بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش برر سی رابطه بین طرحواره های نا سازگار اولیه با علائم و سوا سی - اجباری دان شجویان دان شگاه آزاد ا سلامی واحد اهواز بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود و جامعه آماری 384 نفر - دختر192 و192پسر - از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بودند که از بین آنها - 192 مرد و 192 زن - به روش نمونهگیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزارهای اندازهگیری عبارت بودند از: فرم کوتاه پر س شنامه طرحواره sQ-sf و پر س شنامه و سوا سی -اجباری مادزلی .MocI نتایج تحلیل دادهها ن شان داد کهبین طرحواره نا سازگار اولیه و وسواس فکری -عملی دانشجویان دختر و پسر رابطه وجود دارد.
طبق نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون به روش ورود مکرر ضریب همبستگی چند متغیری برای ترکیب خطی متغیرهای پیش بین طرحواره های ناسازگار اولیه و با وسواس فکری- عملی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز برابر با R =0/204 و =0/114 ٍR است که در سطح p=0/0000 معنادار است. با توجه به مقدار ضریب تعیین - ٍ - R مشخص شده است که متغیرهای پیش بین 11 درصد از واریانس متغیر ملاک - وسواس فکری- عملی - را پیش بینی می کند.در واقع نتایج تحقیق نشان می دهد کهبا افزایش طرحواره های ناسازگار اولیه، وسواس فکری-عملی دانشجویان نیز افزایش یافته است.
مقدمه
اختلال وسواس فکری- عملی - Obsessive-Compulsive disorder - با وقوع افکار وسواسی نا خواسته و مزاحم یا تصاویر ذهنی ناراحت کننده تعریف می شود این افکار و ت صاویر ناراحت کننده به طور غیرعادی با رفتارهای و سوا سی همراه می شوند که برای بی اثر کردن افکار یا جلوگیری از رویداد یا موقعیتی وح شتناک انجام می شوند. در سالهای اخیر درک شورهای پیش رفته متخ ص صان بهدا شت روانی ومو س سات آموزشی ودرمانی نظریه ها و روش ها وفنون مختلفی را در درمان وسواس مطرح کره اند یکی از این نظریه ها شناخت درمانی متمرکز بر طرحواره ها است که توسط یانگ - - 1994 ابداع گردیده است .
طرحواره به عنوان یک چارچوب سازمانی تعریف می شوند که از طریق آن افراد احساساتشان درباره زندگی را می سازند طرحواره ها مانند عدسی در زندگی شخصی افراد عمل می کنند و روشهایی را که افراد از طریق آن تجارب را تف سیر می کنند سازماندهی می کنند. اختلال و سواس فکری و عملی - OCD - اختلال ا ضطراب ناتوان کننده ای ا ست که ویژگی اصلی آن وقوع وسواس ها و اعمال اجباری است.
وسواس ها افکار، تصاویر ذهنی و تکان های ناخواسته و مزاحم هستند که بدون میل و اراده ی بسیار رخ می دهند و به صورت ناسازگار و ناهمخوان با خود تجربه می شوند - انجمن روانپزشکی آمریکا ، 2000؛ American Associtaonof psychiatry - ؛ ولز . - 2009 - نظریه های شناختی به نقش اساسی باورهای ناکارآمد در سبب شناسی وتداوم علائم این اختلال تاکید می کنند در نظریه های جدید شناختی در مورد اختلالات اضطرابی و به خصوص وسواس سازه های فراشناختی جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است .
یانک - - 1994 زیر مجموعه ای از طرحواره ها را پیشنهاد می کند که طرحواره های ناسازگار اولیه نامیده می شوند رویکرد متمرکز بر طرحواره هابه جای متمرکز شدن بر افکار خودکار و فر ضهای زیربنایی، تاکید ا صلی را بر عمیق ترین سطح شناخت یعنی طرحواره های نا سازگار اولیه میگذارد الگوی متمرکز بر طرحواره ها، طرحواره های نا سازگار اولیه را با عنوان مو ضوعات جامع و گ سترده با در نظر گرفتن خود و رابطه شخصی با دیگران تعریف می کنند که در دوره کودکی ایجاد می شوند و در سر تا سر زندگی شخصی با درجه ای از ناکارآمدی ب سط و گ سترش می یابند.طرحواره های نا سازگار اولیه ا سا سا م ضمون های تلویحی و ناهو شیار ه ستند که تو سعه افراد حفظ می شوند.
