 66/69،13/0،46/0،56/0،0/0 با توجه به این ضرایب می توان گفت که مقیاس مورد نظر از پایایی خوبی برخوردار است - کلانتر و همکاران، - 1392؛ ضریب آلفاي کرونباخ گزارش شده در پژوهش حاضر نیز 0/833 گزارش گردید.پرسشنامه درگیري تحصیلی در سال 1391 توسط زرنگ معرفی شد. بدین صورت که ابتدا مولفه هاي درگیري تحصیلی، درگیري شناختی، درگیري انگیزشی، درگیري رفتاري و گویه هاي متناسب با آنها که 45 گویه بود و از مبانی نظري - مدل نظري لینن برینک و پینتریچ - استخراج شد و پس از اینکه با افراد صاحبنظر مصاحبه انجام شد به 41 گویه تقلیل یافت .
و بعد براساس گویه ها عباراتی تنظیم و در یک مطالع مقدماتی پرسشنامه اي با 38 گویه اجرا شد. روایی پرسشنامه درگیري تحصیلی، از طریق روایی صوري و محتوایی به شیوه داوري تخصصی و از حیث انطباق با بنیان نظري آن توسط 3 تن از متخصصان علوم تربیتی صورت گرفت . همسانی درونی خرده مقیاس هاي درگیري شناختی 0/84، درگیري رفتاري 0/76 و درگیري انگیزشی 0/86 می باشد. همچنین پایایی کل پرسشنامه در مرحله نهایی با 38 سوال 0/90 بدست آمد و همسانی درونی خرده مقیاس هاي درگیري شناختی با 0/83 ، درگیري رفتاري 0/73 و درگیري رفتاري 0/80 می باشد که در حدمطلوب و قابل قبول قرار دارند.
بنابراین پرسشنامه درگیري تحصیلی و خرده مقیاس هاي آن از ثبات درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردار است .محقق در پایان براي تکمیل روایی پرسشنامه و سنجش روایی سازه اي از تحلیل عاملی تاییدي در نرم افرازاستفاده کرد. طبق نتایج بدست آمده و با توجه به شاخص هاي اصلی خی دو براي با 2287/99 درجه آزادي برابر با 628، ریشه میانگین مجذورات تقریب با RMSEA برابر با 0/82 و یا0/5 RMSEA< و همچنین باتوجه به میزان شاخص هاي برازندگی 3 عامل 38 گویه پرسشنامه مطابق با مدل لینن برینک و پنتریج به تایید رسید و مشخص شد که مولفه ها و عبارات این پرسشنامه از بارعاملی مناسبی برخوردار هستند - زرنگ، . - 1391 آلفاي گزارش شده در پژوهش حاضر 0/897 می باشد.
.3 یافته هاي پژوهش
یافته هاي توصیفی پژوهش از این قرار می باشد؛ آزمودنی ها به طور متوسط در پرسشنامه "درگیري تحصیلی" نمره 145/42، که بیشتر از حد متوسط یعنی - 114 - می باشد و با انحراف استاندارد 23/84 بدست آوردند؛ آزمودنی ها به طور متوسط در پرسشنامه "احساس تعلق به مدرسه" نمره 157/80 و با انحراف استاندارد 22/92 بدست آمده است. از طرفی نرمال بودن داده ها از طریق آزمون اسمیرنف مورد تایید قرار گرفته است و تمامی پیش فرض هاي مورد استفاده در آزمون تحلیل رگرسیون نیز مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است.