طرحواره های ناسازگار اولیه به عنوان یک الگو برای پردازش تجارب بکار می روند و نتیجتا در سرتاسرزندگی گسترش می یابند و رفتارها ، افکار، احساسات و روابط با سایر مردم را تعیین می کند. طرحواره های ناسازگار اولیه معمولا بی قید و شرط و بنابراین بسیار انعطاف ناپذیرند.ا سا سا طرحواره های نا سازگار اولیه باز نمایی های معتبری از تجارب ناخو شایند دوره کودکی ه ستند، به این خاطر که طرحواره های نا سازگار اولیه در دوران اولیه زندگی ایجاد می شوند آنها عادی و انکار ناپذیر ه ستند و اغلب خود انگاره و دیدگاه خود درباره دنیا را م شخص می کنند.
حتی زمانی که شواهدی برای رد طرحواره ها ارایه شود بسیاری از افراد اطلاعات را تحریف می کنند تا اعتبار طرحواره های ناسازگار اولیه را تایید کنند - یانگ و کلوسکوویشار،. - 2003 رویکرد متمرکز بر طرحواره ها فرض می کند که طرحواره های ناسازگار هسته اصلی آسیب شناسی شخصیت و درماندگی های روانشناختی نظیر اختلالات شخصیتی، اضطرابی، جنسی وسواس، خوردن و مشکلات بین فردی هستند.
یانگ با یکپارچه سازی تکنیک های مختلف در قالب یک نظریه منسجم، طرحواره های درمانی را که رویکردی نظام مند است بوجود آورد و افقهای نوینی را فرا روی مرزهای رویکردی مختلف درمانی گشود - یانگ، 1994، ترجمه حمیدپور و اندوز، . - 1383 اختلال وسواسی- اجباری - OCD - یکی از مشکلات جدی سلامت روان است و سالانه هزینه های اقتصادی و اجتماعی هنگفتی را بر جامعه تحمیل می کند - بارلو، 2002 ، به نقل از باچر، ترجمه سیدمحمدی، . - 1389 مشکلات همراه با OCD و علائم ناتوان کننده آن کارکرد بیان فردی ، شغلی و زندگی فرد را مختل می کند - کلارک،2004،به نقل از باچر، ترجمه سیدمحمدی، - 1389 از هر 45 نفر در جامعه یک نفر مبتلا به این اختلال است این در حالی ا ست که بیش از %90 از افراد جامعه علائم و سواس ها و اجبارها را با همان کیفیت و شکل افراد مبتلا به اختلال و سوا سی - اجباری تجربه می کنند واین موضوع اهمیت و ضروریت شناخت علائم وسواس ها و اجبارها را دو چندان می کند.
،به نقل از باچر، ترجمه سیدمحمدی، . - 1389 از آنجا که نقش طرحواره های ناسازگار اولیه علائم وسواسی در علائم وسواسی دقیق بررسی نشده است پژوهش حاضر با هدف برر سی ارتباط طرحواره های نا سازگاراولیه با علائم و سوا سی - اجباری دان شجویان و برای تعیین وزن هر یک از متغیرها در پیش بینی علائم وسواسی - اجباری انجام می شود. همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که مقیاس خود آگاهی شناختی،کنترل ناپذیری وخطر باورهای مثبت درباره نگرانی قوی ترین پیش بینی کننده های علائم وسواسی درجمعیت غیربالینی هستند. شیرین زاده دستگیری - - 1387 نشان داد که با کنترل مسئولیت پذیر و نگرانی گروه های وسواسی و اضطرابی درباورهای فراشناختی با گروه بهنجار تفاوت معناداری دارند با کنترل باورهای فراشناختی و نگرانی گروه های وسواسی در بیماران،اضطراب منتشر وافراد بهنجاردرباره مسئولیت پذیری تفاوت معناداری یافت نشد.
در زمینه اثرات آموزش توجه در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی، مطالعات - دیواندری و آهی، - 1388 نشان دهنده بهبود قابل ملاحظه ای در اضطراب وافسردگی بیماران بود. شیرین زاده دستگیری - 1387 - در پژوهشی نشان داد که فراشناخت با سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. ابوالقاسمی و کیامرثی - 1388 - نیز مولفه های اعتماد شناختی و خود آگاهی شناختی را به ترتیب بهترین پیش بینی کننده های نارسایی شناختی دانستند و مولفه های باورهای مثبت درباره نگرانی، باورهای منفی درباره کنترل پذیری افکار و باورهایی در مورد نیاز به کنترل افکار در پیش بینی متغییر ملاک سهم معناداری را گزارش نکردند.
همچنین در اهمال کاری - زمان پور ، 2000؛ به نقل از ابوالقاسمی و کیامرثی ، - 1388نشان داد که سطح اهمال کاری مردان بالاتراز سطح اهمال کاری زنان است و نیز در تحقیقی دیگر گزارش کرد که اهمال کاری در افراد دان شجو بی شتر ن سبت به غیر دان شجویان ا ست. لوبون، هادوک، کیندرمن و ولز - 2002 - تفاوت های بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی را که در حال حاضر توهمات شنیداری داشتند و کسانی که هیچ وقت تجربه توهمی نداشتند، در نسخه ی اصلاح شده پرسشنامه باورهای فراشناختی، مورد بررسی قرار دادند.
گروه های کنترل شامل بیماران مبتلا به اختلال های ا ضطرابی و گروه غیر بیمار بودند. بیماران مبتلا به ا سکیزوفرنی که در حال حا ضر توهم داشتند، تفاوت دیگر بین گروه ها در مقیاس خودآگاهی شناختی بودند، که در آن بیماران دچار توهم در مقایسه با افراد غیر بیمار، نمرات بالاتری داشتند. بیمارانی که در حال حاضر توهمات شنیداری داشتند و کسانی که هیچ وقت تجربه توهمی نداشتند، در نسخه ی اصلاح شده پر س شنامه باورهای شناختی، مورد برر سی قراردادند.
گروه های کنترل شامل بیماران مبتلا به اختلال های ا ضطرابی و گروه غیر بیمار بودند. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی که در حال حاضر توهم داشتند، با بیمارانی که هرگز توهم نداشتند، در باورهای مربوط به لزوم پایداری افکار تفاوت داشتند. تفاوت دیگر بین گروه ها در مقیاس خود آگاهی شناختی بود، که در آن بیماران دچار توهم در مقایسه با افراد غیر بیمار، نمرات بالاتری دا شتند. بیمارانی که در حال حا ضر توهم دا شتند، ن سبت به گروه کنترل ا ضطرابی، نمرات بالاتری در مقیاس کنترل ناپذیری و خطر ک سب کردند.
ا صغرنژاد، فتی و عا شوری - 1389 - در پژوه شی تفاوت معنادار گروه مبتلایان با اختلال و سوا سی - اجباری را با گروه غیر بالینی در تمامی طرح واره ها آشکار کرد، گروه مبتلایان با اختلال شخصیت وسواسی - اجباری نیز در بیشتر طرح واره ها به استثنای طرح واره های ایثار، شکست و محرومیت هیجانی با گروه غیر بالینی تفاوت معنادار داشت دو گروه بالینی - مبتلایان به اختلال وسواسی - اجباری و اختلال شخ صیت و سواس - اجباری - نیز فقط در طرح واره اولیه محرومیت هیجانی با هم تفاوت معنادار دا شتند.
در حوزه ری شه های والدینی ،تفاوت گروه مبتلایان به اختلال وسواسی - اجباری،گروه غیر بالینی بیشتر از تفاوت گروه مبتلایان با اختلال شخصیت هیجانی ،نقص ،شرم ، رهاشدگی / بی ثباتی و بی اعتمادی / بدرفتاری در حوزه ریشه های والدینی از هم متمایز بودند.نتایج به طور کلی تفاوت معنادار دو گروه بالینی و یا گروه غیر بالینی در طرح واره های نا سازگار اولیه ن شان می دهد.علاوه بر این پژوهش بیانگر شباهت ساختارهای عمیق شناختی در گروه بالینی و در نتیجه وجود ارتباط بین این دو اختلال است.
لطفی، دنیوی و خسروی - - 1386 در پژوهشی نشان دادند اساس نتایج آزمون مستقل بین این دو گروه بیمار به ا ستثناء طرحواره های رها شدگی /طرد،از خود گذ شتگی و معیارهای انعطاف ناپذیر در سایر طرحواره های نا سازگار مطرح در این پرسشنامه نسبت به گروه سالم تفاوت معنادار نشان داد.طرحواره های ناسازگار اولیه گوناگون آسیب پذیری خاصی را برای انواع آشفتگی های روانشناختی و آسیب پذیری شخصیتی ایجاد می کنند بر اساس نتایج این پژوهش مبتلایان به اختلال شخصیت نسبت به افراد طرحواره های نا سازگار بی شتری دارند. ا ستوپا،تورن،واتروپر ستون - 2001 - در یک نمونه شامل اختلالات محورI، همب ستگی بین طرحواره های ناسازگار اولیه،نشانه های اضطراب و افسردگی را بررسی کردند آنها دریافتند که رهاشدگی،نقص/شرم اطاعت و ایثار تبیین کننده،42 درصد از واریانس اف سردگی بود و نقص/ شرم فقط 21 در صد واریانس ا ضطراب را تعیین می کرد.
- به نقل از شهامت، - 1389 دریافتند که رها شدگی و آ سیب پذیری ن سبت با ضرر یا بیماری در حد متو سطه ا ضطراب را تبیین می کردند. آتالی ،کاراهان و کالی سکان - به نقل از شهامت، - 1389 طرحواره های ناسازگار اولیه را در بین بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی وسواس فکری - عملی و گروه کنترل غیر بیمار بررسی کردند.گروه بیمار نمره های بالاتری را نسبت به گروه غیر بیمار در 11 طرحواره از 18 طرحواره بدست آوردند که مهمترین تفاوت در انزوای اجتماعی ،آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری و منفی گرایی / بدبینی بودند.
حجم نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری کلیه دان شجویانی که در سال 1394 در دان شگاه آزاد ا سلامی واحد اهواز تح صیل می کنند. به این منظور 200دان شجو - 192نفر دانشجوی دختر و 192نفر دانشجوی پسر - به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب می گردند.
ابزار پژوهش
فرم کوتاه پرسشنامه ی طرحواره : - SQ-SF - ابزار اندازه گیری مورد استفاده در این پژوهش فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ SQ-SF می باشد. این پرسشنامه یک ابزار 75 سوالی برای سنجش طرحواره های ناسازگار اولیه با طیف لیکرت بر روی یک مقیاس 6 درجه ای از - کاملا در ست درباره من تا کاملا غلطدرباره من - درجه بندی می شود. یانگ - - 1998 این پر س شنامه را از روی فرم ا صلی پر س شنامه - فرم 205آیتم - ساخته ا ست که 15 SQ - SF طرحواره نا سازگار اولیه را می سنجد.
هر 5 آیتم این پر س شنامه یک طرحواره را می سنجد . این طرحواره ها عبارتند از - 1: طرحواره رها - 2 طرحواره بی اعتمادی / بد رفتاری - 3 طرحواره محرومیت هیجانی 4 - طرحواره واب ستگی / بی کفایتی - 5 طرحواره آ سیب پذیری ن سبت به ضرر - 6 طرحواره نقص / شرم - 7 طرحواره ناکامی - 8 طرحواره بازداری هیجانی - 9 طرحواره فداکاری - 10 طرحواره معیارهای سرسختانه - 11 طرحواره استحقاق - 12 طرحواره خود انظباطی ناکافی 13
